Για την Εθνική Αντίσταση στα Χανιά της Κρήτης κατά του χιτλερικού κατακτητή έχουν γραφτεί πολλά βιβλία, μερικά από τα οποία ήταν πολύ αξιόλογα. Εχουν γραφτεί, επίσης, άρθρα στον τοπικό Τύπο και προσωπικές μαρτυρίες-μνήμες αγωνιστών για αγώνες και νεκρούς ήρωες. Επρόκειτο, όμως, για βιβλία, άρθρα, μαρτυρίες, τα οποία, παρά την αναμφίβολη χρησιμότητά τους, αφορούν είτε σε κάποια γεγονότα μιας περιορισμένης περιοχής του Νομού Χανίων, είτε σε γεγονότα μιας μικρής περιόδου της ιταλογερμανικής κατοχής. Ελειπε, όμως, ένα βιβλίο που να συνθέτει όλη τη χωρο-χρονική, οργανωσιακή και ανθρωπολογική «εικόνα» και με όλες τις μορφολογικές πτυχές του ΕΑΜικού απελευθερωτικού αγώνα στο Νομό Χανίων και σ' όλη τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.
Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει το εκτενές (495 σελίδες) και πλούσια εικονογραφημένο βιβλίο του αγωνιστή Λευτέρη Ι. Ηλιάκη «Η Αντίσταση στο Ν. Χανίων» (Χανιά 2003). Από την εισαγωγή του ο συγγραφέας του βιβλίου τονίζει ότι «το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης στο Νομό Χανίων άρχισε να εκδηλώνεται με διάφορες μορφές από τις πρώτες μέρες της χιτλερικής κατοχής. Αναπτυσσόταν συνέχεια με γοργούς ρυθμούς, εντάσσοντας στις γραμμές του τη μεγάλη πλειοψηφία του χανιώτικου λαού και της νεολαίας, με αποκορύφωμα την ανώτερη μορφή αντίστασης, την ένοπλη πάλη». Η τόσο γρήγορη εκδήλωση της αντίστασης του χανιώτικου, αλλά γενικότερα κρητικού λαού, οφείλεται στο γεγονός της μεγάλης αγριότητας που επέδειξαν οι κατακτητές. Με το που πάτησαν το πόδι τους στο νησί άρχισαν τα μπλόκα, τις συλλήψεις και τις εκτελέσεις.
Την 1η του Ιούνη 1941 ο Γερμανός στρατιωτικός διοικητής Κρήτης εκδίδει και τοιχοκολλά τα πρώτα του διατάγματα και μια ειδική στρατιωτική διάταξη, στην οποία έλεγε:
Σφραγίδες των ΕΑΜ και ΕΛΑΣ
«Βάσει της εξουσιοδοτήσεως ην μοι παρέσχεν ο Φύρερ και Ανώτατος Αρχηγός του Στρατού, εντέλλομαι τα κάτωθι: 1) Πυροβόλα όπλα πάσης φύσεως (συμπεριλαμβανομένων και κυνηγετικών όπλων) ως και πυρομαχικά, χειροβομβίδες, εκρηκτικαί ύλαι και λοιπά πολεμικά είδη: Διατάσσομεν παραδοθώσιν εντός 24 ωρών εις το πλησιέστερον Γερμανικόν Φρουραρχείον. Οι κάτοχοι κυνηγετικών όπλων πρέπει κατά την παράδοσίν των να αναφέρωσιν το ονοματεπώνυμον και το επάγγελμά των ως και τα λοιπά στοιχεία της ταυτότητάς των. 2) Πας κάτοχος των ανωτέρω αναφερομένων όπλων και ειδών, μη παραδίδων ταύτα εντός της τασσομένης εικοσιτετραώρου προθεσμίας, επισύρει εναντίον του την ποινήν του τουφεκισμού.
