Η δημιουργία και δράση της Σχολής Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ

Μετά την υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας, με τις απαράδεκτες υποχωρήσεις από την πλευρά του Συνασπισμού του ΕΑΜ, οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης του ΕΛΑΣ επέστρεψαν στα σπίτια τους και επιδόθηκαν στη δουλιά τους, να επουλώσουν τις πληγές στην οικονομία τους και τις καταστροφές που άφησε η τετράχρονη, γερμανοφασιστική κατοχή.

Την ώρα που οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης πάλευαν με τεράστιες δυσκολίες, που προκάλεσε ο πόλεμος και η κατοχή, οι δοσίλογοι που αναρριχήθηκαν στην εξουσία χάρη στην επέμβαση του αγγλικού ιμπεριαλισμού και αργότερα χάρη στην ολόπλευρη βοήθεια του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, ποδοπάτησαν τη συμφωνία της Βάρκιζας και με τον τρομοκρατικό μηχανισμό τους, με συλλήψεις, βασανισμούς, καταδίκες και εκτελέσεις και ταυτόχρονα με τις παρακρατικές συμμορίες εξαπέλυσαν άγρια τρομοκρατία στις πόλεις και στην ύπαιθρο με δολοφονίες, συλλήψεις, βιασμούς γυναικών και φυλακίσεις δεκάδων χιλιάδων αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης.

Χιλιάδες αγωνιστές, για να αποφύγουν τις δολοφονικές επιθέσεις των κρατικών οργάνων και των παρακρατικών συμμοριών, αναγκάστηκαν να κρύβονται στα βουνά και όταν οι δοσίλογοι με την άμεση βοήθεια των ιμπεριαλιστών κήρυξαν ανοιχτά τον Εμφύλιο πόλεμο, τότε συγκροτήθηκαν οι ομάδες ένοπλων καταδιωκόμενων.


Επομένως, ο Εμφύλιος πόλεμος δεν ήταν επιλογή των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και των λαϊκών δυνάμεων, αλλά έργο της δεξιάς με την άμεση υποστήριξη του αγγλο-αμερικανικού ιμπεριαλισμού.

Οι πρώτες ομάδες των ένοπλων καταδιωκόμενων γρήγορα αναπτύχθηκαν σε μεγαλύτερους σχηματισμούς, σε συγκροτήματα, Τάγματα, Αρχηγεία.

Ο αριθμός των μαχητών συνεχώς μεγάλωνε σε όλη την Ελλάδα. Για το συντονισμό της δράσης των τοπικών Αρχηγείων, τον Οκτώβρη 1946, ιδρύθηκε το ΓΑ (Γενικό Αρχηγείο) του ΔΣΕ. Η ανάπτυξη και μαζικοποίηση του ανταρτικού κινήματος προέβαλε άμεσα το πρόβλημα της στελέχωσης των στρατιωτικών τμημάτων, με έμπειρους και ικανούς αξιωματικούς, όπου οι ελλείψεις ήταν πάρα πολύ σοβαρές.

Ο ΔΣΕ αντιμετώπιζε πρόβλημα ανάπτυξης της πολεμικής του επίδοσης, σε συνδυασμό με την κατάκτηση, αφομοίωση και προσαρμογή της πολεμικής τέχνης στις νέες συνθήκες του λαϊκο-επαναστατικού πολέμου.
Οι πιο δοκιμασμένοι μαχητές

Τα κατώτερα στελέχη την πρώτη περίοδο της δράσης του ΔΣΕ αναδείχτηκαν μέσα στη φωτιά του πολέμου, παλεύοντας με τεράστιες δυσκολίες, σφυρηλατήθηκαν στις καθημερινές συνεχείς μάχες με τον εχθρό. Οι ελλείψεις όμως που αντιμετώπιζε ο ΔΣΕ ήταν τεράστιες και αυτό το κενό κλήθηκε να καλύψει η δημιουργία της ΣΑΓΑ (Σχολή Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου)του ΔΣΕ, που ιδρύθηκε με απόφαση του ΓΑ το Γενάρη 1947 και λειτούργησε σε έξι σειρές και αποφοίτησαν από τη ΣΑΓΑ περίπου 3.000 έμπειροι και δοκιμασμένοι ανθυπολοχαγοί και στην πορεία του αγώνα δοκιμάστηκαν ακόμα περισσότερο, ανδρώθηκαν και επάξια διοίκησαν με επιτυχία και οδήγησαν στη μάχη διμοιρίες, λόχους και σε ορισμένες περιπτώσεις και Τάγματα.


Η ΣΑΓΑ από τις αρχές 1947 έως το τέλος του Εμφύλιου πολέμου, Αύγουστος 1949, λειτούργησε σε έξι σειρές και αποφοίτησαν τρεις χιλιάδες (3.000) αξιωματικοί με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού.

Η επιλογή των μαθητών:

Στη ΣΑΓΑ φοιτούσαν οι πιο καλοί μαχητές και μαχήτριες στο ΔΣΕ, έμπειροι, δοκιμασμένοι στις μάχες, διοικητές ομάδων και διμοιριών για να συμπληρώσουν και να πλουτίσουν τις γνώσεις τους και να κατακτήσουν την τέχνη του πολέμου.

Το πρόγραμμα της σχολής διαρκούσε τρεις μήνες εντατικής δουλιάς ανεξάρτητα των καιρικών συνθηκών, εκτός και αν στη διάρκεια της φοίτησης διεξάγονταν πολεμικές επιχειρήσεις και συμμετείχε στις επιχειρήσεις και η ΣΑΓΑ, τότε η εκπαιδευτική περίοδος ήταν απεριόριστη.

Υπηρέτησα στη ΣΑΓΑ ως εκπαιδευτής (Ανθυπολοχαγός της σχολής αξιωματικών του ΕΛΑΣ) από τον Οκτώβρη 1947, δηλαδή Β΄, Γ΄, Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄ σειρές ως Διοικητής Διμοιρίας, Λόχου Τάγματος και ΠΕ (Πολιτικός Επίτροπος της Ταξιαρχίας της ΣΑΓΑ).

Από αυτή τη θέση θα προσπαθήσω να βοηθήσω όσο μπορώ για το διάστημα που έχω προσωπική γνώμη για τις υπηρεσίες που πρόσφερε η ΣΑΓΑ, στην εκπαίδευση και προετοιμασία αξιόμαχων στρατιωτικών στελεχών που πλαισίωσαν τα τμήματα του ΔΣΕ και ιδιαίτερα για τη συμμετοχή της ίδιας της ΣΑΓΑ στις μάχες που διεξήγαγε ο ΔΣΕ στα τριάμισι χρόνια του Εμφυλίου πολέμου.


Στα τέλη Σεπτέμβρη 1947 πήρα εντολή από το Α.Α. (Αρχηγείο Αγράφων) να αναλάβω τους υποψήφιους μαθητές που συγκεντρώνονταν στην έδρα του Αρχηγείου και προορίζονταν να φοιτήσουν στη Β΄ Σειρά της ΣΑΓΑ.

Χώρος συγκέντρωσης των μαθητών καθορίστηκε από το Α.Α. η περιοχή βόρεια της Ρεντίνας στην τοποθεσία Λεπούχι.

Οι πρώτες μέρες πέρασαν με τη συγκρότηση των ομάδων και τα προβλήματα του τμήματος, ταυτόχρονα ασχολήθηκε το τμήμα με ασκήσεις πυκνής τάξης, λύση και συναρμολόγηση του οπλισμού, καθώς και τις ιδιότητες του ατομικού και ομαδικού οπλισμού.

Στις πρώτες μέρες του Οκτώβρη πήραμε εντολή να ακολουθήσουμε τα τμήματα του Α.Α. που κινούνταν στο χώρο της Ευρυτανίας και καταλήξαμε στο Κεράσοβο Ευρυτανίας.

Στο Κεράσοβο συγκεντρωθήκανε και οι υποψήφιοι φοιτητές των Αρχηγείων Θεσσαλίας και Ρούμελης και συγκεντρώθηκε λόχος με τρεις διμοιρίες.

Ι Διμοιρία Διοικητής Ζώκας Ζήσης

II Διμοιρία Διοικητής Οικονόμου Σωτήρης

III Διμοιρία Διοικητής Κορολόγος Γιάννης

Δ/τής λόχου Τερζόγλου Νικόλαος (Πύραυλος) ο μελλοντικός Διοικητής της ΣΑΓΑ.

ΠΕ (Πολιτικός Επίτροπος) Κουτσομάρκος Γεώργιος

Πριν ξεκινήσει η φάλαγγα ανταρτών, των Αρχηγείων Θεσσαλίας και Ρούμελης, την πορεία της προς Βόρεια Ελλάδα από το γεγονός ότι ο σ. Τερζόγλου συνέχιζε να εκτελεί τα καθήκοντα στη Δ/νση του Α.Α., Δ/της του λόχου των υποψήφιων μαθητών τοποθετήθηκε ο Ζήσης Ζώκας με ΠΕ το Γεώργιο Κουτσομάρκο.


Στις 8-10-1947 ξεκινήσαμε με κατεύθυνση προς τη Βόρεια Ελλάδα. Ακολουθώντας το δρομολόγιο Κεράσοβο - Τοπόλενα - Αυλάκι - Βελανηδιά η πορεία γινόταν μόνο τη νύχτα και στις 13-10-1947 φτάσαμε στο Τετράκομο.

Συνεχίσαμε την πορεία μας από Τετράκομο - Θεοδώριανα - Νεράιδα Τρικάλων - Γαρδίκι - Μουτσάρα.

Στη συνέχεια με νυχτερινή πορεία με χιονόνερο και αρκετό κρύο περάσαμε το Βουνό Περιστέρι και την ημέρα καλυφθήκαμε. Αυτή την ημέρα με εντολή του Νίκου Τερζόγλου ο δ/τής της II διμοιρίας Σωτήρης Οικονόμου επέστρεψε στο Α.Α.

Τη νύχτα της 18 προς 19 Οκτώβρη περάσαμε την Κατάρα. Αυτή ακριβώς την περίοδο τμήματα του Αρχηγείου Δυτικής Μακεδονίας του ΔΣΕ επιτίθονταν εναντίον των τμημάτων του κυβερνητικού στρατού στην περιοχή του Μετσόβου.

Η φάλαγγα των τμημάτων Θεσσαλίας και Ρούμελης μαζί και ο λόχος των μαθητών της ΣΑΓΑ συνεχίσαμε την πορεία προς Βουβούσα.

Στη Βοβούσα παραμείναμε μια μέρα για ξεκούραση, με εντολή ο λόχος των μαθητών συνέχισε την πορεία του Βοβούσα - Σαμαρίνα - Κάντσικο - Λυκόραχη έπειτα από πολυήμερη έντονη και κουραστική πορεία, βαδίζοντας τον περισσότερο καιρό μόνο τη νύχτα, αντιμετωπίζοντας και σοβαρό πρόβλημα τροφοδοσίας, τις 25 Οκτώβρη 1947, φθάσαμε στην έδρα της ΣΑΓΑ στο χωριό Αετομελίτσα Γράμμου. Στην έδρα της Σχολής συναντήσαμε τους υποψήφιους μαθητές της Β΄ Σειράς αξιωματικών, από τα τμήματα του ΔΣΕ Βόρειας Ελλάδας, καθώς και τους αξιωματικούς εκπαιδευτές. Προσωρινά χρέη Δ/ντή στη ΣΑΓΑ έκανε ο αξιωματικός του ΔΣΕ Ανέστης Κονταξής (Ακρίτας). Ο Νίκος Τερζόγλου ανέλαβε τη διεύθυνση της Σχολής με βοηθό (ΠΕ) το Νίκο Ακριτίδη. Για λίγο διάστημα στην έδρα της Σχολής Αξιωματικών παρέμενε και ο Νίκος Μπελογιάννης και ασχολήθηκε με τη διαφωτιστική δουλιά, σύντομα όμως έφυγε για το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ.


Η Β΄ Σειρά της ΣΑΓΑ με δύναμη 334 μαθητές συγκροτήθηκε σε τρεις λόχους:

Ι Λόχος δ/τής Κώστας Ράφτης

ΙΙ Λόχος δ/τής Αρχιμήδης Φλώρος

ΙΙΙ Λόχος δ/τής Δημήτρης Κονδόρος

Διοικητές διμοιριών:

Ζάχος Γεώργιος, Ζαχαριάδης Αβραάμ, Ζώκας Ζήσης, Καμηνάρης Βασίλειος, Κορόλογος Γιάννης, Λαμπράκης Παναγιώτης, Μάτσης Γεώργιος, Μυλωνάς Γεώργιος, Χατζή Βασιλική. Αργότερα στη Σχολή ήρθε και ο Γεώργιος Νικολάου και ασχολήθηκε με την κατάρτιση του προγράμματος εκπαίδευσης.

Αυτή την περίοδο στην έδρα της Σχολής βρισκόταν και ο Γιάννης Μανίας (Βάνιας), αξιωματικός της Αεροπορίας. Καθηγητής τοπογραφίας ανέλαβε ο μηχανικός τοπογράφος Νίκος Βυθούλκος.

Εκπαίδευση προσαρμοσμένη στις επιδιώξεις του ΔΣΕ

Το πρόγραμμα εκπαίδευσης και προετοιμασίας των μελλοντικών αξιωματικών της Σχολής ήταν προσαρμοσμένο στις στρατιωτικές επιδιώξεις του ΔΣΕ, που αγωνίζονταν για την κατάληψη της εξουσίας.

Με βάση όμως την ανισότητα στο συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα στον κυβερνητικό στρατό και στο ΔΣΕ (υπέρ του κυβερνητικού στρατού), ο ΔΣΕ καθόρισε τη δικιά του λαϊκοεπαναστατική τακτική, το συνδυασμό της τακτικής του τακτικού επαναστατικού στρατού και την τακτική ελιγμών διεισδύσεων και ανταρτοπόλεμου.

Βασική αρχή και κυρίαρχο πνεύμα, που περνούσε μέσα από τα προγράμματα εκπαίδευσης της ΣΑΓΑ ήταν πάντα η ΕΠΙΘΕΣΗ.


Σ' αυτή τη βάση γινόταν η εκπαίδευση στη Σχολή με κύριο στόχο να προετοιμάσει τους μελλοντικούς αξιωματικούς δίνοντάς τους τα απαραίτητα εφόδια για διοικητές τμημάτων ενός λαϊκού επαναστατικού στρατού.

Παράλληλα με τη στρατιωτική εκπαίδευση, στη ΣΑΓΑ γινόταν και σοβαρή πολιτική ιδεολογική δουλιά, που θα έπρεπε συνεχώς να εξηγεί στους μαχητές του ΔΣΕ και στο λαό τους λόγους που η ντόπια πλουτοκρατική ολιγαρχία και οι ξένοι ιμπεριαλιστές προκάλεσαν τον Εμφύλιο πόλεμο, επιδιώκοντας με τη φωτιά και το σίδερο να χτυπήσουν το λαϊκό κίνημα, να σπάσουν το φρόνημα του λαού και το κυρίαρχο δικαίωμά του όπως ο ίδιος αποφανθεί για τον τρόπο διακυβέρνησής του. Συνεπώς, η πολιτική δουλιά στόχευε στο δυνάμωμα των δεσμών με το λαό και στην καλύτερη προετοιμασία των μαχητών του ΔΣΕ για τη διεξαγωγή του ένοπλου αγώνα.

Το πρόγραμμα εκπαίδευσης, όπως σε κάθε στρατό, έτσι και στη ΣΑΓΑ του ΔΣΕ άρχισε από τις ασκήσεις πυκνής τάξης.

Σκοπός των ασκήσεων πυκνής τάξης ήταν οι μελλοντικοί αξιωματικοί του ΔΣΕ να καταστήσουν τα τμήματά τους, που θα διοικούνε, ικανά να παρουσιάζονται και να κινούνται με άψογο τρόπο, με όπλο και δίχως όπλο, να αποκτήσουν το αίσθημα της πειθαρχίας, της συνοχής, να πετύχουν συγχρονισμό κινήσεων, ζωηρότητα και ακρίβεια. Ακόμα, οι ασκήσεις πυκνής τάξης προετοιμάζουν τους μαθητές, ώστε να υποστούν την παραπέρα εκπαίδευση στις ασκήσεις μάχης με μεγαλύτερη άνεση και αντοχή. Ταυτόχρονα, οι μαθητές της σχολής διδάσκονται τις τεχνικές ιδιότητες των όπλων - ευθείας και καμπύλης τροχιάς, ταχυβολία, μέγιστο και δραστικό βεληνεκές, καθώς και τις τακτικές ιδιότητες, τη χρησιμοποίηση των όπλων στις διάφορες φάσεις του ένοπλου αγώνα.

