Λαγκαδινοί μαστόροι

Οι χτίστες των Λαγκαδίων ήταν επαγγελματικά οργανωμένοι κατά ομάδες που ονομάζονταν μπουλούκια (τουρκ. bölük) ή κομπανίες (ιταλ. compagnia). Η οργάνωση κατά τον τρόπο αυτό διευκόλυνε τη μετακίνηση συνεργείων ικανών να αναλάβουν οικοδομικά έργα και να τα ολοκληρώσουν με επιμέλεια σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Τα μπουλούκια είχαν εσωτερική οργάνωση και ιεραρχία. Επικεφαλής ήταν ο πρωτομάστορας, ο οποίος συγκροτούσε την ομάδα, τη διοικούσε και μεριμνούσε για την εύρεση έργου. Ακολουθούσαν οι μαστόροι, οι οποίοι ήταν τεχνίτες -κυρίως χτίστες-, οι τριότες ή λασπολόγοι, βοηθοί των μαστόρων και τα μαστορόπουλα, οι μαθητευόμενοι τεχνίτες. Ο εξειδικευμένος στη εξόρυξη της πέτρας μάστορας ονομαζόταν νταμαρτζής ή λιθαράς, ενώ εκείνος που λάξευε (πελεκούσε) τη πέτρα πελεκάνος. Οι μαστόροι έκτιζαν τοίχους ανά ζεύγη. Την εξωτερική πλευρά του τοίχου έκτιζε έμπειρος χτίστης που ονομαζόταν φατσαδόρος, ενώ την εσωτερική λιγότερο έμπειρος που ονομαζόταν μεσομάστορης. Συνήθως ένα μπουλούκι ικανό να αναλάβει μεγάλα οικοδομικά έργα περιλάμβανε 10-12 μαστόρους, 8-10 μαστορόπουλα και γύρω στα 10-15 ζώα.

Επειδή οι Λαγκαδιανοί εργάζονταν κυρίως στη Πελοπόννησο πραγματοποιούσαν μέχρι τρία ταξίδια τον χρόνο. Το πρώτο ήταν συνήθως μετά το Πάσχα, το δεύτερο μετά τον Δεκαπενταύγουστο και το τρίτο μετά του Αγίου Δημητρίου. Στις μεγάλες γιορτές, όπως τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και της Παναγίας φρόντιζαν να βρίσκονται στα σπίτια τους. Η αναχώρηση είχε στενοχώρια ενώ η επιστροφή γιορταζόταν με γλέντι. Σύμφωνα με υπολογισμούς παλιού μάστορα, την εποχή της ακμής αναχωρούσαν 150-200 μπουλούκια από τα Λαγκάδια.

Οι Λαγκαδιανοί χτίστες χρησιμοποίησαν, όπως έκαναν οι χτίστες στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας, συνθηματική γλώσσα για να συνεννοούνται μεταξύ τους χωρίς τα λεγόμενα τους να γίνονται αντιληπτά από τους γύρω. Σκοπός ήταν να προφυλάξουν τα συμφέροντά τους, να ξεγελάσουν το νοικοκύρη, να αμυνθούν απέναντι στην αρνητική άποψη που είχε γι’ αυτούς ο κοινωνικός περίγυρος. Την τοπικής εμβέλειας συνθηματική γλώσσα που χρησιμοποίησαν ονόμαζαν Μπολιάρικα ή Ρεκουναίικα.

(Το παρόν είναι απόσπασμα από το κείμενο που δόθηκε από τον επικ. καθηγητή Ε.Μ.Π. κ. Ηλία Ζαχαρόπουλο σε ομάδα φοιτητών της Σχολής Αρχιτεκτόνων, στα πλαίσια του μαθήματος Ειδική Οικοδομική 4, όταν επισκέφτηκαν τα Λαγκάδια, τον Απρίλιο του 2003, για την αποτύπωση παραδοσιακών κτιρίων.)