Η παρούσα διάταξις ισχύει από της γνωστοποιήσεώς της προς το κοινόν. Η γνωστοποίησις αύτη γενομένη από της τοιχοκολλήσεώς της εις τα κεντρικότερα μέρη των πόλεων, κωμοπόλεων και χωρίων».
Την ψυχή, όμως, του αγωνιστή κρητικού λαού δεν τη ...στόμωσε η ναζιστική φοβέρα. «Κρύψτε τα όπλα και τις σφαίρες γιατί μια μέρα θα χρειγιαστούν», λέγανε οι γερόντοι και οι νέοι σε δυο-τρεις μέρες πήραν τα βουνά και τα ρουμάνια και μάζεψαν όλα τα όπλα, τα πυρομαχικά, τις χειροβομβίδες, τις σφαίρες που σκόρπισαν με τη Μάχη της Κρήτης. «Λες κι άνοιξε η γης και τα κατάπιε. Τοίχοι και ξεροτρόχαλοι, ήταν οι πιο προσωρινοί κρυψώνες», σημειώνει ο συγγραφέας.
Πρωτοπόροι οι κομμουνιστές
Αρχές Μάη του 1941, ο διωκόμενος Μιλτιάδης Πορφυρογένης (μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ) και η γυναίκα του φθάνουν στο Ηράκλειο, με ένα αγγλικό καράβι που τους περισυνέλεξε δραπέτες-ναυαγούς. Ο Πορφυρογένης πάει αμέσως στα Χανιά για να ζητήσει από την κυβέρνηση Τσουδερού να δώσει αμνηστία στους κρατούμενους κομμουνιστές και να διώξει τους τεταρτοαυγουστιανούς. Στη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης (αρχές Μάη) φθάνουν στο Ηράκλειο, με ένα σαπιοκάραβο, και εννιά κομμουνιστές δραπέτες από τη Φολέγανδρο. Η Ασφάλεια τούς εντοπίζει και τους κλείνει στο κρατητήριό της. Με το βομβαρδισμό του Ηρακλείου (20/5/1941) μια βόμβα τρυπά το κρατητήριο και οι δραπέτες ξαναδραπετεύουν. Αμέσως, αντί να κρυφτούν, ρίχνονται ηρωικά στη μάχη που δινόταν στη «Χανιώτικη Πόρτα». Σώοι, μετά τη μάχη, συγκεντρώνονται στο σπίτι του Γιάννη Τριανταφύλλου, στη Φορτέτζα, και αποφασίζουν: «Για την αντιμετώπιση της κατάστασης, σε συνθήκες κατοχής της πατρίδας μας, πρέπει να προχωρήσουμε αμέσως στην ανασυγκρότηση των κομματικών δυνάμεων στην Κρήτη που είχαν διαλυθεί από τη μεταξική δικτατορία και παράλληλα στην οργάνωση της πάλης του λαού σε μαζική βάση, συμπεριλαμβανομένης και της ένοπλης πάλης ενάντια στον κατακτητή.
- Την οργάνωση αυτή την ονομάζουμε ΠΑΓΚΡΗΤΙΟ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΌ ΜΕΤΩΠΟ (ΠΑΜ).
- Στην οργάνωση αυτή μπορούν να πάρουν μέρος όλοι οι Ελληνες πατριώτες ανεξάρτητα από πολιτικές και ιδεολογικές τοποθετήσεις.
- Πρέπει να έρθουμε σε επαφή με κάθε άλλη οργάνωση και παράγοντα που επιδιώκουν τους ίδιους σκοπούς».