Διδάσκονταν τους σχηματισμούς μάχης, που λαμβάνουν τα στρατιωτικά τμήματα στις διάφορες φάσεις των πολεμικών επιχειρήσεων. Ταυτόχρονα με την παραπάνω δουλιά, οι μαθητές διδάσκονταν μαθήματα τοπογραφίας, τα χαρακτηριστικά του εδάφους, το ρόλο που παίζει το έδαφος στη διεξαγωγή των πολεμικών επιχειρήσεων, τόσο στην επίθεση όσο και στην άμυνα.

Οι πολεμικές επιχειρήσεις διαφόρων όπλων διεξάγονται στην ξηρά, στη θάλασσα και στον αέρα. Οι πολεμικές επιχειρήσεις των τμημάτων πεζικού διεξάγονται στο έδαφος. Μεγάλο ρόλο στη διεξαγωγή των επιχειρήσεων στα πεδία των μαχών παίζει η διαμόρφωση του εδάφους, η οποία διευκολύνει ή δυσκολεύει στην εκπλήρωση της αποστολής των μαχόμενων τμημάτων.

Από τη διαμόρφωση του εδάφους εξαρτώνται:

1. Η διάταξη που θα λάβουν τα τμήματα κατά την εκτέλεση της επιχείρησης.

2. Η βάση πυρός και το σημείο παρατήρησης.

3. Τα μέσα πυρός και το καμουφλάζ των τμημάτων.

Από τη σωστή χρησιμοποίηση του εδάφους, σε όλες τις φάσεις των πολεμικών επιχειρήσεων, εξαρτάται η επιτυχής έκβαση των μαχών και η νίκη επί του αντίπαλου.
Επιμονή και αφοσίωση

Η παραπάνω επίμονη και κουραστική δουλιά με τους μαθητές της Σχολής για την εκμάθηση και χρήση του οπλισμού, τη μελέτη και χρησιμοποίηση του εδάφους στις διάφορες φάσεις των πολεμικών επιχειρήσεων, τη μελέτη και συγκρότηση των τμημάτων σε σχηματισμούς μάχης στις διάφορες φάσεις του ένοπλου αγώνα ήταν μέρος του βασικού προγράμματος των ασκήσεων μάχης, που θα επακολουθούσανε κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης.

Οι μαθητές της Σχολής Αξιωματικών δούλευαν ακούραστα με επιμονή και αφοσίωση, παρά τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και τα σοβαρά προβλήματα διατροφής και ενδυμασίας, αφομοιώνοντας όσο το δυνατόν περισσότερα εφόδια για την πολεμική τέχνη. Μετά από την παραπάνω προκαταρκτική δουλιά, η εκπαίδευση προχωρούσε στις κύριες φάσεις του ένοπλου αγώνα.

Φάση επιθετικού αγώνα

Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης των μαθητών της ΣΑΓΑ, στο θεωρητικό μέρος του επιθετικού αγώνα, αυτοί θα έπρεπε να αφομοιώσουνε τη θεωρία και να προετοιμαστούν πρακτικά στην τέχνη του πολέμου, το σκοπό των επιθετικών επιχειρήσεων, που αποβλέπουν πάντα στη συντριβή του αντίπαλου και η οποία επιτυγχάνεται μόνο με την ΕΠΙΘΕΣΗ. Επρεπε επίσης να διδαχθούνε τον τρόπο επίτευξης της νίκης με τις λιγότερες δυνατές απώλειες και με οικονομία δυνάμεων. Οι ασκήσεις μάχης αρχινούσανε από τη φάση του επιθετικού αγώνα, ξεκινώντας με την προσπέλαση προς συνάντηση του εχθρού και παίρνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφάλειας, όπως: α) Εμπροσθοφυλακή, β) Πλαγιοφυλακή, γ) Οπισθοφυλακή.

Εκτός αυτού οι μαθητές διδάσκονταν τα μέτρα τα οποία έπρεπε να ληφθούν με τη λήψη επαφής με τον εχθρό, επίσης τους ορισμούς της επίθεσης:

Α. «Χώροι συγκέντρωσης» - εκεί όπου συγκεντρώνεται το τμήμα πριν από την επίθεση και τα πλεονεκτήματα που πρέπει να εξασφαλίζει ο χώρος για τον επιτιθέμενο.

Β. «Βάση εξόρμησης» - πότε καταλαμβάνεται και τους όρους που πρέπει να πληροί.

Γ. «Βάση πυρός» - πού τοποθετείται και τι προϋποθέσεις πρέπει να εξασφαλίζει στον επιτιθέμενο.

Δ. «Γραμμή εξόρμησης» - πού βρίσκεται και πότε καταλαμβάνεται από τον επιτιθέμενο.

Ε. «Γραμμή εφόδου» - σε ποια απόσταση βρίσκεται περίπου από τις θέσεις του εχθρού, πώς χρησιμοποιεί ο επιτιθέμενος το πυρ κατά την κίνηση και τέλος από ποια απόσταση πώς πραγματοποιείται το τελευταίο άλμα της εφόδου ενάντια στις θέσεις του εχθρού.

Ακόμα οι μαθητές διδάσκονταν τα μέτρα που λαμβάνει το τμήμα κατά την προσπέλαση, τα μέτρα μετά τη Λήψη Επαφής με τον εχθρό. Ακολουθούσε η αναγνώριση: Μελέτη του εδάφους, κατάσταση του εχθρού, δύναμη, διάταξη, οπλισμός, οχύρωση. Ακολουθούσε η διαταγή επίθεσης και καθόριζε το σχέδιο ενέργειας: κατεύθυνση, δύναμη, βάση πυρός, θέση της Διεύθυνσης της επιχείρησης, θέση εφεδρείας, εξασφάλιση ανεφοδιασμού, μεταφορά τραυματιών, πιθανά δρομολόγια για τη μεταφορά ενισχύσεων του εχθρού, χρονικά όρια κατάληψης αντικειμενικού σκοπού.

Μεγάλη σημασία έδινε η Σχολή στον νυχτερινό αγώνα. Ο ΔΣΕ, από την ίδια την προέλευση του Στρατός Λαϊκός και Επαναστατικός, ευρισκόμενος σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τον Κυβερνητικό στρατό, ως προς το συσχετισμό των δυνάμεων και των πολεμικών μέσων, εφάρμοζε τη δικιά του λαϊκή, επαναστατική τακτική, δίνοντας μάχες κατά μέτωπο και εφαρμόζοντας την αντάρτικη τακτική με ελιγμούς και βαθιές διεισδύσεις στα μετόπισθεν του εχθρού. Για να καλύψει την παραπάνω ανισότητα, ο ΔΣΕ ανέπτυξε σε μεγάλο βαθμό τον Νυχτερινό Αγώνα, οργανώνοντας νυχτερινές επιθέσεις σε στόχους του Κυβερνητικού Στρατού και σημειώνοντας σοβαρές επιτυχίες. Ξεκινώντας από το πιο πάνω γεγονός, η ΣΑΓΑ του ΔΣΕ έδινε μεγάλη σημασία στο πρόγραμμα εκπαίδευσης στον Νυχτερινό Επιθετικό Αγώνα. Ακολουθούσαν ασκήσεις μάχης εντός κατοικημένου χώρου με τις ξεχωριστές τους ιδιαιτερότητες.

Αμυντικός Αγώνας (Α.Α.)

Οι μαθητές της ΣΑΓΑ διδάσκονταν τις βασικές αρχές αμυντικού αγώνα. Πότε και σε ποιες περιπτώσεις διεξάγεται αμυντικός αγώνας και ποιες οι επιδιώξεις του, καθώς και τους βασικούς όρους για την επιτυχή έκβαση του, όπως:

Α. Σωστή επιλογή αμυντικής τοποθεσίας.

Β. Κλιμάκωση σε βάθος των εστιών πυρός στην αμυντική διάταξη.

Γ. Η ύπαρξη μετωπικής και πλευρικής ορατότητας σε βάθος.

Δ. Καλό σχέδιο πυρός, που να μην αφήνει νεκρές γωνίες (απυρόβλητο).

Ε. Εφαρμογή της ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ με συνεχείς αντεπιθέσεις με σκοπό την εξουθένωση του αντιπάλου.

Οι μαθητές διδάσκονταν ακόμα το ρόλο της προφυλακής κατά τη φάση του Α.Α., που αποβλέπει στην προφύλαξη του αμυνόμενου από αιφνιδιαστική επίθεση του εχθρού. Επίσης διδάσκονταν την αποστολή και εγκατάσταση της ενέδρας, που αποβλέπει στην πρόληψη και διαφύλαξη από αιφνιδιαστική επίθεση.

Οι ασκήσεις άρχιζαν από την Ομάδα, τη Διμοιρία, το Λόχο. Βασική αρχή στην εκπαίδευση στη ΣΑΓΑ ήταν πάντοτε το επιθετικό πνεύμα. Οι ασκήσεις προετοιμάζονταν με όλες τις λεπτομέρειες, με προβλεπόμενα επεισόδια ή και εντελώς απρόοπτα. Κατά την προετοιμασία της άσκησης, η ανάλυση της διαταγής γινόταν παρουσία όλων των μαθητών. Μετά την άσκηση της μάχης ακολουθούσε κριτική συζήτηση με την ενεργό συμμετοχή των μαθητών, κάνοντας παρατηρήσεις για τα αδύνατα σημεία της άσκησης.

Με βάση αυτό το πρόγραμμα η εκπαίδευση της Β΄ Σειράς της ΣΑΓΑ, που ξεκίνησε στις αρχές του Νοέμβρη του 1947 στην Αετομελίτσα του Γράμμου, συνέχισε έως το τρίτο δεκαήμερο του Δεκέμβρη, οπότε με εντολή του Γενικού Αρχηγείου (Γ.Α.) του ΔΣΕ μετακινήθηκε στο Βίτσι και εγκαταστάθηκε στο χωριό Λαιμός της Πρέσπας. Εκεί συνέχισε με την ίδια ένταση η εκπαίδευση για την ολοκλήρωση του προγράμματος, το οποίο ολοκληρώθηκε στα μέσα Γενάρη του 1948 και ακολούθησαν οι εξετάσεις και η επίσημη τελετή ορκωμοσίας των Ανθυπολοχαγών και η κατανομή τους στις μονάδες του ΔΣΕ. Στα τέλη Γενάρη 1948 οι μονάδες του ΔΣΕ πλαισιώθηκαν από 334 έμπειρους και δοκιμασμένους Ανθυπολοχαγούς, που κάλυψαν έως ένα βαθμό τις ανάγκες του.
Συμμετοχή στις μάχες

Η Γ΄ Σειρά της ΣΑΓΑ του ΔΣΕ άρχισε μετά το τέλος της Β΄ Σειράς, το τρίτο δεκαήμερο του Γενάρη του 1948. Εδρα της Γ΄ Σειράς ήταν επίσης το χωριό Λαιμός και το πρόγραμμα παρακολούθησαν και αποφοίτησαν 460 μαθητές και μαθήτριες, Ανθυπολοχαγοί. Η Γ΄ Σειρά συγκροτήθηκε σε δύο Διλοχίες:

Διευθυντής Σχολής: Νίκος Τερζόγλου (Πύραυλος)
Πολιτικός Επίτροπος: Νίκος Ακριτίδης
Διοικητής 1ης Διλοχίας: Αρχιμήδης Φλώρος
Διοικητής 2ης Διλοχίας: Δημήτριος Κονδόρος

Η χρονική εκπαιδευτική περίοδος της Γ΄ Σειράς της ΣΑΓΑ ήταν αρκετά περιορισμένη και τελείωσε περίπου σε δύο μήνες. Ο όγκος του προγράμματος ήταν το ίδιο με αυτό της Β΄ Σειράς, γι' αυτό η Γ΄ Σειρά χρειάστηκε να εργαστεί με πολύ εντατικούς ρυθμούς ώστε στα περιορισμένα χρονικά όρια των δύο μηνών να καλύψει το πρόγραμμα εκπαίδευσης. Στα τέλη Μάρτη 1948 άλλοι 460 απόφοιτοι Ανθυπολοχαγοί της ΣΑΓΑ του ΔΣΕ, με Διάταγμα της ΠΔΚ, ονομάστηκαν ανθυπολοχαγοί και φύγανε να πλαισιώσουν τα τμήματα του ΔΣΕ.

Η Δ΄ Σειρά της ΣΑΓΑ του ΔΣΕ συγκροτήθηκε στα τέλη Μάρτη 1948 στο χωριό Λαιμός Πρέσπας.

Αρχική δύναμη της Δ΄ της ΣΑΓΑ 394 μαθητές και μαθήτριες.

Δ/τής της σχολής Νίκος Τερζόγλου

ΠΕ της σχολής Νίκος Ακριτίδης

Επιτελής της σχολής Λαμπράκης Παναγιώτης

Δ/ντής σπουδών Μυλωνάς Γιώργος

Δ/τής Ι Διλοχίας Αρχιμήδης Φλώρος

Δ/τής 1 Λόχου Ζαχαριάδης Αβραάμ

Δ/τής 2 Λόχου Ζάχος Γεώργιος

Δ/τής ΙΙ Διλοχίας Καμινάρης Βασίλειος

Δ/τής 3 Λόχου Μάτσης Γεώργιος

Δ/τής 4 Λόχου Ζώκας Ζήσης

Μετά τη συγκρότηση του Λόχου, χωρίς καθυστέρηση, άρχισε η εφαρμογή του προγράμματος, η εκπαίδευση.

Στο πρώτο δεκαήμερο του Απρίλη η ΣΑΓΑ άρχισε να προετοιμάζεται για μετακίνηση και σύντομα πήρε εντολή να συνοδέψει τη Δ/νση του Γ.Α. που θα μετακινούνταν από Βίτσι προς Γράμμο.

Η πορεία που ακολούθησε η ΣΑΓΑ ήταν: Λαιμός - Κρυσταλοπηγή -Πολιάνεμος - Πεύκο - Μυροβλήτης - Λυκοράχη - Αετομελίτσα. Η πορεία έγινε κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες συνεχούς βροχής. Μετά την εγκατάσταση στην Αετομελίτσα άρχισε εντατικά η εφαρμογή του προγράμματος εκπαίδευσης. Το πρώτο δεκαήμερο του Μάη, η ΣΑΓΑ πήρε εντολή από το Γ.Α. και συμμετείχε στη διείσδυση που πραγματοποίησαν τα τμήματα του Αρχηγείου Δυτικής Μακεδονίας στην περιοχή Βοΐου Γρεβενών, με αποστολή να χτυπήσουν και να εξοντώσουν τις εχθρικές δυνάμεις σ' αυτή την περιοχή. Η επιχείρηση έληξε με επιτυχία. Η συμμετοχή της ΣΑΓΑ ήταν αποφασιστική και ανταποκρίθηκε στην αποστολή της. Επιστρέφοντας στη βάση της, μετά την επιχείρηση, η ΣΑΓΑ επιδόθηκε εντατικά στο πρόγραμμα εκπαίδευσης, μελετώντας ταυτόχρονα και γενικεύοντας την πείρα από τη συμμετοχή της Σχολής στις επιχειρήσεις του ΔΣΕ στην περιοχή Βοΐου Γράμμου. Η εκπαίδευση προχωρούσε με εξαιρετικά εντατικούς ρυθμούς, οι μαθητές και εκπαιδευτές ακούραστα δούλευαν μέρα και νύχτα, ώστε οι μαθητές να είναι έτοιμοι, σε οποιαδήποτε στιγμή, να εμπλακούν στις μάχες, που θα αρχίζουν σε λίγο στην περιοχή Γράμμου, ή ακόμα να φύγουν για τα τμήματα και να αναλάβουν διοικητές διμοιριών και να οδηγήσουν τους μαχητές του ΔΣΕ στη μάχη, πριν την ολοκλήρωση του εκπαιδευτικού προγράμματος, γιατί πλησίαζε η ώρα της αναμέτρησης με τον κυβερνητικό στρατό στο Γράμμο.

