Το πρώτο σπίτι- Κάστρο στην Αθήνα έλαμψε στη συνοικία ΦΑΡΟΣ

Οι Γερμανοί εγκαθίστανται στη Ν. Σμύρνη στα τέλη Απριλίου του 1941, καταλαμβάνοντας καίρια σημεία της πόλης. Χώροι στρατωνισμού γίνονται το Άλσος, ο χώρος της Αγ. Φωτεινής, ο Πανιώνιος, ενώ το Ιωσηφόγλειο και η Κλινική Λιβανού μετατρέπονται, το καλοκαίρι του 1941, από τους Ιταλούς σε στρατιωτικά Νοσοκομεία.

Επιτάσσονται σπίτια και δημόσια κτίρια ( κατά καιρούς η «Ευαγγελική Σχολή» και η «ΕΣΤΙΑ»), κυρίως στις περιοχές λεωφόρου Συγγρού, Άλσους. Αγ. Φωτεινής, Αιγαίου, Χρυσάκη. Στη στροφή της Ν. Σμύρνης υπάρχει «posto di blocco» (έλεγχος) των Ιταλών, καθώς και η Γερμανική Γκεστάπο. Τέλος, αντιαεροπορικά με προβολείς είναι στημένα στη Δεξαμενή και το Νεκροταφείο.

Με την επιστροφή των πολεμιστών από την Αλβανία, αρχίζουν και οι πρώτες αυθόρμητες πράξεις αντίστασης, (μικρο-σαμποτάζ, γράψιμο συνθημάτων κ.τ.λ.). Από τα πολιτικά κόμματα το Κ.Κ.Ε και η Ο.Κ.Ν.Ε, διατηρώντας από τη Μεταξική δικτατορία τον παράνομο μηχανισμό τους, δημιουργούν πυρήνες αντιστασιακής δράσης. Παράλληλα μαζικές νόμιμες οργανώσεις, όπως ο Ο.Α.Ν.Σ (τένις) ο Α.Ο.Ν.Σ., οι εφεδροπολεμιστές, με τα «εντευκτήριά» τους, καθώς και τα πάρτι, οι χοροί και οι εκδρομές, γίνονται χώροι «ζύμωσης» και στρατολόγησης.

Στις 27 Σεπτέμβρη 1941 ιδρύεται το Ε.Α.Μ., το οποίο στη Ν. Σμύρνη έχει μεγάλη ανάπτυξη φτάνοντας στην απελευθέρωση τα 2000 μέλη.

Στο χώρο της νεολαίας το Ε.Α.Μ Νέων πρώτα και η Ε.Π.Ο.Ν από το Φλεβάρη του 1943 και μετά, έχουν τεράστια συμβολή τόσο στον Αντιστασιακό Αγώνα, όσο και στην οργάνωση του ελεύθερου χρόνου, της ψυχαγωγίας και του αθλητισμού των νέων.

Ήδη από το καλοκαίρι του 1941 το έργο της Εθνικής Αλληλεγγύης (Ε.Α), στη συλλογή χρημάτων και εφοδίων για τους διωκόμενους, καθώς και στον τομέα της κοινωνικής βοήθειας, είναι τεράστιο. Πρωτοστατεί στην ίδρυση της Λαϊκής Επιτροπής Ν. Σμύρνης (Λ.ΕΝ.Σ) και βοηθάει ουσιαστικά το έργο του Καταφυγίου Επειγούσης Περιθάλψεως (Κ.Ε.Π.) του νοσοκομείου του Ε.Ε.Σ και της «Παιδούπολης».

Η πρώτη ομάδα του Ε.Λ.Α.Σ σχηματίζεται στην πόλη, το Μάη του 1942. Τα μέλη του από 100 το καλοκαίρι του ’43, φτάνουν τα 450 το επόμενο καλοκαίρι.

Ο Ε.Λ.Α.Σ συγκρούεται με τους Γερμανούς και τα τάγματα Ασφαλείας τόσο στη Ν. Σμύρνη, όσο και σε γειτονικές συνοικίες. Από το 1944 διεξάγει κανονικές μάχες:

Στην Αγ. Παρασκευή 28 Ιούλη 1944 με τους «Τσολιάδες». Στις 27 Σεπτέμβρη 1944 στο ίδιο μέρος με τους Γερμανούς. Βοηθάει στη «Μάχη της Καλλιθέας» στις 24-7-1944, στο Δουργούτι, στο Κατσιπόδι και αλλού.

Ο υπεύθυνος του Ε.Λ.Α.Σ Φάρου, Σπύρος Αλεβίζος, πέφτει πολεμώντας, στο σπίτι του, στις 5 Γενάρη του 1944.



Οι κατακτητές απαντούν στα κτυπήματα με συλλήψεις, μπλόκα και εκτελέσεις. Στο μπλόκο της 9-8-44, που καλύπτει όλη την Άνω Ν. Σμύρνη, εκτελούνται 70 πατριώτες στο Φάρο. Με την απελευθέρωση στις 12-10-1944, πραγματοποιείται μεγάλη συγκέντρωση μπροστά στο Δημαρχείο. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής πρόεδρος της Κοινότητας παραμένει ο Α. Καρύλλος, ο οποίος όμως παύεται από τις κατοχικές αρχές, το 1943. Το 1944 η πόλη γίνεται Δήμος και πρώτος Δήμαρχος διορίζεται ο Ι. Μαγκριώτης. Τον Οκτώβριο του 1944 γίνεται δεκτό το αίτημα της Γ. Συνέλευσης της Λ.Ε.Ν.Σ. (Λαϊκή Επιτροπή Ν. Σμύρνης) από τον Νομάρχη και αντικαθίσταται ο Ι. Μαγκριώτης από το Γ. Παπαγιαννόπουλο.