Η ομάδα των κομμουνιστών χωρίστηκε σε δυο τμήματα. Το ένα προωθήθηκε στη Βιάννο και η άλλη στο Ρέθυμνο και στα Χανιά. Η ομάδα των Χανίων συναντήθηκε και με άλλους κομμουνιστές-δραπέτες από τη Γαύδο. Στα μέσα του Ιούνη οι δραπέτες της Γαύδου, Κιμώλου-Ανάφης συναντιούνται σε μια σπηλιά στο φαράγγι του Μαράθου και αποφασίζουν άμεσες δράσεις για την οργάνωση του ΠΑΜ. Επίσης, αποφάσισαν να δημιουργήσουν μια πλατιά νεολαιίστικη αντιφασιστική οργάνωση, χωρίς ιδεολογικές, πολιτικές, θρησκευτικές και άλλες διακρίσεις. Η επωνυμία της νεολαιίστικης οργάνωσης ήταν ΠΑΓΚΡΗΤΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΝΕΩΝ(ΠΟΕΝ). Εδώ να σημειωθεί ότι αμέσως μετά την ίδρυση του ΕΑΜ, το ΠΑΜ εντάχθηκε σ' αυτό, ενώ και η πολύ δραστήρια ΠΟΕΝ ήταν μια από τις εννιά οργανώσεις που εντάχθηκαν στην ΕΠΟΝ.
Οι δραπέτες κομμουνιστές συναντιούνται με γνωστές προσωπικότητες της Κρήτης και συνυπογράφουν την ίδρυση «ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΉΣ ΑΓΩΝΟΣ ΚΡΗΤΗΣ», η οποία, όμως, δεν ανέπτυξε «σοβαρό αντιστασιακό κίνημα», καθώς τα πληρωμένα όργανα των Αγγλων που παρέμειναν σ' αυτήν ίδρυσαν την Εθνική Οργάνωση Κρήτης (ΕΟΚ), η οποία, καθοδηγούμενη από τους δόλιους Αγγλους, στράφηκε κατά των αγωνιστών του ΕΑΜ.
Αγώνας απ' άκρη σ' άκρη στα Χανιά
Οι κομμουνιστές, σ' όλη την Κρήτη, επόμενα και στο Νομό Χανίων, αποφασισμένοι να δοθούν «και στην αγκαλιά του Χάρου» για τη λευτεριά, ό,τι αποφάσισαν το έπραξαν. Ανασυγκρότησαν τις κομματικές οργανώσεις, στρατεύτηκαν πρώτοι στις αντιστασιακές οργανώσεις βάσης και στράτευσαν σ' αυτές κάθε πατριώτη, κάθε ηλικίας, οργανώνοντας την προφορική και έντυπη διαφώτιση του λαού (έστησαν και παράνομο τυπογραφείο) και την πολύμορφη πάλη του. Με όπλα και χωρίς όπλα. Στην πόλη και στην ύπαιθρο. Στα βουνά και στα πεδινά. Στη δυτική και ανατολική Κυδωνία, στα δυσπρόσιτα Σφακιά, στην επαρχία Αποκορώνου, σ' όλη την περιοχή του Κισσάμου, στο Σέλινο, παντού το πολυάνθρωπο «μελίσσι» του αγώνα σ' όλο το Νομό Χανίων.
Το βιβλίο του Λευτέρη Ι. Ηλιάκη, πλούσιο σε ντοκουμέντα (έντυπα, έγγραφα και άλλα κειμήλια των φορέων της ΕΑΜικής Αντίστασης, ντοκουμέντα συμφωνιών του ΕΑΜ με άλλες οργανώσεις, λ.χ., με την αγγλοκίνητη ΕΟΚ, έγγραφα των γερμανικών αρχών, φωτογραφίες αγωνιστών, καταλόγους μαχών, πολυάνθρωπους καταλόγους ονομάτων - κατάλογοι διαφόρων κατηγοριών, λ.χ., καπετάνιων, ανταρτών κατά περιοχή, ομαδικών και μεμονωμένων εκτελέσεων αγωνιστών, νεκρών σε μάχες, κλπ.), συνθέτει ένα εμπεριστατωμένο «πανόραμα» όλων των μορφών - από την πιο απλή έως την ένοπλη - μαζικής αντίστασης του λαού των Χανίων, δίνοντας παράλληλα και πολλά στοιχεία για τον ΕΑΜικό αγώνα και στην υπόλοιπη Κρήτη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου