Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Πολύτιμη η συμβολή των κομμουνιστών της μεγαλονήσου


"Στο μετερίζι τσ' ανθρωπιάς

και τσι τιμής το χρέος

εκιά θα στέκω να πατώ

κι ας είμ' ο τελευταίος..."

Ο λαός της Κρήτης με τις πλούσιες αγωνιστικές και δημοκρατικές παραδόσεις αντιστέκεται στη "νέα τάξη πραγμάτων", κάνοντας, για μια ακόμη φορά, το χρέος του, για να διατηρήσει την ανθρωπιά του, για να παραμείνει νησί ειρηνικό, χωρίς τις αμερικάνικες βάσεις και τους επιθετικούς πυραύλους, για να σταματήσει το ξεπούλημα της κρητικής γης στους ξένους.

Γι' αυτά ακριβώς τα δικαιώματα, ο κρητικός λαός αγωνίστηκε και είχε ακριβό κόστος σε θυσίες και σε αίμα για την εθνική του ανεξαρτησία και τη δημοκρατία.

Η συμμετοχή των κομμουνιστών στους αγώνες αυτούς, καταγραμμένη στη συνείδηση του κρητικού λαού, αποτελεί ξεχωριστή σελίδα της 80χρονης ιστορίας του ΚΚΕ. Γι' αυτό και η παρουσίαση γραπτών ντοκουμέντων απ' τους αγώνες αυτούς, που περιγράφονται μάλιστα από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές των ιστορικών γεγονότων, δεν αποτελούν μόνο επιβεβαίωση, αλλά βοηθάνε στη γνώση απ' την κοινωνία. Ιδιαίτερα απ' τους νέους, που σκόπιμα το σημερινό πολιτικοκοινωνικό σύστημα τους κρατάει μακριά, ώστε να μη μάθουν τον καθοδηγητικό ρόλο του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, που γαλούχησε με τα υψηλά ιδεώδη της λευτεριάς και της υπερηφάνειας και τους αγωνιστές της Κρήτης.

Ετσι, το βιβλίο δύο συντρόφων απ' την Κρήτη, του Δημήτρη Ι. Βλησίδη, που έφυγε πριν λίγο απ' τη ζωή και του Λευτέρη Ι. Ηλιάκη, που εκδόθηκε τελευταία στα Χανιά με τον τίτλο: "Τα πρώτα βήματα του ΕΑΜ στην Κρήτη", αφιερωμένο "στα 80 χρόνια του ΚΚΕ, πρωτομάχου και αιμοδότη της Αντίστασης", παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Είναι - όπως αναφέρεται και στον πρόλογο - "μια σύντομη διαδρομή και ξενάγηση στα μονοπάτια, μέσα απ' τα οποία πέρασε το ξεκίνημα της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης στην Κρήτη, η οργάνωση και η ανάπτυξή της στο Νομό Χανίων, που έγινε πλατύ και ορμητικό ποτάμι για λευτεριά και εθνική ανεξαρτησία. Είναι για να θυμηθούνε και ικανοποιηθούν οι επιζώντες από τους συντελεστές της και να πληροφορηθούν σωστά οι νεότεροι.

Η εισαγωγή του βιβλίου καταγράφει και περιγράφει, χωρίς λεπτομέρειες, την πορεία ανάπτυξης του αγώνα εναντίον των χιτλερικών κατακτητών και τη δημιουργία των προϋποθέσεων για τη συγκρότηση των ενόπλων τμημάτων του ΕΛΑΣ και την οργάνωσή τους σε κανονική στρατιωτική μονάδα, το 14ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Το Ημερολόγιο του Συντάγματος, που συντάκτης του είναι ο διοικητής του, αείμνηστος αντισυνταγματάρχης του τακτικού στρατού Στέλιος Σφακιωτάκης, είναι αδιάψευστο ντοκουμέντο των αγώνων του χανιώτικου λαού μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ, του ΚΚΕ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ και τη σημαία τους...".
Το "προζύμι"

Στο σημείο αυτό, είναι ανάγκη ν' ανοίξουμε μια παρένθεση, φωτίζοντας καλύτερα τα γεγονότα της εποχής εκείνης (1).

Ουσιαστικά οργανωμένη παρουσία στην πολιτική και κοινωνική ζωή του Νομού έχει το ΚΚΕ στη δεκαετία του 1930. Διαθέτει οργάνωση στην πόλη και σε κάμποσα χωριά και έναν πυρήνα στελεχών ικανών, με επικεφαλής τον διακεκριμένο οικονομικό, κοινωνικό και επιστημονικό παράγοντα Βαγγέλη Κτιστάκη. Δρούνε επίσης την ίδια περίοδο με τον Κτιστάκη οι: Παναγιώτης Κορνάρος, Νίκος Μαριακάκης, Γιώργης Τσιτίλος, Θρασύβουλος Καλαφάτης, Γιώργης Πετράκης, Μανώλης Πισσαδάκης κ.ά. Είναι όλοι τους διαλεχτοί αγωνιστές και έδωσαν, πλην του Γ. Πετράκη που πέθανε από φυσικό θάνατο, τη ζωή τους στην Κατοχή και οι Γ. Τσιτίλος και Μ. Πισσαδάκης μετά, για τη λευτεριά της πατρίδας και το σοσιαλισμό.