Στις 16-06-1948 ο κυβερνητικός στρατός ξεκίνησε τις επιχειρήσεις «ΚΟΡΟΝΙΣ» ενάντια στο ΔΣΕ στην περιοχή Σμόλικα -Γράμμου. Οι μάχες άρχισαν ανατολικά του Γράμμου στην περιοχή Νεστορίου, με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη των υψωμάτων, Αμούδα-Αλεβίτσα. Απώτερος σκοπός του κυβερνητικού στρατού να προχωρήσει προς κατάληψη του κυρίου - Γράμμου, να εγκλωβίσει και να συντρίψει τα τμήματα του ΔΣΕ. Η Αντίσταση του ΔΣΕ ανάγκασε τα τμήματα της ΧΙV Μεραρχίας του κυβερνητικού στρατού, λόγω των μεγάλων απωλειών, να διακόψουν την επίθεση και ο κυβερνητικός στρατός να στραφεί προς άλλη κατεύθυνση.

Την 21-06-1948 εκδηλώθηκε επίθεση της IX Μεραρχίας του κυβερνητικού στρατού από την πλευρά της Κόνιτσας, δυτικά του ποταμού Σαρανταπόρου, με κατεύθυνση Πύργου Στράτσανης - Γκόλιο - Κάμενικ. Στις 23-06-1948 αιφνιδιαστικά κατελήφθη ο Πύργος Στράτσανης.

Με την έναρξη των επιχειρήσεων του Γράμμου, η ΣΑΓΑ πήρε εντολή διέκοψε την εκπαίδευση και κινήθηκε από την έδρα της Αετομελίτσας με μία Διλοχία προς Δυτικό Γράμμο περιοχή Γκόλιο, Κάμενικ και η άλλη Διλοχία κινήθηκε προς Νοτιο-ανατολικό Γράμμο στην περιοχή Μπουχέτσι.

Οταν ο κυβερνητικός στρατός κατέλαβε τον Πύργο Στρατσάνης και κινήθηκε προς κατάληψη των υψωμάτων Γκόλιο-Κάμενικ, επενέβη στη μάχη μαζί με άλλα τμήματα του ΔΣΕ και η Διλοχία της ΣΑΓΑ και εμπόδισαν προέλαση του εχθρού προς τα εμπρός και την κατάληψη των υψωμάτων Γκόλιο-Κάμενικ.

Οι μαθητές της Ι Διλοχίας της ΣΑΓΑ του ΔΣΕ προέβαλαν σθεναρή Αντίσταση και με αντεπιθέσεις αναγκάσανε τον εχθρό να ανακόψει την προέλαση προς τα εμπρός, κατά μήκος των ελληνο-αλβανικών συνόρων και να εγκλωβίσουν και να εξοντώσουν τα τμήματα του ΔΣΕ, όπως προέβλεπε το Γενικό επιτελείο του κυβερνητικού στρατού, με το σχέδιο «ΚΟΡΟΝΙΣ», και ανάγκασε την IX Μεραρχία του κυβερνητικού στρατού να στραφεί επιθετικά προς άλλη κατεύθυνση.

Στις αρχές Ιούλη ένας ακόμη λόχος της ΣΑΓΑ από Μπουχέτσι έφυγε για ενίσχυση της Ι Διλοχίας που μαχόταν στο Γκόλιο - Κάμενικ. Η Αντίσταση των τμημάτων της ΣΑΓΑ προξένησαν σοβαρές απώλειες στον εχθρό, σε νεκρούς και τραυματίες. Δυστυχώς όμως και οι απώλειες της ΣΑΓΑ δεν ήταν λίγες, μεταξύ των νεκρών και οι αξιωματικοί:

1. Ζάχος Γεώργιος Δ/τής λόχου

2. Κολιτσίδας Δημήτριος Δ/τής Διμοιρίας

3. Παπαλέξης Γεώργιος Δ/τής Διμοιρίας

4. Ταπηνόπουλος Γιάννης Δ/τής Διμοιρίας

Ο 4ος λόχος της ΣΑΓΑ πήρε διαταγή να παραμείνει στο Μπούτσι, κοντά στο ποτάμι Σαραντάπορο, να εγκατασταθεί αμυντικά και να φράξει το δρόμο του εχθρού από Επιχώρι προς Μπουχέτσι.

Και ενώ η προσπάθεια του κυβερνητικού στρατού στον Ανατολικό και Δυτικό Γράμμο απέτυχαν παταγωδώς να εγκλωβίσουν και εξοντώσουν το ΔΣΕ, στις αρχές Ιούλη 1948 η Δ/ση του Αρχηγείου Δυτικής Μακεδονίας του ΔΣΕ διέπραξε ένα σοβαρότατο λάθος. Απέσυρε το λόχο από το ύψωμα Προφ. Ηλία του Πενταλόφου, με αποτέλεσμα ο κυβερνητικός στρατός να εκμεταλλευτεί την κατάσταση και σχεδόν αμαχητί να καταλάβει τα υψώματα Τάλιαρο και Παλαιοκρεμήνη στην περιοχή Πενταλόφου και να πραγματοποιήσει ελιγμό σε βάθος στην περιοχή Επταχωρίου, με απώτερο σκοπό την κατάληψη των υψωμάτων Κούτσορο και Μπουχέτσι και να ανοίξει ο δρόμος προς Κάτω και Ανω Αρένα.

Μετά την αποτυχία της XΙV Μεραρχίας του κυβερνητικού στρατού στον Ανατολικό Γράμμο να καταλάβει τα υψώματα Αμούδα και Αλεβίτσα και την αποτυχία της IX Μεραρχίας να προχωρήσει προς Γκόλιο - Κάμενικ στο Δυτικό Γράμμο, ο κυβερνητικός στρατός προσπάθησε να εκμεταλλευτεί τον ελιγμό που πέτυχε στον τομέα Επταχωρίου και στο πρώτο δεκαήμερο του Ιούλη, η II Μεραρχία του κυβερνητικού ενέργησε επιθετικά με σκοπό να καταλάβει τον ορεινό όγκο του Μπουχέτσι, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για τις Αρένες Σουφλιάκα.

Δυστυχώς όμως δεν πέτυχε το σκοπό του. Ο 4ος λόχος της ΣΑΓΑ απέκρουσε επίθεση με βαριές απώλειες για τον κυβερνητικό στρατό, με αποτέλεσμα ο εχθρός να παραιτηθεί προσωρινά από τα σχέδιά του για την κατάληψη του Γράμμου και να στρέψει τις δυνάμεις του προς το συγκρότημα Σμόλικα, Ταμπούρη, Προφ. Ηλία Φούρκας.

Αυτή την περίοδο και αφού σταθεροποιήθηκε το μέτωπο στο Δυτικό Γράμμο τα τμήματα της ΣΑΓΑ, που μάχονταν στο Δυτικό Γράμμο επέστρεψαν και εγκαταστάθηκαν αμυντικά στην περιοχή Μπουχέτσι Ζέρμα, όπου μετά την κατάληψη του συγκροτήματος Σμόλικα Ταμπούρη από τον κυβερνητικό στρατό στις αρχές Αυγούστου απέκρουσαν επανειλημμένες επιθέσεις του εχθρού να προχωρήσει και να καταλάβει καίριες θέσεις προς Σταυρό και Αρένα στο συγκρότημα του Κυρίως Γράμμου.
Εκπαίδευση στα χαρακώματα

Σε όλο αυτό το διάστημα των επιχειρήσεων του Γράμμου, παρά την κούραση, υπερένταση, οχύρωση, μάχες και απόκρουση του εχθρού κατά τις ώρες διακοπής των μαχών, οι μαθητές της ΣΑΓΑ και μέσα στα χαρακώματα κατά μικρές ομάδες συνεχίζανε να ασχολούνται με το πρόγραμμα εκπαίδευσης και στο πρώτο δεκαήμερο Αυγούστου, περίπου πενήντα μαθητές της σχολής, πριν την ονομασία τους ως αξιωματικοί, έφυγαν για τις Μονάδες τους να καλύψουν κενά που είχαν δημιουργήσει οι συνεχείς μάχες στα τμήματα του ΔΣΕ.

Στις 70 ημέρες των μαχών στο Γράμμο, η ΣΑΓΑ πολεμούσε και ταυτόχρονα διδασκόταν με βάση το πρόγραμμα της εκπαίδευσης και στις 20 προς 21 Αυγούστου, μαζί με όλα τα τμήματα του ΔΣΕ, που μάχονταν στο Γράμμο, η ΣΑΓΑ πραγματοποίησε τον ελιγμό μέσω Αλεβίτσας με κατεύθυνση το Βίτσι.

Αμέσως μετά τον ελιγμό, τα τμήματα της ΣΑΓΑ πήραν διαταγή να εγκατασταθούν αμυντικά στο ελληνικό φυλάκιο, βόρεια στο χωριό Κομνηνάδες και να εμποδίσουν κατά την ημέρα 21 Αυγούστου κίνηση του εχθρού κατά μήκος των ελληνο-αλβανικών συνόρων.

Κι ενώ ο κυβερνητικός στρατός πανηγύριζε, πιστεύοντας ότι ο ΔΣΕ εξοντώθηκε στο Γράμμο, το σύνθημα που κυριάρχησε στη ΣΑΓΑ μετά τον ελιγμό μας στο Βίτσι ήταν: ΟΛΗ Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΝΑΙ ΓΡΑΜΜΟΣ.

Και μ' αυτό το σύνθημα οι μαχητές του ΔΣΕ συνέχισαν τον αγώνα τους και σύντριψαν στο Μάλι Μάδι ολόκληρες ταξιαρχίες του κυβερνητικού στρατού το Σεπτέμβρη 1948 και τον βύθισαν σε βαθιά απογοήτευση και κρίση και μόνο χάρη στην ολόπλευρη ηθική και υλική βοήθεια του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού μπόρεσε να συνέλθει.

Μετά τον ελιγμό από το Γράμμο στο Βίτσι, η Σχολή εγκαταστάθηκε στην περιοχή Πρέσπας, ολοκλήρωσε το πρόγραμμα εκπαίδευσης και επακολούθησε η ορκωμοσία. Πριν όμως φύγουνε οι Ανθυπολοχαγοί της Δ΄ Σειράς της ΣΑΓΑ για τις Μονάδες τους, στις 30 Αυγούστου 1948, ο κυβερνητικός στρατός άρχισε την επίθεσή του ενάντια στο ΔΣΕ στο Βίτσι στην περιοχή Μάλι-Μάδι Μπούτσι, καθώς επίσης και στην περιοχή του όρους Βάρνου Κούλα Πλατί. Στις 3 Σεπτεμβρίου μία Διλοχία της Σχολής Αξιωματικών πήρε διαταγή από το Γ.Α. και κινήθηκε στην περιοχή Φλώρινας και επιτέθηκε για αντιπερισπασμό στο ύψωμα Δερβένι. Η Διλοχία μετά την επιχείρηση επέστρεψε στην Πρέσπα στην έδρα της και ένας λόχος Αξιωματικών κινήθηκε προς Μάλι-Μάδι και εγκαταστάθηκε αμυντικά στο βασικότερο ύψωμα Μπούτσι. Με πείσμα, ηρωισμό ο λόχος της ΣΑΓΑ πάλεψε και αντιμετώπισε τις επιθέσεις του εχθρού, προξενώντας του μεγάλες απώλειες συνέβαλε αποφασιστικά, όταν στις 10-11 Σεπτέμβρη τα τμήματα του ΔΣΕ πέρασαν σε αντεπίθεση στην περιοχή Μάλι-Μάδι, ανέτρεψαν τα σχέδια του εχθρού, διέλυσαν κυριολεκτικά την 22αΤαξιαρχία του κυβερνητικού στρατού και ο εχθρός πανικόβλητος εγκατέλειψε την περιοχή Μάλι-Μάδι και τα σχέδιά του να εξοντώσει το ΔΣΕ.

Σ' αυτή τη μάχη ανάμεσα στις απώλειες που είχε ο λόχος αξιωματικών είναι και ο Δ/ντής του λόχου Αβραάμ Ζαχαριάδης. Αυτή την περίοδο προσωρινά η ΣΑΓΑ διέκοψε τη λειτουργία της για να ξαναρχίσει να λειτουργεί στα τέλη του Οκτώβρη 1948.

Η δημιουργία και δράση της σχολής αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ

Μέρος δεύτερο

H E΄ Σειρά της ΣΑΓΑ

Στις αρχές Νοέμβρη 1948 άρχισε να λειτουργεί η Ε΄ Σειρά της ΣΑΓΑ. Εδρα της σχολής ήταν το χωριό Λαιμός στην Πρέσπα. Δύναμη της Ε΄ Σειράς περίπου 620 μαθητές.

Διοικητής της ΣΑΓΑ ήταν ο Νικητίδης Νίκος (Κόλιας),Πολιτικός Επίτροπος ο Δημήτριου Πάνος,Επιτελάρχης ο Βαλαχάς Γεώργιος, Διευθυντής Σπουδών ο Σαμαρίδης Γεώργιος (Λογοθέτης), Βοηθός ο Μυλωνάς Γεώργιος,Τοπογράφος ο Βυθούλκας Νικόλαος

Η Σχολή συγκροτήθηκε σε 2 Τάγματα:

Διοικητές Ταγμάτων ήταν στο Ι Τάγμα ο Ζώκας Ζήσης.Αργότερα τον αντικατέστησε ο Γεώργιος Νικολάου,στο II Τάγμα ο Μπουροζήκας Χρυσόστομος.

Το πρόγραμμα εκπαίδευσης της Ε΄ Σειράς άρχισε στις αρχές Νοέμβρη. Η Ε΄ Σειρά άρχισε σε μία περίοδο, όπου ο ΔΣΕ με την τακτική του στις μάχες του Γράμμου και στο Βίτσι και την οργανωτική του συγκρότηση (Δημιουργία Μεραρχιών) μετά τον ελιγμό από το Γράμμο στο Βίτσι είχε και τυπικά ολοκληρώσει τη μετατροπή του σε τακτικό στρατό.

Η Ε΄ Σειρά της ΣΑΓΑ, (οι μαθητές της), από άποψη πείρας και γνώσεων ήταν η πιο καλύτερη σε σχέση με τις προηγούμενες σειρές, γιατί είχαν δοκιμαστεί και απέκτησαν τεράστια πείρα, στις μάχες του Γράμμου και του Βίτσι και αυτή η εμπειρία έδειχνε την άνοδο και ωρίμανση του ΔΣΕ.

Η εκπαίδευση γινόταν με βάση το πρόγραμμα από τις προηγούμενες σειρές πλουτισμένο τώρα περισσότερο από την πείρα των επιχειρήσεων στο Γράμμο και το Βίτσι.


Η στρατιωτική εκπαίδευση και η πολιτική δουλιά γινόταν με εντατικούς ρυθμούς, η διεξαγωγή των ασκήσεων με παραδείγματα από τη θετική και αρνητική εμπειρία των επιχειρήσεων του Γράμμου και του Βίτσι με κυρίαρχο πνεύμα πάντα την ΕΠΙΘΕΣΗ. Η άσκηση γινόταν με πραγματικά πυρά με σκοπό να πλησιάζουν πάντα την πραγματικότητα.

Το πρόγραμμα εκπαίδευσης αγκάλιαζε όλες τις φάσεις του ένοπλου αγώνα καθώς και την πείρα των διεισδύσεων και ελιγμών. Μετά από κάθε άσκηση ακολουθούσε πλατιά συζήτηση με κριτικές παρατηρήσεις με επισήμανση των λαθών και παραλείψεων, κατά τη διεξαγωγή της άσκησης. Ιδιαίτερη προσοχή η Σχολή έδινε στα μέτρα ασφαλείας που πρέπει να λαμβάνει κάθε Διοίκηση, όπως ο αιφνιδιασμός, οι συνέπειες και τα μέτρα για την αποφυγή του αιφνιδιασμού στη στάθμευση και στην πορεία.

Τι είναι ελιγμός, στρατηγικός και ταχτικός ελιγμός, τι επιδιώκουμε με τον ελιγμό. Επίσης, το πρόγραμμα εκπαίδευσης επέμενε πολύ στην τακτική των διεισδύσεων, γιατί από τη φύση του λαϊκοεπαναστατικός στρατός, ο ΔΣΕ κινιόταν και δρούσε εκεί που δεν τον περίμενε ο αντίπαλος. Γι' αυτό και η Σχολή έδινε μεγάλη προσοχή στις διεισδύσεις και τα μέτρα για την επιτυχία τους. Κατά τη διάρκεια της φοίτησης της Ε΄ Σειράς το Γενικό Αρχηγείο (ΓΑ) ανέθεσε και ορισμένες αποστολές.