Τον Δεκέμβρη του ’44 η Ν. Σμύρνη, μετά την παράδοση του ΚΒ’ Αστ. Τμήματος ελέγχεται από τον τοπικό Ε.Λ.Α.Σ, ο οποίος συμμετέχει στη «Μάχη της Αθήνας».

Στην πόλη στήνονται οδοφράγματα σε διάφορα σημεία. Οι συγκρούσεις γίνονται αισθητές κατά τη 2η φάση τους, όταν οι Άγγλοι επιχειρούν κύκλωση του Ε.Λ.Α.Σ από το νότιο μέτωπο.

Σκληρότατες, αλλά άνισες μάχες, διεξάγονται κυρίως στην Άνω Ν. Σμύρνη (μέτωπο Νεκροταφείου- Πλ. Σκαντζουράκη), αλλά και στο κέντρο (Ιωσηφόγλειο- Ομήρου), μέχρι τις 23 Δεκεμβρίου οπότε ο Ε.Λ.Α.Σ υποχωρεί προς το Κατσιπόδι (Δάφνη).

«…Το απόγευμα στις 4 Γενάρη, πήραν την πληροφορία για το Μπλόκο μαζί και την εντολή να μη μείνουν σπίτια τους οι ιδιαίτερα γνωστοί. Ο Σπύρος Αλεβίζος, με το Βασίλη Χατζηχρήστο που πήραν το μήνυμα, κάλεσαν αμέσως συμβούλιο, τα στελέχη του Ε.Λ.Α.Σ και τους υπεύθυνους των άλλων οργανώσεων. Ανεκοίνωσαν το μήνυμα, και πρότειναν, να μείνουν επιφυλακή να τους περιμένουν. Και να δόσουν μάχη όταν εμφανιστούν. Ο Σπύρος μάλιστα είπε χαρακτηριστικά, «Πόσοι θα είναι; Αν τους ρίξουμε λίγες χειροβομβίδες και μερικές πιστολιές θα χεστούν και θα το βάλουν στα πόδια.»

Η πρόταση ήταν παλικαρίσια και στηρίζονταν στην πρόσφατη διαταγή του Α΄ Σώματος Στρατού του Ε.Λ.Α.Σ, για ένοπλη αντίσταση. Παρόλα αυτά, δεν έπαιρνε υπόψη την εντολή του μηνύματος και φυσικά δεν προέβλεπε την επιδρομή στην ώρα και με τις δυνάμεις που έγινε.

Οπωσδήποτε όλοι συμφώνησαν να μείνουν. Έβγαλαν σκοπιές, και ενίσχυσαν τον συνηθισμένο οπλισμό με μερικές αραβίδες. Η ώρα είχε προχωρήσει όταν πίστεψαν ότι θα γίνονταν μπλόκος. Έτσι έφυγαν όλοι και έμεινε μόνος στο σπίτι ο Σπύρος με όλο τον οπλισμό. Η επιδρομή έγινε στις 3 μετά τα μεσάνυχτα και χτύπησαν πρώτα στο σπίτι του Σπύρου- και για τα δύο αυτά υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές, μικρής πάντως σημασίας-.

Το γεγονός είναι ότι ο Σπύρος δεν άνοιξε όταν του είπαν ότι είναι τα Τάγματα Ασφαλείας. Πήρε όλο τον οπλισμό και από την εσωτερική σκάλα ανέβηκε στην ταράτσα. Έτσι ενώ έξω στην πόρτα είχαν συγκεντρωθεί ταγματασφαλίτες, ειδικασφαλίτες και Γερμανοί, φωνάζοντας ότι ήξεραν πως είναι μέσα, αυτός είχε ετοιμάσει την άμυνά του. Τους έριξε στην αρχή χειροβομβίδες φωνάζοντας: « Εδώ Ε.Λ.Α.Σ- εδώ Ε.Α.Μ- Ε.Λ.Α.Σ. Σας κτυπάει ο Ε.Λ.Α.Σ». Επεκράτησε μεγάλη σύγχυση. Είχαν μεγάλες απώλειες. Όσοι ήταν σε άλλα σημεία, έπεσαν κάτω να φυλαχτούν από αόρατους εχθρούς, νομίζοντας ότι τους χτυπούσαν από άγνωστες διευθύνσεις.
Η μάχη κράτησε2-2,5 ώρες. Του Σπύρου είχαν τελειώσει όλες οι σφαίρες και οι χειροβομβίδες. Ένα άξιο παλικάρι του Λαού πέρασε στην αθανασία. Το πρώτο σπίτι- Κάστρο στην Αθήνα έλαμψε στη συνοικία ΦΑΡΟΣ την παραμονή των Φώτων του ματωβαμένου 1944. Για την μάχη αυτή και τον ηρωικό θάνατο του Σπύρου Αλεβίζου έγραψε ο «ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ» στις 17/2/44.

Σήμερα ο δρόμος όπου βρίσκεται το πρώτο αυτό σπίτι- Κάστρο, φέρει το όνομα του Σπύρου Αλεβίζου, ύστερα από απόφαση του Δήμου Νέας Σμύρνης».
Από το βιβλίο του Γ. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ
«ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
Ν.ΣΜΥΡΝΗ- Π. ΦΑΛΗΡΟ 1941-45»