Σημαντική παρουσία και δράση σημείωσε η Κομματική Οργάνωση του ΚΚΕ στη διάρκεια της αντιφασιστικής πάλης και ιδιαίτερα στη διάρκεια της 4ης Αυγούστου. Συμμετείχε, επίσης, στη διακομματική επιτροπή που οργάνωσε την ένοπλη εξέγερση του χανιώτικου λαού τον Ιούλη του 1938, μοναδική στη φασιστοκρατούμενη Ευρώπη, η οποία ανέτρεψε το μεταξικό φασιστικό καθεστώς στα Χανιά για 24 ώρες.

Διέθετε αρκετή επιρροή, αλλά οι οργανωμένες δυνάμεις ήτανε περιορισμένες και χτυπήθηκαν άγρια από τη φασιστική δικτατορία της 4ης Αυγούστου.

Οι σχέσεις της Κομμουνιστικής Οργάνωσης του Νομού, όπως και όλου του Κόμματος, με το Κόμμα των Φιλελευθέρων είναι αντιπαραθετικές, όχι μόνο για ταξικούς λόγους, αλλά και γιατί ο Βενιζέλος είχε ψηφίσει το 1929 το γνωστό Ιδιώνυμο Νόμο, που κήρυξε το διωγμό εναντίον των κομμουνιστών.

Ωστόσο, οι κομμουνιστές και οι Φιλελεύθεροι και όλος ο λαός των Χανίων ήτανε αντιφασίστες και προπάντων αντίπαλοι του Μεταξά και του καθεστώτος του. Ετσι, στη διάρκεια του αγώνα εναντίον αυτού του καθεστώτος και του φασισμού γενικότερα, μπροστά στον κοινό εχθρό, οι αντιθέσεις με τους Φιλελεύθερους περνούνε σε δεύτερο πλάνο, διαδίδεται ένα πνεύμα αντιφασιστικής συνεργασίας, μετώπου εναντίον του φασισμού, το οποίο εκδηλώνεται και οργανωμένα με το κίνημα του 1938.

Αυτή η αντιφασιστική συσπείρωση του λαού και η ενεργητική λειτουργία της στη διάρκεια της 4ης Αυγούστου στάθηκε αποφασιστικός παράγοντας για την παλλαϊκή συστράτευση ενάντια στη χιτλερική εισβολή και στη Μάχη της Κρήτης, η οποία αποτελεί και την πρώτη πράξη της Εθνικής Αντίστασης σε συνθήκες κατοχής.

Αρχίζοντας η χιτλερική κατοχή, ο λαός στο Νομό Χανίων και σ' όλη την Κρήτη είναι, επομένως, όχι απλά συσπειρωμένος αντιφασιστικά, αλλά και με δοκιμασμένη την αντιφασιστική του ενότητα...

Μετά την κατάληψη της Κρήτης, την αναχώρηση του βασιλιά και των υπολειμμάτων της μεταξικής κυβέρνησης και άλλων παραγόντων στην Αίγυπτο, ο λαός μένει μόνος του, χωρίς τους γνωστούς επίσημους κυβερνήτες και πρέπει να αποφασίσει ο ίδιος την αντιμετώπιση της συμφοράς του πολέμου και της σκλαβιάς που άρχιζε.

Στη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης, αποκαλύφθηκε όλη η βρετανική ανικανότητα και αδιαφορία για την οχύρωση και άμυνα του νησιού. Η εμπειρία αυτή προκάλεσε την οργή του χανιώτικου, αλλά και όλου του κρητικού λαού και έκανε να υποχωρήσει σημαντικά το αίσθημα της αγγλοφιλίας που επικρατούσε, εξαιτίας της φιλελεύθερης - βενιζελικής πλημμυρίδας.

Σ' αυτές τις συνθήκες, γίνονται οι διακηρύξεις του ΕΑΜ και το κάλεσμά του προς όλους, χωρίς καμιά εξαίρεση, τους πατριώτες, για οργάνωση και αγώνα εναντίον του κατακτητή.