Στις 20 Νοέμβρη 1948, ένα Τάγμα της ΣΑΓΑ πραγματοποίησε βαθιά διείσδυση στα μετώπισθεν του εχθρού, συνόδευσε μεγάλη φάλαγγα μεταγωγικών, από Πρέσπα στο Βουνό Συνιάτσικο και ταυτόχρονα μαζί με άλλα τμήματα του ΔΣΕ, αντιμετώπισε εχθρική ενέργεια που βρισκόταν σε εξέλιξη, στην περιοχή Συνιάτσικου, χωρίς να υπάρξει η παραμικρή απώλεια, από τον οπλισμό που μετέφερε. Στο τρίτο δεκαήμερο του Δεκέμβρη 1948, η Ε΄ Σειρά της ΣΑΓΑ πήρε διαταγή από το ΓΑ του ΔΣΕ, να ενεργήσει επίθεση στο ισχυρά οχυρωμένο ύψωμα Βόρεια της Καστοριάς Μπίκοβικ.

Η επιχείρηση έγινε στις 28-12-1948, κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες, ένα μέτρο χιόνι και θερμοκρασία 28° κάτω από το μηδέν (0°). Οι μαθητές της ΣΑΓΑ, 20 περίπου ώρες βρίσκονταν μπροστά στα συρματοπλέγματα του εχθρού, χωρίς να μπορέσει να καταλάβει το Μπίκοβικ. Η μάχη ήταν σκληρή με σοβαρές απώλειες σε νεκρούς, τραυματίες και κρυοπαγεμένους. Η επιχείρηση δεν πέτυχε γιατί τα χρονικά όρια ήταν περιορισμένα, με αποτέλεσμα η μελέτη, οργάνωση και προετοιμασία της επιχείρησης να μην ολοκληρωθεί, με αποτέλεσμα η Σχολή των αξιωματικών να μην εκπληρώσει την αποστολή της. Μετά τη μάχη στο Μπίκοβικ, η Ε΄ Σειρά της ΣΑΓΑ συνέχισε την εκπαίδευση.

Το τρίτο δεκαήμερο του Γενάρη 1949, αφού είχε ολοκληρωθεί το πρόγραμμα των μαθητών της Ε΄ Σειράς της ΣΑΓΑ, έγινε η ορκωμοσία και οι νέοι ανθυπολοχαγοί, άρχισαν να φεύγουν για τις μονάδες τους.
Η έναρξη της ΣΤ΄ Σειράς της ΣΑΓΑ του ΔΣΕ


Στις αρχές Φλεβάρη 1949 είχαν συγκροτηθεί δύο Τάγματα και είχε αρχίσει εντατικά η εκπαίδευση. Αυτή την περίοδο το ΓΑ του ΔΣΕ προετοίμαζε το σχέδιο της επιχείρησης για την κατάληψη της Φλώρινας.

Το σχέδιο επιχείρησης του ΓΑ προέβλεπε η ΣΑΓΑ, να χρησιμοποιηθεί στη μάχη της Φλώρινας ως εφεδρεία της Διεύθυνσης της επιχείρησης. Με βάση αυτή τη διαταγή του ΓΑ άρχισε με εντατικούς ρυθμούς η εκπαίδευση, προσαρμοσμένη στην επικείμενη επιχείρηση επίθεσης ενάντια σε ισχυρά οργανωμένη τοποθεσία του εχθρού και μάχη σε κατοικημένο χώρο. Με εντολή της Διοίκησης της Σχολής συγκροτήθηκε λόχος ρήγματος ενισχυμένος αριθμητικά ειδικά εξοπλισμένος με πολλά αυτόματα, με ισχυρή βάση πυρός, εφοδιασμένος για την καταστροφή των συρματοπλεγμάτων, για τη διάνοιξη ρήγματος στη διάταξη του αντιπάλου, καθώς και πολλές αντιαρματικές γροθιές (πάντζερ φαούστ), για την καταστροφή των πολυβολείων και των αρμάτων μάχης του Κυβερνητικού στρατού.

Στις 10-02-1949 με το σούρουπο η ΣΑΓΑ ξεκίνησε από την έδρα της (περιοχή Πρέσπας) με κατεύθυνση τη Φλώρινα. Μετά από 2 ώρες πορεία και όταν η φάλαγγα έφτασε στην κορυφογραμμή του όρους Μπέλα - Βόντα, υψόμετρο 2.000 μ. με χιόνι περίπου ένα μέτρο, η ΣΑΓΑ πήρε διαταγή να επιστρέψει στη βάση της.

Την επόμενη μέρα στις 11-02-1949, αμέσως μετά το σούρουπο η Σχολή Αξιωματικών ξεκίνησε πάλι το ίδιο δρομολόγιο, Λαιμός, Μπέλα - Βόντα και κατέληξε στο χωριό Μπούφη.

Η Διοίκηση της ΣΑΓΑ του ΔΣΕ - 6η Σειρά. Από αριστερά: Γιάννης Τοκμακίδης - Πολιτικός Επίτροπος (ΠΕ) Τάγματος, Χρυσόστομος Μπουρουτζίκας - Διοικητής Τάγματος, Δημήτρης Κιτσούλης - Δ/τής Τάγματος, Ζήσης Ζώκας - ΠΕ Ταξιαρχίας, Γιώργος Βαλαχάς - Επιτελάρχης Ταξιαρχίας, Αχιλλέας Προυτσάλης - Δ/τής Ταξιαρχίας, Αστέριος Κόκκας - Δ/τής Τάγματος, Γιώργος Μυλωνάς - Διευθυντής Σπουδών ΣΑΓΑ
Το Ι Τάγμα της ΣΑΓΑ συνέχισε την πορεία του Τρύπια Πέτρα, Μπαστροσβίτσα, με προσανατολισμό Βόρειο-ανατολικά της Φλώρινας, το ύψωμα 1033.

Το II Τάγμα της Σχολής Αξιωματικών συνέχισε την πορεία του με κατεύθυνση το ύψωμα Μικρή-Βίγλα τις πρώτες πρωινές ώρες της 12ης Φεβρουαρίου 1949.

Το τμήμα της 107 Ταξιαρχίας του ΔΣΕ που ενεργούσε στο ύψωμα 1033, ύστερα από σκληρή μάχη κατέλαβε το ύψωμα, γρήγορα όμως ο Κυβερνητικός στρατός συνήλθε και με καινούριες εφεδρικές δυνάμεις, άρχισε να πιέζει το τμήμα της 107 ταξιαρχίας του ΔΣΕ και πριν το μεσημέρι πέτυχε να το εκτοπίσει και να ανακαταλάβει το ύψωμα 1033. Πριν το μεσημέρι στις 12-02-1949 ο 1ος λόχος - λόχος ρήγματος - με εντολή της Διοίκησης της επιχείρησης κινήθηκε προς το ύψωμα 1033 και αντικατέστησε το Τάγμα της 107 Ταξιαρχίας.

Ωρα 14ηστις 12-02-1949, ο Κυβερνητικός στρατός ενισχύθηκε με δύο διλοχίες, η μία διλοχία του 507 Τάγματος του Κυβερνητικού στρατού, κινήθηκε προς το 1033, με σκοπό να απειλήσει με πλευρικό χτύπημα το λόχο της Σχολής που μαχόταν στο 1033 και δεύτερο να εγκλωβιστεί τμήμα της 18ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ που ενεργούσε από τη Βορειο-ανατολική πλευρά της Φλώρινας. Η κατάσταση ήταν εξαιρετικά σοβαρή, έπρεπε να ληφθούν άμεσα και αποφασιστικά μέτρα. Η απόφασή μας ήταν η διλοχία του εχθρού έπρεπε να συντριβεί, να μην επιτρέψουμε στον εχθρό να πλησιάσει στις θέσεις μας και προπάντων να μην του επιτρέψουμε να αγκιστρωθεί μπροστά από τις θέσεις μας.

Η ενισχυμένη διμοιρία που πήρε εντολή προχώρησε απαρατήρητα στους πρόποδες του αντερείσματος του υψώματος 1033. Η εντολή ήταν ρητή, να αφήσει τον εχθρό να πλησιάσει σε απόσταση αναπνοής και αυτό ακριβώς έγινε. Με προσωπική του ευθύνη, ο διμοιρίτης έδωσε το σύνθημα και, με καταιγισμό πυρών, ανάγκασαν τον εχθρό να υποχωρήσει άτακτα, αφήνοντας δεκάδες νεκρούς και τραυματίες πίσω του. Ετσι δόθηκε η δυνατότητα τη νύχτα να πάρουμε όλους τους τραυματίες της 18ηςΤαξιαρχίας και, στις 13-02-1949 καλυφθήκαμε όλη μέρα στην περιοχή Μποστραβίτσα.

Το ίδιο βράδυ στις 13-02-1949 ο Κυβερνητικός στρατός προσπαθώντας να εγκλωβίσει τα τμήματα του ΔΣΕ κινήθηκε προς την κατεύθυνση Κλαδοράχης - Τρύπια Πέτρα - Μποστραβίτσα. Η κατάσταση ήταν εξαιρετικά δύσκολη και γινόταν πιο δύσκολη, γιατί κοντά μας υπήρχαν αρκετές δεκάδες τραυματίες που θα έπρεπε κατά τη διάρκεια της νύχτας να φύγουν έξω από τον κλοιό. Η τοποθεσία που βρισκόμαστε σφυροκοπούνταν συνεχώς από πυρά πυροβολικού, όλμων και πυρά πεζικού. Σε απόσταση 150 - 200 μέτρα από τη διάταξη των τμημάτων της Σχολής βρισκόταν λόχος του Κυβερνητικού στρατού, κοντά στο χωριό Πρώτη.

Ο εχθρός με δύναμη λόχου γαντζωμένος κυριολεκτικά πίσω από την πλάτη μας, μας δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα. Για να μπορέσουμε να προωθήσουμε τους τραυματίες, αναγκαστήκαμε σουρουπώνοντας, να οργανώσουμε αντεπίθεση για την ανατροπή του.

Από κοντινή απόσταση αιφνιδιαστικά με χειροβομβίδες και αυτόματα οι μαθητές της ΣΑΓΑ, πάνω στον πανικό και στη ζάλη του εχθρού, με ένα αποφασιστικό άλμα βρεθήκανε μέσα στη διάταξη του εχθρικού λόχου. Η μάχη συνεχίστηκε σώμα με σώμα. Μπροστά στην ορμητική επίθεση των μαθητών της Σχολής ο Κυβερνητικός στρατός δεν άντεξε και υποχώρησε με σοβαρές απώλειες.

Στη μάχη της Φλώρινας στις 12 και 13-02-1949 η ΣΑΓΑ έδωσε αρκετό αίμα σε νεκρούς και τραυματίες, ανάμεσα στους νεκρούς είναι και ο ΠΕ Διμοιρίας ναυτεργάτης Κεφαλλονίτης Φίλιππος Τσαγκαράτος στέλεχος της ΟΕΝΟ, εθελοντής στο ΔΣΕ, ο λοχαγός και εκπαιδευτής της ΣΑΓΑ Γεώργιος Μάτσης, ο Ανθυπολοχαγός Λιάπης Ιωάννης και αρκετοί άλλοι που δεν μπόρεσα να συγκρατήσω τα ονόματά τους.
Μετά τη μάχη συνέχεια στην εκπαίδευση

Μετά τη μάχη της Φλώρινας η ΣΑΓΑ επέστρεψε στη βάση της και συνέχισε με εντατικούς ρυθμούς την εκπαίδευση. Ταυτόχρονα με τον ερχομό και των υπολοίπων μαθητών από τις απομακρυσμένες περιοχές η ΣΑΓΑ ανασυγκροτήθηκε και ονομάστηκε Ταξιαρχία με την παρακάτω σύνθεση:

Διοικητής Ταξιαρχίας,ο Νικητίδης Νίκος (Κόλιας),Πολιτικός Επίτροπος ο Δημήτριου Πάνος,Επιτελάρχης ο Βαλαχάς Γεώργιος, Διευθυντής Σπουδών ο Σαμαρίδης Γεώργιος (Λογοθέτης)

Διοικητές ηταν στο Ι Τάγμα, ο Νικολάου Γεώργιος, στη II Διλοχία ο Μπουροζίκας Χρυσόστομος, στην III Διλοχία ο Ζώκας Ζήσης.

Υπήρχε και ένας Λόχος Μηχανημάτων (όλμοι, Πολυβόλα)

Με την παραπάνω σύνθεση η ΣΑΓΑ συνέχιζε εντατικά το πρόγραμμα εκπαίδευσης. Από τις αρχές Μαρτίου 1949 στο πρόγραμμα εκπαίδευσης προστέθηκαν ασκήσεις και νυχτερινοί συναγερμοί δίωρες ή τρίωρες πορείες για να διαπιστωθεί ο βαθμός ετοιμότητας της Ταξιαρχίας της ΣΑΓΑ, αφού και η Σχολή θα έπαιρνε ενεργό μέρος στην ανακατάληψη του Γράμμου που προετοίμαζε το ΓΑ του ΔΣΕ.

Στις 18-03-1949 πραγματοποιήθηκε σύσκεψη της Διοίκησης της Σχολής και της Διοίκησης Ταγμάτων και ανακοινώθηκε η αποστολή της ΣΑΓΑ, το δρομολόγιο και ο αντικειμενικός σκοπός, η κατάληψη του συγκροτήματος Σμόλικα, Ταμπούρι, Προφήτη Ηλία Φούρκα, το ύψωμα Γύφτισσα και το ύψωμα Μπολιάνα, επίθεση και κατάληψη στο χωριό Δροσοπηγή (Κάντσικο).

Η κίνηση της ΣΑΓΑ από Βίτσι προς Σμόλικα, θα γινόταν μόνο νύχτα ανάμεσα από εχθρική διάταξη, η πορεία είναι πολυήμερη και κουραστική γι' αυτό τα τμήματα θα έπρεπε να είναι πανέτοιμα, ενώ η αποστολή δεν έπρεπε να γίνει γνωστή.

Στις 19-03-1949 στην έδρα της ΣΑΓΑ ήρθε ο Αλέκος Ρόσιος (Υψηλάντης) και με εντολή του ΓΑ του ΔΣΕ ανέλαβε Διοικητής της ΣΑΓΑ με υποδιοικητή το Νικητίδη Νίκο (Κόλια). Η πορεία έπρεπε να γίνει με μεγάλη μυστικότητα. Επίσης την III Διλοχία ανέλαβε ο Γιάννης (Δούκας) και ο Ζώκας Ζήσης χρησιμοποιήθηκε από τη Διοίκηση της Σχολής ως προπομπός στο πέρασμα της ΣΑΓΑ από το Βίτσι στο Σμόλικα.

Στις 21-03-1949 με το σούρουπο κάτω από φοβερή χιονοθύελλα η Σχολή ξεκίνησε και μετά από 5 ώρες πορεία έφτασε στο χωριό Μοσχοχώρι, όπου και στάθμευσε.

Στις 22-03-1949 παρέμεινε στο Μοσχοχώρι, περιμένοντας τη φάλαγγα των μεταγωγικών, με τρόφιμα, οπλισμό και πυρομαχικά που θα ακολουθούσε την πορεία της ΣΑΓΑ προς Σμόλικα. Την ίδια μέρα 22-03-1949 το απόγευμα η Διοίκηση της ΣΑΓΑ, προκειμένου να εξασφαλίσει τη σίγουρη μετακίνηση και στάθμευση κατά τη συνέχιση της πορείας της Σχολής, προώθησε τμήμα με υπεύθυνο αξιωματικό να ερευνήσει κατάλληλη τοποθεσία για στάθμευση και ασφαλή κάλυψη μέσα στη διάταξη του εχθρού.

Στις 24-03-1949 με ολονύχτια πορεία πριν ακόμη ξημερώσει, κάτω από συνεχή βροχή έφθασε η ΣΑΓΑ μέσα στη διάταξη του εχθρού Νοτιο-ανατολικά της Φαλτσάτας, καθώς και η φάλαγγα των μεταγωγικών και καλύφθηκε όλη η μέρα. Στις 24-03-1949, το βράδυ η ΣΑΓΑ ξεκίνησε με κατεύθυνση τα Καστανοχώρια. Αυτό το βράδυ η φάλαγγα θα περνούσε κοντά από εχθρική διάταξη, γι' αυτό και τα μέτρα ασφαλείας ήταν πιο αυστηρά. Αυτή τη βραδιά εκτός το πέρασμα κοντά στη διάταξη του εχθρού και την αντιμετώπιση της εχθρικής ενέδρας, χρειάστηκε να παλέψουμε και με τα στοιχεία της φύσης, περάσαμε μέσα από τον ποταμό Αλιάκμονα σε αρκετό βάθος.