Οι κομμουνιστές, που πρώτοι πήραν την πρωτοβουλία της συνέχισης του οργανωμένου αντιφασιστικού αγώνα στις συνθήκες της Κατοχής, ήτανε πολύ ολιγάριθμοι, συγκριτικά με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις, και προπάντων με τους Φιλελεύθερους. Αλλά το αντιφασιστικό, ενωτικό, αγωνιστικό κήρυγμα και η πρόσκλησή τους διά του ΕΑΜ εξέφραζε τον πόθο του λαού για αγώνα επιβίωσης, λευτεριάς και δημοκρατίας και είχε ευρύτατη απήχηση στο λαό και σε κοινωνικούς παράγοντες της εποχής, πέρα και πάνω από προηγούμενες πολιτικές αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις.

Ετσι, οι προοδευτικές και συνεπείς δυνάμεις των Φιλελεύθερων, κυρίως της νέας γενιάς, και άλλα τμήματα του λαού, ανταποκρίθηκαν και άρχισαν να συσπειρώνονται στη βάση αυτών των διακηρύξεων και εκκλήσεων, να πυκνώνουν, να δημιουργούν και να απλώνουν στην πόλη και στα χωριά τις οργανώσεις του ΕΑΜ.
Σκοτείνιασε ο ουρανός

Το γερμανικό σχέδιο "Ερμής" για την κατάληψη της Κρήτης μπήκε σ' εφαρμογή το πρωί της 20ής Μάη 1941. Σκοτείνιασε ο ουρανός της μεγαλονήσου, κρύφτηκε ο μαγιάτικος ήλιος κι άρχισε να πέφτει στην κρητική γη φωτιά και σίδερο. Το γερμανικό σχέδιο πρόβλεπε να δοθούν κεραυνοβόλα και συντριπτικά χτυπήματα σε τρία βασικά σημεία της Κρήτης. Στην περιοχή των Χανίων, με κύριο στόχο την κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε, στην περιοχή Ηρακλείου, με στόχο επίσης την κατάληψη του αεροδρομίου της πόλης και στην περιοχή Σούδας - Ρεθύμνου. Η απόλυτη κυριαρχία των Γερμανών στον αέρα εξασφαλιζόταν με τα 650 αεροπλάνα τους κάθε τύπου και προορισμού, με 550 μεταγωγικά αεροσκάφη και 100 ανεμοπλάνα (2).

Η πάλη των κομμουνιστών ενάντια στη χιτλερική εισβολή στην Κρήτη είναι εναρμονισμένη με τις αποφάσεις που είχε πάρει το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ, που συνήλθε παράνομα το Δεκέμβρη του 1935.

Επίσης, ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης, καθοδηγητικό στέλεχος του ΚΚΕ, που είχε ξεφύγει απ' το στρατόπεδο εξορίστων της Κιμώλου κι έφθασε στο Ηράκλειο, δημοσιεύει σε τοπική εφημερίδα άρθρο, που εκφράζει ακριβώς το πνεύμα των αποφάσεων του ΚΚΕ και, παράλληλα, αντικρούει τον ισχυρισμό των διαφόρων αντικομμουνιστών "διανοητών", που και σήμερα υποστηρίζουν ότι η προθυμία των κομμουνιστών να πολεμήσουν τους Γερμανούς αποτελούσε "ταχτικό ελιγμό"! Γράφει, ανάμεσα σ' άλλα, ο Πορφυρογένης:

"... Στην καινούργια αυτή φάση του τιτάνιου αγώνα της Ελλάδας μας, όπου η Κρήτη γίνεται ο προμαχώνας της ελευθερίας, καθήκον του κάθε Ελληνα είναι να σταθεί άξιος στρατιώτης του μεγάλου και ιστορικού αυτού αγώνα, που οι συνέπειές του για το μέλλον του ελληνικού λαού θα είναι τεράστιες. Το ίδιο καθήκον πέφτει και πάνω στους κομμουνιστές. Στον αγώνα για την άμυνα της Κρήτης, που είναι αγώνας για την απελευθέρωση της Ελλάδας, οι κομμουνιστές πρέπει να 'ναι στις πρώτες γραμμές..." (3).
Η συμμετοχή των Κρητών εξορίστων

Φέτος γιορτάζεται η 57η επέτειος της Μάχης της Κρήτης, που η περιγραφή της από τον εξόριστο στη Φολέγανδρο Σωκράτη Καλλέργη, φανερώνει όλο εκείνο το μεγαλείο της ψυχής και της αντρειοσύνης, αλλά και της αγάπης των κομμουνιστών απέναντι στην πατρίδα και το λαό μας (4).

"Οι Κρητικοί, που είμαστε στην Ομάδα της Φολεγάνδρου, εξόριστοι, νιώσαμε την ανάγκη να φύγουμε, όπως μπορέσουμε για την ιδιαίτερη πατρίδα μας, για να της προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας στις δύσκολες εκείνες μέρες.

"Η Ομάδα μας ήρθε σε συνεννόηση μ' ένα καϊκι που επέστρεφε στην Κρήτη με φαντάρους από το μέτωπο και χωρίς καμιά προετοιμασία πήγαμε στο πίσω μέρος του νησιού, όπου έριξε βάρκα το καϊκι και μας παρέλαβε. Είμαστε οι παρακάτω: Βιτσαξάκης Μιχάλης, Καλαϊτζάκης Γιάννης, Καλλέργης Σωκράτης, Μαριακάκης Θύμιος, Μανουσάκης Νίκος, Πισσαδάκης Μανώλης, Σιμιτζής Γιάννης, Τριανταφύλλου Γιάννης και ένατος ο Αναστασιάδης Στέργιος, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ. Από το λιμάνι του νησιού το καϊκι είχε παραλάβει και δυο χωροφύλακες, που μας γνώριζαν και μας έβλεπαν με εχθρότητα. Στο ταξίδι για την Κρήτη κινδυνέψαμε να πνιγούμε. Είχε φουρτούνα, έφυγε και ο έλικας του καϊκιού και άρχισε να γεμίζει νερά. Σωθήκαμε χάρη στην αυτοθυσία του εξόριστου Τριανταφύλλου, που βούτηξε με μια λινάτσα και βούλωσε την τρύπα και με κουβάδες άδειασε τα νερά. Υστερα από πολλές δυσχέρειες, φτάσαμε στο Ηράκλειο. Πόση απογοήτευση, όμως, μας κυρίευσε, όταν είδαμε τους χωροφύλακες να μας καταδίδουν για δραπέτες στις αγγλικές και ελληνικές αρχές, που ελέγχανε το Λιμάνι! Αμέσως μας συνέλαβαν, μας έβαλαν σε ένα καμιόνι και, με συνοδεία, μας μετέφεραν στην Ασφάλεια που είχε διοικητή τον Πολιουδάκη.

Μας έκλεισαν σ' ένα μικρό αποπνιχτικό κελί σε τέλεια απομόνωση από τον κόσμο. Την επομένη, μας κάλεσε ο Πολιουδάκης στο γραφείο του και μας επρότεινε να υπογράψουμε δήλωση για να αφεθούμε ελεύθεροι!.. Του αναπτύξαμε για ποιους λόγους δραπετεύσαμε και ζητήσαμε να μας δοθούν όπλα, για να βρεθούμε κοντά στο λαό και να τον βοηθήσουμε στην προετοιμασία της μάχης για απόκρουση επιδρομής των Γερμανών, που όλοι την περίμεναν, ύστερα από την ολοκλήρωση της κατάληψης της ηπειρωτικής Ελλάδας. Δυστυχώς, ο Πολιουδάκης στάθηκε ανένδοτος. Οι εργαζόμενοι όμως του Ηρακλείου, που πληροφορήθηκαν την άφιξή μας, μας έστειλαν τρόφιμα και χρήματα, άρχισαν διαβήματα και διαμαρτυρίες για την άμεση απόλυσή μας. Και επειδή οι αρχές επέμεναν στην κράτησή μας, οι εργαζόμενοι εκδηλώσανε διαθέσεις να μας αποσπάσουν με τη βία. Τότε, οι αρχές προειδοποίησαν ότι θα μας εκτελέσουν σε παρόμοιο ενδεχόμενο...

Οι άνδρες που μας φύλαγαν σιγά - σιγά εξαφανίζονται, αλλά εμείς είμαστε κλεισμένοι από μια μεγάλη εξώπορτα, ώσπου μας γλίτωσε μια βόμβα. Επεσε δίπλα στην πόρτα και δημιούργησε ρήγμα, έτσι βρεθήκαμε έξω. Στις 20.5.41 ξαμοληθήκαμε, ελεύθεροι πια, ύστερα από 4 χρόνια εξορία, στους δρόμους κι ανταμωθήκαμε με πολλούς πατριώτες.

Μάθαμε τότε για κάτι αποθήκες πολεμικού υλικού, που είχαν οι Αγγλοι σύμμαχοι και πήγαμε σε μια απ' αυτές. Βρήκαμε διάφορα λιανοτούφεκα, αλλά δεν υπήρχαν σφαίρες. Τελικά, με διάφορους συνδυασμούς βρεθήκαμε όλοι με όπλα και άφθονες σφαίρες.

Δημήτρης ΣΕΡΒΟΣ

1. Δ. Βλησίδη - Λ. Ηλιάκη, "Τα πρώτα βήματα του ΕΑΜ στην Κρήτη", σελ. 38.

2. α) "Ιστορία της Αντίστασης 1940 - '45" Α Τόμος σελ. 112. β) "Παγκόσμιος Πόλεμος" σελ. 467.

3. Εφημ. "Κρητικά Νέα", 16 Μάη 1941.

4. "Ιστορία της Αντίστασης" Α Τόμος, σελ. 116.