Στις 25-03-1949 η ΣΑΓΑ στάθμευσε και καλύφθηκε κοντά στην περιοχή του χωριού Μελάνδιο Καστοριάς. Η Διοίκηση της ΣΑΓΑ έλαβε όλα τα μέτρα κάλυψης, γιατί αν γινόταν βραδινή συμπλοκή, ο εχθρός θα προσπαθούσε να πάρει επαφή μαζί μας, για να εξακριβώσει τη δύναμη και τις προθέσεις μας. Και να που δεν πέσαμε έξω. Μετά το μεσημέρι, Διμοιρία του Κυβερνητικού στρατού, κινούμενη από Νεστόριο πλησίασε στο χώρο στάθμευσης της ΣΑΓΑ, προσπαθήσαμε να αποφύγουμε τη συμπλοκή, στάθηκε όμως αδύνατο. Οταν μας αντιλήφθηκαν τμήμα της Σχολής τους κύκλωσε και τους πρότεινε να παραδοθούνε. Στη συμπλοκή που ακολούθησε, σκοτώθηκαν τρεις στρατιώτες, υπήρχαν 3 τραυματίες και πιάστηκαν 26 αιχμάλωτοι.

Τους αιχμαλώτους τους πήραμε μαζί μας, τους τραυματίες τους επιδέσαμε και τους αφήσαμε στο πρώτο χωριό, με την εντολή να ειδοποιήσουν στο πλησιέστερο τμήμα του Κυβερνητικού στρατού να τους παραλάβουν. Η ΣΑΓΑ, αφού νύχτωσε συνέχισε την πορεία της με πολύ αυστηρά μέτρα γιατί αυτή τη βραδιά έπρεπε να περάσει το οδικό δίκτυο Τσοτύλι - Πεντάλοφο.

Στις 26-03-1949 η ΣΑΓΑ καλύφθηκε και τα μεσάνυχτα στις 27 έφτασε στο Κυπαρίσσι Γρεβενών. Εδώ συναντήσαμε τον ανεξάρτητο λόχο του Μυλωνά. Στις 28-03-1949 η Ταξιαρχία της ΣΑΓΑ στάθμευσε στην περιοχή Νιτρούζη και τη νύχτα βάδισε μέσω Δούτσικο, χαράματα στις 29-03-1949 έφτασε στους Φιλιππαίους.

Υστερα από 9 ολονύχτιες πορείες, κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, χιόνια, κρύο, λάσπες και βροχές συνεχώς βρεγμένοι και βουτηγμένοι μέσα στη λάσπη, η Ταξιαρχία της ΣΑΓΑ του ΔΣΕ στις 30-03-1949 παρέμεινε στους Φιλιππαίους να ξεκουραστεί γιατί από εδώ και μπρος άρχιζε νέα δοκιμασία.

Στους Φιλιππαίους αυτή την περίοδο το χιόνι έφτανε τα 80 εκατοστά έως και ένα μέτρο. Εκτός αυτών, στις 30-03-1949 ξέσπασε νέα χιονοθύελλα και η πορεία προς Σαμαρίνα για τα μεταγωγικά ήταν αδύνατο να συνεχιστεί.
Η πορεία συνεχίζεται

Η διαταγή του ΓΑ ήταν ρητή, στην 2-4-1949 τα μεσάνυχτα τα τμήματα της ΣΑΓΑ έπρεπε να βρίσκονται στις θέσεις τους Ταμπούρι - Αη Λια Φούρκας - Γύφτισσα - Μπολιάνα και πριν ξημερώσει να εκδηλωθεί επίθεση ενάντια της φρουράς στο Κάντσικο.

Πραγματοποιήθηκε σύσκεψη με συμμετοχή Διοίκησης Ταγμάτων και λόχου και εξετάστηκε η κρισιμότητα της κατάστασης και το καθήκον που έστεκε μπροστά στη ΣΑΓΑ. Πάρθηκε απόφαση ότι η πορεία πάση θυσία θα συνεχιστεί και ότι ο βαρύς οπλισμός, όλμοι, βλήματα όλμων, ολμίσκοι βλήματα, βαριά πολυβόλα και πυρομαχικά, πάντζερ, εκρηκτικές ύλες, ασύρματα και τα λίγα τρόφιμα που κουβαλούσαν ακόμα τα μεταγωγικά, θα τα φορτωθούνε στην πλάτη οι μαθητές και οι Αξιωματικοί και η πορεία θα συνεχιστεί. Πραγματοποιήθηκε συνέλευση των λόχων και τονίστηκε η κρισιμότητα της κατάστασης... τονίστηκαν τα κατορθώματα των γυναικών της Δυτικής Μακεδονίας και της Ηπείρου στην ίδια περιοχή, στο έπος του 1940 και οι μαθητές και μαθήτριες της ΣΑΓΑ με μία φωνή απάντησαν για την τιμή της Σχολής μας η διαταγή του ΓΑ του ΔΣΕ θα εκτελεστεί.

Η Ταξιαρχία στην καθορισμένη ημερομηνία θα βρίσκεται στη θέση της. Το βράδυ με το σούρουπο, στις 30-03-1949 η φάλαγγα της ΣΑΓΑ ακολούθησε το δρόμο για τη Σαμαρίνα παρά το χιονόνερο που έπεφτε ασταμάτητα, κουβαλώντας όλοι μηδενός εξαιρουμένου από 25-30 οκάδες στην πλάτη τους. Κανένας δεν έμεινε πίσω. Με πίστη, αφοσίωση και αποφασιστικότητα, όλοι είχαν το βλέμμα στραμμένο προς τα εμπρός.

Στις 31-03-1949 η ΣΑΓΑ έφτασε στη Σαμαρίνα όπου παρέμεινε όλη την ημέρα και ξεκουράστηκε. Εδώ ήταν και ο προτελευταίος σταθμός κάλυψης, εδώ πήρε και το κάθε Τάγμα την αποστολή του.

Στις 31-03-1949 το βράδυ η Ταξιαρχία συνέχισε την πορεία της, και το πρωί της 01-04-1949 καλύφθηκε στην περιοχή στο Γκρέκο, στους πρόποδες του Σμόλικα τελευταίος σταθμός κάλυψης και εξόρμησης για τα τμήματα στη ΣΑΓΑ, ώστε στις 02-04-1949 να καταλάβουν τις θέσεις τους και να προσβάλουν τις φρουρές όπως προέβλεπε η διαταγή της Διοίκησης της Ταξιαρχίας της ΣΑΓΑ.

Οταν στις 30-03-1949 η ΣΑΓΑ ξεκίνησε για τη Σαμαρίνα απαλλάσσοντας τα μεταγωγικά από ένα μέρος του φορτίου, η φάλαγγα των μεταγωγικών και ένα μάχιμο τμήμα της Σχολής, έμειναν στους Φιλιππαίους με εντολή να ακολουθήσουν το δρομολόγιο, Φιλιππαίοι, Δοτσικό, Λυκοκρέμασμα, Ντέτσιον Καλύβια... και την 01-04-1949 να βγούνε στο χωριό Φούρκα και να καλυφθούνε την ημέρα, με την προειδοποίηση ότι ο Κυβερνητικός στρατός κοντά στην περιοχή Εφταχώρι στήνει ενέδρες. Στις 31-03-1949 εκμεταλλευόμενη την ομίχλη, η φάλαγγα των μεταγωγικών συνοδευόμενη από το τμήμα της Σχολής ξεκίνησε προς Δοτσικό και συνέχισε την πορεία της. Οταν τα μεσάνυχτα πλησίαζε προς το Εφταχώρι δέχτηκε καταιγιστικά πυρά από ενέδρα του Κυβερνητικού στρατού. Η ενέδρα ανατράπηκε και η φάλαγγα των μεταγωγικών συνέχισε την πορεία της και πριν ξημερώσει 01-04-1949 έφτασε στο χωριό Φούρκα όπου και καλύφθηκε. Αμέσως το μάχιμο Τμήμα της ΣΑΓΑ ανέβηκε και έπιασε το ύψωμα Προφήτη Ηλία Φούρκας.

Τα μεσάνυχτα προς τις 02-04-1949 η φάλαγγα των μεταγωγικών ενώθηκε με τη φάλαγγα της Σχολής που ερχόταν από την πλευρά του Γκρέκο. Στο Ταμπούρι το κάθε Τάγμα ακολούθησε την κατεύθυνσή του. Η Διοίκηση της ΣΑΓΑ ακολούθησε το Ι Τάγμα που κατευθυνόταν προς Κάντσικο. Ο υποδιοικητής Νίκος Νικιτίδης παρέμεινε στο Ταμπούρι, κοντά στα τμήματα που εγκαταστάθηκαν στο Ταμπούρι Προφήτης Ηλίας Φούρκας, Γύφτισσα, Μπολιάνα.

Εδώ τελείωσε η πρώτη φάση από 13 ολονύχτιες πορείες της ΣΑΓΑ κάτω από εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες ξεκινώντας από Πρέσπα - Καστανοχώρια Βόιο - Σμόλικα - Ταμπούρι πετυχαίνοντας 100% στρατηγικώς και τακτικώς αιφνιδιασμό του Κυβερνητικού στρατού, ανακατάληψη από τα τμήματα του ΔΣΕ του συγκροτήματος Σμόλικα.

Εδώ τελειώνει η πρώτη φάση της αποστολής της ΣΑΓΑ για την ανακατάληψη του συγκροτήματος Σμόλικα.

Τις πρωινές ώρες και πριν ακόμα ξημερώσει, στις 02-04-1949, τα τμήματα της ΣΑΓΑ βρισκόταν στις θέσεις όπου καθόριζε η διαταγή επιχείρησης της Διοίκησης της ΣΑΓΑ.

Το Ι Τάγμα προχωρώντας προς Κάντσικο, όταν έφτασε στο αντέρεισμα Ρούπα, συνάντησε εχθρική προφυλακή την οποία και ανέτρεψε στην προσπάθειά του να προχωρήσει. Για την κατάληψη του αντερείσματος, συνάντησε ισχυρά οργανωμένη αντίσταση του εχθρού, πολυβολεία, χαρακώματα, συρματοπλέγματα και ναρκοπέδια με αποτέλεσμα το Τάγμα να καθηλωθεί. Εδώ η Διοίκηση του Τάγματος σταμάτησε κάθε προσπάθεια προώθησης προς τα εμπρός.

Από ισχυρά εχθρικά πυρά, υπήρξαν αρκετοί νεκροί και τραυματίες μεταξύ αυτών και ο Διοικητής λόχου, Τζάνης Ηλίας, βαριά τραυματισμένος που αργότερα υπέκυψε στα τραύματά του. Τις πρωινές ώρες από πυρά όλμου, τραυματίστηκε και ο Δ/της της ΣΑΓΑ Αλέκος Ρόσιος (Υψηλάντης). Την ώρα που εξελισσόταν αυτά τα γεγονότα στο αντέρεισμα Ρούπα στην Ανατολική πλευρά του Κάντσικου, διμοιρία της ΣΑΓΑ που ενεργούσε από αυτή την πλευρά, μόλις αρχίσανε τα πρώτα πυρά, δέχτηκε ξαφνικά πυρά από τα Νώτα, από ενέδρα του Κυβερνητικού στρατού η οποία συμπτυσσόταν προς Κάντσικο, με αποτέλεσμα να υπάρξουν 2 μαθητές της Σχολής νεκροί, 7 αιχμάλωτοι και οι υπόλοιποι κατόρθωσαν να διαφύγουν. Ετσι τελείωσε η πρώτη ενέργεια για την κατάληψη του Κάντσικου από το Ι Τάγμα της ΣΑΓΑ, την πρώτη μέρα των επιχειρήσεων 02-04-1949.

Το βράδυ της ίδιας μέρας, με το σούρουπο και αφού πρώτα προηγήθηκε αναγνώριση, επιτέθηκε ο λόχος του Τσακμάνη κατά μήκος του αντερείσματος Ρούπα, με ισχυρή προπαρασκευή και με εκρηκτικές ύλες δημιουργήθηκε ρήγμα στα συρματοπλέγματα και προχώρησε αρκετά κατά μήκος του αντερείσματος. Το λάθος της Διοίκησης του Ι Τάγματος ήταν ότι δεν εκμεταλλεύτηκε την επιτυχία και δε συνέχισε την επίθεση για την κατάληψη του κυρίως υψώματος Κάντσικου, αντίθετα σταμάτησε κάθε ενέργεια, ενώ υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις να καταληφθεί το Κάντσικο και να ανοίξει ο δρόμος για τη μεταφορά των τραυματιών και τον ανεφοδιασμό των τμημάτων με τρόφιμα και πυρομαχικά και πρώτα από όλα να απελευθερωθούνε δυνάμεις, να ενισχυθούν τα τμήματα που μαχόταν στο Ταμπούρι και Προφήτη Ηλία Φούρκας κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες.

Την ώρα που το Ι Τάγμα μαχόταν για την κατάληψη του Κάντσικου, 02-04-1949, την ίδια ώρα τα τμήματα που βρισκόταν στο Ταμπούρι και Προφήτη Ηλία Φούρκας, φθάνοντας τις πρωινές ώρες στις 02-04-1949, αντιμετωπίζανε εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση. Το έδαφος καλυμμένο με ένα μέτρο και πλέον με χιόνι και πριν οι Δ/τές να κάνουν αναγνώριση, να δώσουν διάταξη, να οργανώσουν το σχέδιο πυρός, να δημιουργήσουν έστω και ένα πρόχειρο προπέτασμα, Νοτιοδυτικά του υψώματος Ταμπούρι και σε απόσταση 400 μέτρα στο ύψωμα Τσιρήβραχο, εμφανίστηκε Διλοχία του εχθρού που αμέσως πέρασε στην επίθεση, ενάντια στο ύψωμα Ταμπούρι, που το υπερασπιζότανε δύο (2) Διμοιρίες της ΣΑΓΑ.
Σκληρές μάχες

Με τα πρώτα πυρά τραυματίστηκε ο Διοικητής του Λόχου που υπερασπιζότανε το Ταμπούρι.

Η μάχη συνεχίστηκε όλη την ημέρα και ήταν εξαιρετικά σκληρή και πεισματώδικη, ο Κυβερνητικός στρατός εκτός της αριθμητικής υπεροχής, χρησιμοποίησε την αεροπορία, ενώ οι μαθητές της ΣΑΓΑ μαχόταν εκτεθειμένοι στα πυρά του αντιπάλου μην διαθέτοντας έστω και ένα απλό προκάλυμμα.

Στις 3-4-1949 τα τμήματα της ΣΑΓΑ που μάχονταν στο Ταμπούρι και, στον Αη-Λιά Φούρκας, σφυροκοπούνταν συνεχώς από παντού. Η μια επίθεση του Κυβερνητικού στρατού διαδεχότανε την άλλη και τα τμήματα της Σχολής αιμορραγούσαν συνεχώς.

Τις απογευματινές ώρες στις 3-4-1949 ο Κυβερνητικός στρατός πέτυχε να απωθήσει από το Ταμπούρι και τον Αη-Λιά Φούρκας τα τμήματα της ΣΑΓΑ.

Την ίδια ώρα η κατάσταση στο Κάντσικο παραμένει στάσιμη, ο αριθμός των νεκρών και τραυματιών συνεχώς μεγαλώνει, οι τραυματίες παραμένουν εκτεθειμένοι στο ύπαιθρο μέσα στο χιόνι, σημειώνονται θάνατοι τραυματιών. Η κατάσταση όλο και περισσότερο γίνεται δύσκολη, τα πυρομαχικά και τα τρόφιμα πλησιάζουνε στο τέλος.

Το μεσημέρι της 3 του Απρίλη 1949 η Διοίκηση, αφού έλαβε την κρισιμότητα της κατάστασης, μου ανέθεσε την αποστολή με την κατηγορηματική εντολή να επιτεθούμε και να καταλάβουμε το Κάντσικο πάση θυσία.

Ακολούθησε η προετοιμασία του τμήματος, τονίστηκε η κρισιμότητα της κατάστασης, το δράμα των τραυματιών που θα έπρεπε να χειρουργηθούνε και εξακολουθούσαν να παραμένουν αβοήθητοι μέσα στο χιόνι. Τότε οι μαθητές της Σχολής απάντησαν με μια φωνή: «Το Κάντσικο θα πέσει».

Στις 22.30 το βράδυ άρχισε η επίθεση. Αψηφώντας τα πυρά, τα ναρκοπέδια από τα οποία πρώτος τραυματίστηκε ο Δ/ντής της επιχείρησης, με θυελλώδη επίθεση οι μαθητές της Σχολής Αξιωματικών κατέστρεψαν τα συρματοπλέγματα και τα πολυβολεία του εχθρού, δημιούργησαν ρήγμα και ορμητικά εισέβαλαν μέσα στη διάταξη του εχθρού. Η επίθεση ήταν τόσο ορμητική που οι αξιωματικοί του Κυβερνητικού στρατού ζήτησαν από τους επτά αιχμαλώτους μαθητές της Σχολής που είχανε συλληφθεί την προηγούμενη μέρα, να απευθυνθούνε στους συμμαθητές τους να σταματήσουν τα πυρά και ότι οι φαντάροι της φρουράς του Κάντσικου θα παραδοθούνε στο ΔΣΕ. Μετά από μια ώρα και τριάντα λεπτά, η φρουρά του Κάντσικου, που αποτελούνταν από διλοχία και λόχο διοίκησης, υπέκυψε. Αλλοι πιάστηκαν και άλλοι μέσα στο σκοτάδι μπόρεσαν να διαφύγουν. Ετσι άνοιξε ο δρόμος για τη μεταφορά των τραυματιών και ο ανεφοδιασμός των τμημάτων με τρόφιμα και πυρομαχικά.

Μετά την κατάληψη από τον Κυβερνητικά στρατό, του Ταμπουριού και του Αη-Λιά Φούρκας το απόγευμα της 3-4-1949, στη Δ/ση της ΣΑΓΑ επικράτησε η άποψη ότι τα τμήματα της Σχολής θα έπρεπε να εγκαταλείψουν το συγκρότημα του Σμόλικα και να συμπτυχθούνε βόρεια του ποταμού Σαραντάπορου. Η Δ/ση Επιχειρήσεων Γράμμου του ΔΣΕ διαφώνησε και έδωσε εντολή τα τμήματα της ΣΑΓΑ να επιστρέψουν πάλι στην περιοχή Σμόλικα και να συνεχίσουν τον αγώνα για ανακατάληψη του υψώματος Ταμπούρι.

Η διαταγή ήταν ξεκάθαρη. Επρεπε πάση θυσία να καταληφθεί το Ταμπούρι. Η δύναμη της ΣΑΓΑ είχε μειωθεί αρκετά, γι' αυτό ενισχύθηκε και από εφεδρικά τμήματα και συνέχισε τον αγώνα για την ανακατάληψη του υψώματος Ταμπούρι. Μάταια όμως. Ο εχθρός μετέφερε νέες δυνάμεις και εδραιώθηκε στα υψώματα Ταμπούρι και Αη-Λιά Φούρκας. Η Σχολή Αξιωματικών εγκαταστάθηκε αμυντικά σε παραπλήσια υψώματα στο Ταμπούρι και συνέχισε να διεξάγει αμυντικό αγώνα. Η πρωτοβουλία πέρασε πλέον στα χέρια του Κυβερνητικού στρατού.

Αφού ενισχύθηκε με νέες δυνάμεις, ο Κυβερνητικός στρατός με μαζική χρησιμοποίηση του πυροβολικού και της αεροπορίας, συνεχώς και καθημερινά σφυροκοπεί τις θέσεις της ΣΑΓΑ και ταυτόχρονα αρχίζει επιθετικές ενέργειες, με σκοπό να εκδιώξει τα τμήματα της ΣΑΓΑ από τις θέσεις που κατείχαν κοντά στο Ταμπούρι και να τα απωθήσει βόρεια του ποταμού Σαραντάπορου προς την περιοχή του κυρίως Γράμμου.

Η Ταξιαρχία της ΣΑΓΑ προέβαλε σθεναρή αντίσταση και κατόρθωσε για αρκετές μέρες να αποκρούσει τις επιθέσεις του Κυβερνητικού στρατού. Δυστυχώς όμως, ο συσχετισμός των δυνάμεων σε μάχιμη δύναμη και σε μέσα πυρός είχε αλλάξει οριστικά προς όφελος του Κυβερνητικού στρατού.

Οι μαθητές της ΣΑΓΑ, παρά την εξαντλητική πορεία από το Βίτσι στο Σμόλικα, εκτεθειμένοι στο κρύο, στο χιόνι και στη βροχή, σε υψόμετρο 1.700 μέτρων, με σοβαρές ελλείψεις στη διατροφή, χωρίς κανένα οχυρωματικό έργο, πολέμησαν με άφθαστο ηρωισμό και αυταπάρνηση 18 ολόκληρα μερόνυχτα, χωρίς καμιά ανάπαυλα, αντιμετωπίζοντας τις συνεχείς επιθέσεις του εχθρού. Μόνο τότε όταν ο Κυβερνητικός στρατός πέτυχε να διεισδύσει, νύχτα και απαρατήρητος, μέσα στη διάταξη των τμημάτων της Σχολής, μπόρεσε να τα εκτοπίσει. Να τι γράφει ο Στρατηγός του Κυβερνητικού στρατού Τσακαλώτος για τη μάχη στο Ταμπούρι τον Απρίλη του 1949. «Με αιφνιδιαστική επίθεση μοίρας καταδρομών εις τα νώτα συμμοριακής ταξιαρχίας επιτεύχθηκε η κατάληψη της τοποθεσίας ΓΥΦΤΙΣΣΑ - ΤΑΜΠΟΥΡΙ εναντίον της οποίας επετίθοντο κατά μέτωπο δύο Ταξιαρχίαι Εθνικού Στρατού επί δεκαήμερον άνευ αποτελέσματος». Μόνο έτσι μπόρεσε ο Κυβερνητικός στρατός να ανατρέψει την Ταξιαρχία της ΣΑΓΑ ύστερα από 18 μέρες μάχης στην περιοχή Ταμπούρι.

Για τις μάχες της ΣΑΓΑ τον Απρίλη 1949 στην περιοχή Ταμπούρι, γράφηκαν κρίσεις και επικρίσεις εκείνη την περίοδο από ανώτερα και ανώτατα στελέχη του ΔΣΕ. Επηρεασμένοι από τις αποφάσεις της πέμπτης ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ στις 31 Γενάρη του 1949, με τα υπεραισιόδοξα σχέδια της καθοδήγησης του Κόμματος που έβλεπε μόνο την πολιτική πλευρά, την πολιτική κρίση που πέρασε το καθεστώς των Αθηνών, το φθινόπωρο 1948 και αρχές 1949, έκριναν χωρίς να εξετάζουν τη στρατιωτική πλευρά, το συσχετισμό των δυνάμεων, των μαχόμενων δυνάμεων, τις προθέσεις των Αμερικάνων ιμπεριαλιστών και της ντόπιας αντιδραστικής ολιγαρχίας, που προετοιμάζονταν ολόπλευρα για τη συντριβή του ΔΣΕ κατά τη θερινή περίοδο του 1949.

Το γενικό συμπέρασμα που βγαίνει από τις μάχες στο συγκρότημα του Σμόλικα το 1949 είναι το παρακάτω:

Η ΣΑΓΑ πολέμησε ηρωικά στην περιοχή Σμόλικα τον Απρίλη 1949. Παρά τις αδυναμίες και τα λάθη που παρουσιάστηκαν πολέμησε ηρωικά γιατί:

1) Η ΣΑΓΑ πραγματοποίησε βαθειά διείσδυση μέσα στη διάταξη του εχθρού επί 12 μερόνυχτα, βαδίζοντας μόνο τη νύχτα, με αυστηρά μέτρα κάλυψης την ημέρα, κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες, χιόνι κρύο, βροχές, λάσπες, περνώντας μέσα από ποτάμια, φορτωμένη με πυρομαχικά και τρόφιμα. Και από τις 30 Μάρτη έως τις 2 Απρίλη κουβάλησε και το βαρύ οπλισμό, όλμους, πολυβόλα και πυρομαχικά, στην πλάτη από τους Φιλιππαίους έως το Ταμπούρι και Κάντσικο.

2) Η ΣΑΓΑ, από τη στιγμή που κατέλαβε τις θέσεις που προβλεπόταν από το σχέδιο επιχείρησης Ταμπούρι - Αη-Λιά Φούρκας - Γύφτισσα - Μπολιάνα - Κάντσικο (εκτός τη Γύφτισσα, Μπολιάνα) χωρίς την παραμικρή ανάπαυλα μπήκε αμέσως στη μάχη και αντιμετώπισε ξεκούραστες και υπέρμετρες δυνάμεις του Κυβερνητικού στρατού.

3) Οι 800 περίπου μαθητές της ΣΑΓΑ παρά την αντοχή, τον ηρωισμό και την αυτοθυσία, ήταν αδύνατο να ανταποκριθούνε σε τόσα μέτωπα με τόσο μεγάλη διασπορά των δυνάμεων.

4) Ηταν λάθος η επιμονή μας, από μια χρονική περίοδο και μετά. Πιο συγκεκριμένα μετά την αποτυχία ανακατάληψης του υψώματος Ταμπούρι και αφού ο Κυβερνητικός στρατός είχε ενισχυθεί αρκετά και ο συσχετισμός δυνάμεων είχε αλλάξει αισθητά προς όφελος του εχθρού, η αμυντική μας διάταξη βρισκόταν σε μειονεκτικότερη θέση από τη διάταξη του αντιπάλου, με αποτέλεσμα αντί να φθείρουμε εμείς τον αντίπαλο και στην κατάλληλη στιγμή να περάσουμε στην αντεπίθεση, συνέβηκε το αντίθετο. Καθημερινά να φθείρονται οι δυνάμεις της ΣΑΓΑ μη διαθέτοντας και την ελάχιστη εφεδρεία και τελικά να αιφνιδιαστούνε τα τμήματα της Σχολής Αξιωματικών και να υποχωρήσουνε με σοβαρές απώλειες.

5) Παρά τις αφάνταστες δυσκολίες που συνάντησε η ΣΑΓΑ κατά τη διαδρομή από Πρέσπα στο Σμόλικα, παλεύοντας με τα στοιχεία της φύσης, και παρά τα λάθη των δύο διοικητών των ταγμάτων κατά τη διάρκεια των μαχών στο Κάντσικο και Γύφτισσα, οι μαθητές της Σχολής Αξιωματικών, οι μαθητές και οι αξιωματικοί, πολέμησαν με αφάνταστο ηρωισμό. Με το αυτόματο στο χέρι έπεσε ο Διοικητής της Σχολής Νικόλαος Νικητίδης (Κόλιας). Με το αυτόματο στο χέρι στην πρώτη γραμμή τραυματίστηκε θανάσιμα και υπέκυψε ο Δ/ντής Σπουδών της ΣΑΓΑ Γεώργιος Σαμαρείδης (Λογοθέτης). Επεσαν μαχόμενοι στην πρώτη γραμμή η πολιτική επιτροπή (ΠΕ) Τάγματος, Τσιρμιράκης Δημήτριος, Κωστούλας Σπύρος, ο βοηθάς του ΠΕ Ταξιαρχίας Μπαλατσός Βασίλης, σκοτώθηκαν οι λοχαγοί Τζανής Ηλίας, Ντινόπουλος Δημήτριος, Χατζηδημητρίου Αντώνης, Γαβριελάτος Αντρέας ΠΕ λόχου, οι υπολοχαγοί Αβραμίδης Κώστας, Αναστασιάδης Θεόφιλος, Καλισάρης Βασίλειος, Μπίρης Λάμπρος, Σιδερίδης Θεοχάρης, Πούλιος Κώστας και πολλοί άλλοι που δεν μπόρεσα να συγκρατήσω τα ονόματά τους. Τραυματίστηκαν οι: Ο Δ/ντής της ΣΑΓΑ Ρόσιος Αλέκος (Υψηλάντης), ταγματάρχης Ζώκας Ζήσης, λοχαγοί Μηδάλκος Θανάσης, Κεχαγιάς Παναγιώτης, οι ΠΕ λόχου Τσιρόγκα Ανέτα, Παπαδοπούλου Νούλη, Χριστοφορίδου Αναστασία και πολλοί άλλοι αξιωματικοί και μαθητές της ΣΑΓΑ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΣΑΓΑ στις 18 μέρες των μαχών τον Απρίλη 1949 στην περιοχή Σμόλικα είχε 280 τραυματίες.

Μετά τη λήξη των μαχών και της σύμπτυξης της περιοχής Ταμπούρι - Κάντσικο, βόρεια του ποταμού και αφού πρώτα ανασυγκροτήθηκαν τα τμήματα, η Σχολή αναπτύχθηκε αμυντικά και ασχολήθηκε με την αμυντική θωράκιση του τομέα της. Ταυτόχρονα η σχολή ασχολήθηκε και με το πρόγραμμα εκπαίδευσης στο βαθμό που το επέτρεπε η αμυντική της αποστολή. Αυτή η αποστολή της ΣΑΓΑ συνεχίστηκε έως τα τέλη του Μάη, οπότε της ανατέθηκε να χτυπήσει και να καταλάβει το ισχυρά οχυρωμένο από τον Κυβερνητικό στρατό προγεφύρωμα βόρεια του ποταμού Σαραντάπορου, ύψωμα Πάτωμα. Μετά την απώλεια του Δ/ντή Ταξιαρχίας της ΣΑΓΑ στα τέλη Απρίλη, Δ/ντής ανέλαβε ο Αχιλλέας Προυτσάλης και ΠΕ ο Ζήσης Ζώκας μετά την επιστροφή του από το νοσοκομείο.

Νέα διοίκηση στη ΣΑΓΑ

Μετά την απώλεια του Δ/τή της Ταξιαρχίας της ΣΑΓΑ Νίκου Νικητίδη τον Απρίλιο 1949, η Δ/ση της Σχολής ήταν η παρακάτω:

1. Δ/τής: Προύτσαλης Αχιλλέας

2. ΠΕ: Ζώκας Ζήσης

3. Επιτελάρχης: Βαλαχάς Γεώργιος

4. Δ/ντής Σπουδών: Μυλωνάς Γεώργιος

5. Αξ/κός οπλισμού: Σταματίδης Ηρακλής

6. Τοπογράφος: Βυθούλκας Νικόλαος

Δ/τής Ι Τάγματος: Τσακμάκης Αντώνης

Δ/τής II Τάγματος: Κόκας Αστέριος

Μετά την απώλεια του Δ/τή του Ι Τάγματος Αντώνη Τσακμάκη στη μάχη στο Πάτωμα και τη συγχώνευση της Σχολής Αξ/κών του ΚΓΑΝΕ στη ΣΑΓΑ, η σύνθεση ήταν η παρακάτω:

Ι Τάγμα. Δ/τής: Κιτσούλης Δημήτριος

II Τάγμα. Δ/τής: Κόκας Αστέριος

III Τάγμα. Δ/τής: Μαλικόπουλος Αθανάσιος

Λόχος Μηχανημάτων (βαριά πολυβόλα, όλμοι): Μπούμπαρης Νικόλαος.

Λόχος ανιχνευτών: Τσαλίκης Απόστολος.

Η σημασία της μάχης για την κατάληψη του υψώματος Πάτωμα

1) Η στρατιωτική σημασία του υψώματος: Το Πάτωμα κάλυπτε τα πλευρά των εξίσου επίκαιρων, προωθημένων θέσεων στο σύμπλεγμα των υψωμάτων Πάτωμα, Προφήτης Ηλίας Οξιάς και Θεοτόκου, που κατείχε ο κυβερνητικός στρατός.

2) Το ύψωμα Πάτωμα αποτελούσε προγεφύρωμα βόρεια του ποταμού Σαραντάπορου και βάση εξόρμησης για τις μελλοντικές επιχειρήσεις που ετοίμαζε ο κυβερνητικός στρατός για το καλοκαίρι του 1949. Το σύνθημά τους ήταν: «Η ΑΘΗΝΑ ΘΑ ΠΕΣΕΙ - ΤΟ ΠΑΤΩΜΑ ΔΕΝ ΘΑ ΠΕΣΕΙ». Συνειδητά καλλιεργούσανε την πεποίθηση ότι το Πάτωμα είναι απόρθητο φρούριο. Συνεπώς η κατάληψη του υψώματος Πάτωμα από το ΔΣΕ αποτελούσε ζωτική ανάγκη, για την άμυνα του Γράμμου και ταυτόχρονα η πτώση του Πατώματος έβαζε σε άμεσο κίνδυνο εξόντωσης και τις εξίσου επίκαιρες θέσεις που κατείχε ο κυβερνητικός στρατός στον Προφήτη Ηλία της Οξιάς και στη Θεοτόκο.
Σχέδιο ενέργειας

Η κατάληψη του υψώματος Πάτωμα ανατέθηκε στη ΣΑΓΑ. Από το πρώτο δεκαήμερο του Μάη η Δ/ση της ΣΑΓΑ με τη Δ/ση της IX Μεραρχίας του ΔΣΕ, άρχισαν τις αναγνωρίσεις και λεπτομερή μελέτη για την οργάνωση και διεξαγωγή της επιχείρησης.

Το Πάτωμα σε υψόμετρο 1234 μέτρα δέσποζε στη γύρω περιοχή με ισχυρή αμυντική θωράκιση, με πυκνό δίχτυ πολυβολείων, με ισχυρά σκέπαστρα και κορμούς δέντρων, με καλό σχέδιο πυρός, διασταυρούμενα πυρά, με ορύγματα επικοινωνίας βάθους 1,70 μέτρων, με τρεις σειρές συρματοπλέγματα και κυκλικά ναρκοπέδια βάθους 100 - 200 μέτρων, με νάρκες ανυψωτικές και νάρκες τύπου σουμάεν.


Στο ύψωμα Πάτωμα αμύνονταν το 582 τάγμα της 75 ταξιαρχίας του κυβερνητικού στρατού εξοπλισμένο με βαρύ οπλισμό, όλμους και βαριά πολυβόλα.

Με βάση τις πληροφορίες για τη δύναμη του αντιπάλου n Δ/νση της επιχείρησης αποφάσισε:

1) Για την κατάληψη του υψώματος Πάτωμα θα ενεργήσει, η ΣΑΓΑ με δύναμη δύο (2) ταγμάτων και το λόχο ανιχνευτών.

2) Καθορίστηκε η κύρια κατεύθυνση διάνοιξης ρήγματος στην αμυντική διάταξη του αντιπάλου, το πλάτεμα και η σταθεροποίηση του ρήγματος και στη συνέχεια η εξόντωση των αντιστάσεων της φρουράς του Πατώματος.

3) Καθορίστηκαν τα μέσα πυρός για την καταστροφή της αμυντικής διάταξης και του σχεδίου πυρός της φρουράς του Πατώματος.

4) Καθορίστηκε ο τρόπος εξουδετέρωσης των ναρκοπεδίων που έφταναν στα 200 μέτρα και πλέον βάθος.

5) Καθορίστηκε ο χρόνος και ο τρόπος καταστροφής των συρματοπλεγμάτων.

6) Καθορίστηκε η βάση εξόρμησης των τμημάτων της ΣΑΓΑ.

7) Εγινε μελέτη πιθανών δρομολογίων για την ενίσχυση της φρουράς στο Πάτωμα και ανατέθηκαν αποστολές στα τμήματα της VIII και IX Μεραρχίας του ΔΣΕ, από το συντονιστή της επιχείρησης Δ. Ζηγούρα (Παλαιολόγο) να παρέμβουν και να εμποδίσουν την ενίσχυση της φρουράς στο Πάτωμα.

8) Καθορίστηκε ο σταθμός Δ/νσης της Ταξιαρχίας της ΣΑΓΑ, θέση του εφεδρικού τμήματος, μέσα σύνδεσης και επικοινωνίας με τον Δ/ντή της IX Μεραρχίας που παρακολουθούσε και συντόνιζε την πορεία διεξαγωγής της μάχης, καθορίστηκαν δρομολόγια μεταφοράς των τραυματιών.


Η επιχείρηση είχε προγραμματιστεί να γίνει στις 27/5/1949 σε σύσκεψη που έγινε στις 24/5/1949 παρουσία της Δ/νσης του κλιμακίου Γράμμου, Β. Μπαρτζώτα, Γ. Βοντήτσου (Γούσια), Δ/νσης της VIII και IX Μεραρχιών: Δ/νση Πυροβολικού Γράμμου, Δ/νση της ΣΑΓΑ και των Δ/ντών των ταγμάτων που άμεσα θα παίρναν μέρος στην επίθεση. Στη συζήτηση που ακολούθησε για την πορεία της προετοιμασίας της επιχείρησης ο Π.Ε. της Σχολής Αξιωματικών διαφώνησε με την ετοιμότητα και ζήτησε το ελάχιστο αναβολή τριών ημερών. Παρά τις αντιρρήσεις του Γ. Βοντήτσου η σύσκεψη αποφάσισε τριήμερη αναβολή, επακολούθησε ξανά αναγνώριση, ώστε να γίνει κατανοητή σε όλες τις λεπτομέρειες η αποστολή των τμημάτων του τάγματος του πρώτου κλιμακίου και κατά δεύτερο να εξευρεθεί τρόπος για την καταστροφή των ναρκοπεδίων που ήταν τρομερό εμπόδιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη διάρκεια των αναγνωρίσεων, κατά την προετοιμασία της επιχείρησης, σκοτώθηκαν από νάρκες οι Δ/ντές λόχων Τερζόπουλος Παναγιώτης, Παλιωτζίκος Κώστας και ακρωτηριάστηκε το πόδι του επίσης Διοικητή λόχου Χρίστου Μπακιρτζή. Υπήρχε και τέταρτο θύμα, δυστυχώς δε θυμάμαι το όνομά του.

Παρά τις αντιρρήσεις του Γ. Βοντήτσου (Γούσια) και με την παρέμβαση του Β. Μπαρτζώτα αποσπάσαμε την παράταση για τρεις μέρες, επακολούθησε ξανά αναγνώριση επί τόπου και άσκηση πάνω σε αμμοδόχο. Ακόμα μελετήσαμε τρόπους καταστροφής των ναρκοπεδίων, αποφασίσαμε κατά τη διάρκεια προπαρασκευής του πυροβολικού να εμπυρευματίσουμε και να ρίξουμε πεύκα κατά μήκος του άξονα επίθεσης, ώστε με την πτώση τους να καταστρέψουμε τα ναρκοπέδια.


Η σωστή κατεύθυνση του κυρίως χτυπήματος (ρήγμα), η προετοιμασία και κατατόπιση των μαθητών της Σχολής σε όλες τις λεπτομέρειες, η ηθικοπολιτική δουλιά που έγινε στα τμήματα, η εξασφάλιση ισχυρής βάσης πυρός, η κατανόηση της σημασίας που είχε η κατάληψη του Πατώματος για την άμυνα του Γράμμου, από το ΔΣΕ, δεν άφηνε αμφιβολίες στα τμήματα της ΣΑΓΑ ότι το Πάτωμα θα καταληφθεί.

Η προετοιμασία της επίθεσης

Στις 30 Μάη 1949 και ώρα 5 το πρωί, αφού τα τμήματα του πρώτου κλιμακίου είχανε πιάσει τη βάση εξόρμησης, η εφεδρεία, οι διαβιβαστές και οι τραυματιοφορείς είχανε πιάσει όλοι τις θέσεις τους. Με το σύνθημα μιας φωτοβολίδας άρχισε από το πυροβολικό του ΔΣΕ ισχυρός βομβαρδισμός στις θέσεις του εχθρού στο Πάτωμα. Δύο πυροβόλα των 75 χιλιοστών με άμεση βολή από απόσταση περίπου 600 μέτρων, δύο αντιαρματικά των 36 χιλιοστών από απόσταση 250 μέτρων, επίσης τα βαριά πολυβόλα από κοντινή απόσταση, επικεντρώναν τα πυρά τους στις θυρίδες των πολυβολείων του εχθρού με σκοπό να καταστρέψουν το σχέδιο πυρός του αντιπάλου. Αλλα δύο πυροβόλα με έμμεση βολή και οι όλμοι, βομβάρδιζαν συνεχώς τις θέσεις του κυβερνητικού στρατού.

Την ώρα ακριβώς της προπαρασκευής του πυροβολικού οι σαμποτέρ εμπυρευματίσανε τεράστια πεύκα και τα ρίχνανε στον άξονα της επίθεσης έτσι ώστε με το βάρος των κορμών να καταστρέψουν τα ναρκοπέδια.


Με τη λήξη της προπαρασκευής, τα πυροβόλα έμμεσης βολής και οι όλμοι μετατοπίζουν τη βολή τους στο βάθος της διάταξης του κυβερνητικού στρατού. Τα τμήματα του πρώτου κλιμακίου, εξοπλισμένα με ψαλίδια, εκρηκτικές ύλες τοποθετημένες επάνω σε ξύλινους σταυρούς να γαντζώνουν πάνω στα συρματοπλέγματα, με σανίδια επιμήκη τοποθετημένα επάνω με εκρηκτικές ύλες να μπαίνουν κάτω από τα συρματοπλέγματα και με πάντερ φάουστ για την καταστροφή των πολυβολείων, ξεκίνησαν την επίθεση.

Με την έναρξη της επίθεσης, η φρουρά του Πατώματος με πυρά πεζικού, βαριά πολυβόλα και όλμους, με καταιγισμό πυρών ανάσχεσης από το πεδινό πυροβολικό, από την περιοχή της Κόνιτσας, συν την αεροπορία που σε όλη τη διάρκεια της μάχης δεν έλειψε ούτε για λίγο, προσπαθούσε να εμποδίσει την κίνηση των επιτιθέμενων τμημάτων προς τα εμπρός. Μάταια όμως. Παρά τον καταιγισμό του πυρός, το τμήμα που επιτίθεται πέτυχε να καταστρέψει το πρώτο συρματόπλεγμα και προχωρώντας στο δεύτερο συρματόπλεγμα, παρά το πύρινο τείχος που προσπάθησε να δημιουργήσει ο κυβερνητικός στρατός με τα πυρά ανάσχεσης, τα τμήματα της Σχολής Αξιωματικών πέτυχαν να δημιουργήσουν ρήγμα και στη δεύτερη σειρά του συρματοπλέγματος.

Προχωρώντας τα τμήματα προς το τρίτο συρματόπλεγμα και στην προσπάθειά τους να το καταστρέψουν, τα τμήματα του πρώτου κλιμακίου καθηλώθηκαν, απέτυχε η πρώτη προσπάθεια. Ακολουθεί δεύτερη προπαρασκευή και στην επίθεση ρίχτηκε η εφεδρεία του Ι τάγματος. Στην προσπάθεια να καταστρέψουν το συρματόπλεγμα, έπεσε νεκρός ο Δ/τής του Τάγματος Αντώνης Τσακμάκης ενώ απέτυχε και η δεύτερη προσπάθεια κατάληψης του Πατώματος.


Επειτα και από τη δεύτερη αποτυχία του πρώτου τάγματος, η βάση πυρός προσπάθησε να καθηλώσει τα πυρά της φρουράς του Πατώματος και να δώσει τη δυνατότητα στα τμήματα του πρώτου κλιμακίου να συμπτυχθούνε και στη θέση τους να πάει το II εφεδρικό τάγμα να συνεχίσει την επίθεση για την ολοκλήρωση της κατάληψης του Πατώματος.

Επακολούθησε τρίτη σφοδρή προπαρασκευή πυροβολικού και πυρά όλμων. Στην επίθεση ρίχτηκε η εφεδρεία της Δ/νσης της επιχείρησης και μαζί και ο λόχος ανιχνευτών της ΣΑΓΑ. Με σοβαρή προσπάθεια ανοίχτηκε ρήγμα και στο τρίτο συρματόπλεγμα και επακολούθησε έφοδος. Οι μαθητές της Σχολής Αξιωματικών με αντιαρματικές γροθιές εξοντώσαν κάθε αντίσταση και οι μαθητές της Σχολής Αξιωματικών του ΔΣΕ κατέλαβαν τα πρώτα πολυβολεία του εχθρού. Επακολούθησε αγώνας σώμα με σώμα με τη φρουρά του Πατώματος. Οι εστίες πυρός της φρουράς πέφτουν η μία μετά την άλλη, η αντίσταση του κυβερνητικού στρατού ύστερα από 11 ώρες σκληρού αγώνα στις 15.30 κάμφθηκε, το Πάτωμα έπεσε, νίκησαν τα άπλα του ΔΣΕ. Πιάστηκαν 172 στρατιώτες και αξιωματικοί του κυβερνητικού στρατού αιχμάλωτοι, λάφυρα όλος ο οπλισμός και η αποθήκη πυρομαχικών. Κατόρθωσαν να διαφύγουν προς την πλευρά του Κάντσικου 35 στρατιώτες. Εδώ τελείωσε η πρώτη φάση της επιχείρησης για την κατάληψη του Πατώματος.

Μετά την κατάληψη του υψώματος Πάτωμα, η Σχολή Αξιωματικών αποσύρθηκε για ανασυγκρότηση των τμημάτων. Τη διατήρηση και υπεράσπιση του Πατώματος ανέλαβε τάγμα της VIII Μεραρχίας του ΔΣΕ.

Ο Δ/τής της VIII Μεραρχίας του κυβερνητικού στρατού στρατηγός Μπαλοδήμος, μη μπορώντας να συμβιβαστεί με την απώλεια του Πατώματος, στις 2/6/1949 επιτέθηκε με δύναμη περίπου δύο Ταξιαρχιών, για την ανακατάληψη του Πατώματος. Το Τάγμα της VIII Μεραρχίας του ΔΣΕ, που υπερασπιζότανε το Πάτωμα, πρόβαλε σθεναρή αντίσταση και μόνο τις βράδυνες ώρες, όταν ο κυβερνητικός στρατός πλησίασε στα συρματοπλέγματα, επενέβη πάλι η ΣΑΓΑ και με ορμητική αντεπίθεση πέτυχε να τους ανατρέψει και να τραπούνε σε φυγή.

Ετσι, το βράδυ στις 2/6/1949, η απώλεια του Πατώματος για τον κυβερνητικό στρατό ήταν πλέον οριστική. Και την ίδια βραδιά ο κυβερνητικός στρατός εγκατέλειψε και τον Προφήτη Ηλία Οξιάς και το ύψωμα της Θεοτόκου. Το σύμπλεγμα Προφήτης Ηλίας Οξιάς - Πάτωμα - Θεοτόκος, που αποτελούσε προγεφύρωμα του κυβερνητικού στρατού βόρεια του ποταμού Σαραντάπορου και βάση εξόρμησης για τις θερινές επιχειρήσεις του 1949, έπαψε να υπάρχει.

Μετά τη λήξη της επιχείρησης στο Πάτωμα, η ΣΑΓΑ παρέμεινε σαν εφεδρεία στη διάθεση του Κλιμακίου του Γ.Α. του ΔΣΕ στο Γράμμο και συνέχισε το πρόγραμμα εκπαίδευσης.
Ο ΠΩΛ ΕΛΥΑΡ στον ΔΣΕ

Το πρώτο δεκαήμερο του Ιούνη 1949 ο Πωλ Ελυάρ επισκέφτηκε τα τμήματα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας που έδιναν σκληρές και ηρωικές μάχες στο Γράμμο. Σκοπός του ήταν να δει από κοντά τα τμήματα του ΔΣΕ, να συναντηθεί με τους μαχητές και τις μαχήτριές του και να εκδηλώσει και με αυτόν τον τρόπο την ολόθερμη συμπαράσταση των κομμουνιστών και προοδευτικών διανοούμενων της Γαλλίας στον ηρωικό αγώνα ενάντια στις επεμβάσεις των Αγγλων και Αμερικανών ιμπεριαλιστών, για τη λευτεριά και την εθνική ανεξαρτησία της πατρίδας μας. Κατά την παραμονή του στο Γράμμο, με πρόταση του Κλιμακίου του Γ.Α. του ΔΣΕ επισκέφτηκε και τη ΣΑΓΑ του ΔΣΕ, ανατολικά της Αετομηλίτσας, στη δέση Καζάνι. Εκείνες τις μέρες η Σχολή Αξιωματικών είχε δώσει μια από τις μεγαλύτερες και σκληρότερες επιθετικές μάχες του ΔΣΕ, τη μάχη για την κατάληψη του Πατώματος που η ηγεσία του κυβερνητικού στρατού το θεωρούσε απόρθητο οχυρό.

Σ' αυτές ακριβώς τις συνθήκες έφτασε στη Σχολή Αξιωματικών ο Πωλ Ελυάρ και μαζί του ο Κότσο Τζιότζιο, εκπρόσωπος του Κόμματος Εργασίας Αλβανίας. Τους συνόδευαν οι Γεώργιος Ζωίδης, βοηθός του Π.Ε. του Γ.Α. Βασίλη Μπαρτζιώτα και ο Στέλιος Μαγειρίας που μιλούσε Γαλλικά.

Οι δύο αντιπρόσωποι έγιναν δεκτοί με συγκινητικές και ενθουσιώδεις εκδηλώσεις από τους μαθητές, τις μαθήτριες και τους αξιωματικούς της Σχολής του ΔΣΕ. Ο Πωλ Ελυάρ μίλησε με θερμά και συγκινητικά λόγια στους μαθητές της Σχολής τονίζοντας το δίκιο του αγώνα και υπογραμμίζοντας τη σημασία της διεθνούς αλληλεγγύης. Ακολούθησε γεύμα και μετά, με εντολή του Κλιμακίου του Γ.Α. του ΔΣΕ, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη συμπαράστασή τους στον αγώνα του ΔΣΕ, έδωσα στον Πωλ Ελυάρ το μετάλλιο ανδρείας του Αγωνιστή Κουκουτάσιου Γεωργίου (Ανδρεάδη), και στον Κότσο Τζιότζιο το μετάλλιο Ηλέκτρας που είχε απονεμηθεί στη μαθήτρια της Σχολής Σοφία Ιωαννίδου, που έπεσε μαχόμενη για την κατάληψη του Κάντσικο (Δροσοπηγή) στις 3/4/1949.

Το απόγευμα ακολούθησε άσκηση μάχης, ο λόχος στην επίθεση ενάντια σε ισχυρά οργανωμένη τοποθεσία του εχθρού που συμβόλιζε τη μάχη της Σχολής Αξιωματικών για την κατάληψη του υψώματος Πάτωμα. Με μεγάλη προσοχή παρακολούθησαν την άσκηση και για μια ακόμα φορά συνεχάρηκαν τους μαθητές της Σχολής για τον δίκαιο αγώνα τους και τους ευχήθηκαν νέες επιτυχίες. Το βράδυ, η αντιπροσωπεία έφυγε για την έδρα του Κλιμακίου του Γ.Α. του ΔΣΕ.

Το δεύτερο δεκαήμερο του Ιούνη η ΣΑΓΑ συνέχιζε το πρόγραμμα εκπαίδευσης. Της ανατέθηκε από τη Δ/ση του Κλιμακίου Γράμμου να διεισδύσει με ένα τάγμα στην περιοχή Σμόλικα και να βοηθήσει στο πέρασμα των τμημάτων της Ι Θεσσαλικής Μεραρχίας του ΔΣΕ που βγαίνανε στο Γράμμο. Με επιτυχία το τάγμα της ΣΑΓΑ εκπλήρωσε και αυτή την αποστολή.

Στο τρίτο δεκαήμερο του Ιούνη 1949 με εντολή της Δ/σης του Κλιμακίου του Γ.Α. στο Γράμμο, η ΣΑΓΑ εγκαταστάθηκε στην περιοχή ανατολικού Γράμμου στην τοποθεσία Σγκούρο. Αυτές τις ημέρες ήρθε και η Σχολή Αξιωματικών (διλοχία) του Κλιμακίου Γενικού Αρχηγείου Νοτίου Ελλάδας (ΚΓΑΝΕ) και συγχωνεύτηκε με τη ΣΑΓΑ.

Η Σχολή Αξιωματικών συνέχισε το πρόγραμμα εκπαίδευσης, με ασκήσεις μάχης και μαθήματα για την ταχτική του ΔΣΕ, σε διάφορες φάσεις του ένοπλου αγώνα, καθώς και τις τεχνικές ιδιότητες των διαφόρων όπλων.

Ακριβώς αυτήν την περίοδο, με απόρρητη διαταγή του Κλιμακίου του Γ.Α. Γράμμου, έγινε γνωστό στη διοίκηση της ΣΑΓΑ, η διαταγή του Γ.Α. του ΔΣΕ, με την οποία καθόριζε ότι η Σχολή Αξιωματικών θα πρέπει να προετοιμαστεί και να μετακινηθεί από το Γράμμο στο Βίτσι. Αμέσως η Σχολή Αξιωματικών, ταυτόχρονα με το πρόγραμμα εκπαίδευσης, άρχισε την προετοιμασία, για τη διείσδυση μέσα από τις γραμμές του κυβερνητικού στρατού προς το Βίτσι. Η προετοιμασία συνοδεύονταν με νυχτερινούς συναγερμούς και πορείες για να διαπιστωθεί η ετοιμότητα της Σχολής για το πέρασμα από το Γράμμο στο Βίτσι. Στο τέλος Ιούνη 1949, με τη βοήθεια του πυροβολικού, που βομβάρδισε τις θέσεις του κυβερνητικού στρατού, η Ταξιαρχία της Σχολής Αξιωματικών μέσα στο σκοτάδι διείσδυσε μέσα από τη διάταξη του εχθρού - στην περιοχή Αλεβίτσας και τα χαράματα βρέθηκε στην περιοχή Βίτσι κοντά στην Κρυσταλλοπηγή, δίχως καμιά απώλεια.

Περνώντας στο Βίτσι η ΣΑΓΑ τέθηκε στη διάθεση του Γενικού Αρχηγείου ως εφεδρεία και πήρε διαταγή και άφησε ένα τάγμα στα δεξιά της διάταξης κοντά στην Κρυσταλλοπηγή και τα άλλα δύο τάγματα στο κέντρο της διάταξης κοντά στο χωριό Σφύκα.

Κατά τη διάρκεια του μήνα Ιούλη η Σχολή συνέχισε το πρόγραμμα εκπαίδευσης και ταυτόχρονα ασχολήθηκε με το μικρό πόλεμο.

Ο ΔΣΕ, στρατός λαϊκοεπαναστατικός, εκτός από τις κατά μέτωπο μάχες που έδινε στο Γράμμο - Βίτσι, εφάρμοζε και την τακτική του ανταρτοπόλεμου, με διεισδύσεις μικρών τμημάτων μέσα στη διάταξη του αντιπάλου, πιάνοντας γλώσσες και χτυπώντας αιφνιδιαστικά μικρά τμήματα του εχθρού, προξενώντας απώλειες και συνεχή αιμορραγία στον αντίπαλο.

Τέτοια επιχείρηση πραγματοποίησε η ΣΑΓΑ στις 23/7/1949. Χτύπησε και διέλυσε εχθρική διλοχία στις Κάτω Κλεινές Φλώρινας με σοβαρές απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες για τον κυβερνητικό στρατό. Επίσης ο λόχος ανιχνευτών της ΣΑΓΑ στις 6/8/1949 χτύπησε δύναμη του κυβερνητικού στρατού στην περιοχή του Μπίκοβικ προξενώντας του αρκετές απώλειες και τον ανάγκασε να επιστρέψει στη βάση του.

Στα τέλη Ιούλη με αρχές Αυγούστου 1949, ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα εκπαίδευσης της έκτης σειράς της ΣΑΓΑ. Οι μαθητές έδωσαν εξετάσεις και έγινε η ορκωμοσία. Η Σχολή παρέμεινε συγκροτημένη μονάδα στη διάθεση του Γ.Α. του ΔΣΕ.

Πριν την έναρξη των επιχειρήσεων στο Βίτσι η ΣΑΓΑ είχε την παρακάτω διάταξη: Το Ι και II τάγμα βρισκότανε στην περιοχή Κρυσταλλοπηγής, το III τάγμα στην περιοχή Σφύκας, εν αναμονή της έναρξης των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων. Με εντολή του Γ.Α. στα μέσα Ιούλη η Δ/ση της ΣΑΓΑ πέρασε από όλη τη διάταξη των τμημάτων του ΔΣΕ στο Βίτσι με σκοπό, ανά πάσα στιγμή, να είναι έτοιμη να επέμβει όπου και αν χρειαστεί.

Στις αρχές Αυγούστου 1949, ο κυβερνητικός στρατός, προκειμένου να παραπλανήσει το Γ.Α. του ΔΣΕ, από τις 2 έως τις 8 Αυγούστου, άρχισε επιχειρήσεις στον Βορειοανατολικό Γράμμο με σκοπό την παραπλάνηση του ΔΣΕ και ταυτόχρονα τη βελτίωση των βάσεων εξόρμησης του κυβερνητικού στρατού. Αυτή η παραπλανητική ενέργεια του κυβερνητικού στρατού κράτησε έως τις 8 Αυγούστου.
Η μάχη στο Βίτσι τον Αύγουστο του 1949

Στις 10 Αυγούστου 1949 ο κυβερνητικός στρατός με το σχέδιο ΠΥΡΣΟΣ Β' εκδηλώθηκε επιθετικά στην περιοχή Βίτσι, με σκοπό τη συντριβή των δυνάμεων του ΔΣΕ.

Για την επίτευξη του παραπάνω σκοπού ο κυβερνητικός στρατός διέθεσε τις παρακάτω δυνάμεις:

II, IX, Χ, XI Μεραρχίες πεζικού και την III Μεραρχία καταδρομών, συνολικά 16 Ταξιαρχίες. Ακόμα διέθετε ένα σύνταγμα πεζικού και έξι τάγματα εθνοφρουράς.

Πυροβολικό:

4 συντάγματα πεδινού πυροβολικού

3 μοίρες μέσου πυροβολικού

5 μοίρες ορειβατικού πυροβολικού

Τεθωρακισμένα: Το II και IX σύνταγμα και την XI ίλη αρμάτων

Αεροπορία: Περίπου 90 αεροπλάνα

Και αρκετές χιλιάδες άνδρες διαφόρων υπηρεσιών μηχανικού, διαβιβάσεων και άλλες υπηρεσίες.

Εκτός των παραπάνω δυνάμεων χρησιμοποιήθηκε η XV Μεραρχία και η 32η Ταξιαρχία ως εφεδρεία της Δ/σης της επιχείρησης.

Με το σύνολο των παραπάνω δυνάμεων ο κυβερνητικός στρατός ξεκίνησε για την επιχείρηση ενάντια στα τμήματα του ΔΣΕ στις 10 Αυγούστου 1949 στην περιοχή του Βίτσι.

Η αποστολή του κυβερνητικού στρατού, σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του στρατηγού του κυβερνητικού στρατού Ζαφειρόπουλου, με την πληθώρα δυνάμεων που διέθετε ο κυβερνητικός στρατός, 7 Μεραρχίες Πεζικού, μάζα πυροβολικού, 90 αεροπλάνα, δύο (2) συντάγματα τεθωρακισμένων, χιλιάδες άνδρες του Μηχανικού - Διαβιβάσεων και άλλες ειδικότητες προέβλεπε την κατάληψη της περιοχής που κατείχε ο ΔΣΕ και την καταστροφή των δυνάμεων του ΔΣΕ.

Η επιθετική ενέργεια του εχθρού ξεκίνησε στις 05:00 το πρωί στις 10 Αυγούστου 1949. Με σφοδρό βομβαρδισμό πυροβολικού και στη συνέχεια της αεροπορίας, ο κυβερνητικός στρατός βομβάρδισε τις θέσεις των τμημάτων του ΔΣΕ, με σκοπό να καταστρέψει τις αμυντικές εγκαταστάσεις και να εξουδετερώσει το σύστημα διεύθυνσης των τμημάτων του ΔΣΕ στην κύρια κατεύθυνση της επίθεσης στα υψώματα Πολένατα και 1865. Μετά την προπαρασκευή, ο εχθρός πέρασε στην επίθεση, χρησιμοποιώντας άρματα μάχης και πληθώρα στρατού πεζικού. Ακολούθησε σκληρός και πεισματώδης αγώνας. Οι επιθέσεις διαδεχότανε η μια την άλλη, τα τμήματα του ΔΣΕ με αντεπιθέσεις απέκρουαν τις επιθέσεις του κυβερνητικού στρατού. Παρά τη σθεναρή αντίσταση των τμημάτων του ΔΣΕ, ο εχθρός, τις βραδινές ώρες της 10ης Αυγούστου πέτυχε να καταλάβει το ύψωμα 1685 και να δημιουργήσει ρήγμα στην αμυντική διάταξη των τμημάτων του ΔΣΕ.

Ακριβώς αυτό το ρήγμα εκμεταλλεύτηκε ο κυβερνητικός στρατός και το βράδυ της 10ης Αυγούστου πραγματοποίησε διείσδυση μέσα από τη χαράδρα κοντά στο χωρίο Παύλος Μελάς. Δύο (2) Ταξιαρχίες της XI Μεραρχίας, η 31η Ταξιαρχία με κατεύθυνση το Λέσιτς, η 33η Ταξιαρχία με κατεύθυνση το ύψωμα Τσούκα καθώς και μοίρα της III Μεραρχίας καταδρομών, τις πρωινές ώρες στις 11 Αυγούστου βρέθηκαν κοντά στους στόχους Λέσιτς και Τσούκα.

Την ώρα που η XI Μεραρχία πραγματοποιούσε, ανατολικά της διάταξης της 102 Ταξιαρχίας του ΔΣΕ διείσδυση με κατεύθυνση τα υψώματα Λέσιτς και Τσούκα, την ίδια ώρα νότια του Λέσιτς, από την περιοχή Μπίκοβικ, βρισκόταν σε εξέλιξη επιθετική ενέργεια της Χ Μεραρχίας με τις 35 και 37 Ταξιαρχίες και μοίρα της III Μεραρχίας Καταδρομών με κατεύθυνση και αυτών των δυνάμεων το ύψωμα Λέσιτς. Τις πρωινές ώρες της 11ης Αυγούστου πλησιάσανε και η 35η Ταξιαρχία της Χ Μεραρχίας και η μοίρα καταδρομών κοντά στο ύψωμα Λέσιτς.

Τις πρωινές ώρες της 11ης Αυγούστου ο εχθρός εκδηλώνεται επιθετικά προς το ύψωμα Λέσιτς. Πυροβολικό και αεροπορία βομβαρδίζουνε συνεχώς το Λέσιτς και τη γύρω περιοχή, το ύψωμα καίγεται κυριολεκτικά. Οι μαχητές του ΔΣΕ, οι υπερασπιστές του Λέσιτς, μάχονται με πείσμα και αποφασιστικότητα. Η 31η Ταξιαρχία και η μοίρα καταδρομών καθηλωθήκανε. Η 33η Ταξιαρχία που επιτίθονταν στο ύψωμα Τσούκα, κατόρθωσε να πλησιάσει και να καταλάβει το ύψωμα δίχως καμμιά αντίσταση, εντελώς αμαχητί, γιατί η Δ/ση έκανε το εγκληματικό λάθος να αποσύρει το τμήμα που κατείχε το ύψωμα Τσούκα και να του αναθέσει άλλη αποστολή. Και αυτό το λάθος το πληρώσαμε ακριβά στη μάχη στην περιοχή Λέσιτς.
Ποια η συμβολή, η συμμετοχή της ΣΑΓΑ στη μάχη του Λέσιτς

Η ταξιαρχία της ΣΑΓΑ, εφεδρεία του Γ.Α. του ΔΣΕ, αυτήν την περίοδο βρισκόταν με δύο (2) τάγματα στα δεξιά της διάταξης του μετώπου στο Βίτσι, στην περιοχή Κρυσταλλοπηγής, μαζί και ο Δ/τής της Ταξιαρχίας Αξιωματικών. Το III τάγμα βρισκόταν στην περιοχή του χωριού Σφύκα όπου ήταν και το επιτελείο της Ταξιαρχίας.

Στις 11/8/1949 τα χαράματα κλήθηκε ο Π.Ε. της Ταξιαρχίας στο τηλέφωνο και πήρε εντολή από το Γ.Α. Το III τάγμα να κινηθεί αμέσως για το Λέσιτς. Σημάναμε συναγερμό και το τάγμα σε χρόνο μηδέν ξεκίνησε για την αποστολή του.

Στο δρόμο προς το Λέσιτς συναντήσαμε τον επιτελάρχη της XI Μεραρχίας του ΔΣΕ, σ. Νίκο Τερζόγλου. Σύντομα μας ενημέρωσε για την κρισιμότητα της κατάστασης, την πίεση που δεχόταν τα τμήματα που μάχονταν στο Λέσιτς, και μας συνέστησε, όσο το δυνατόν γρηγορότερα, να φτάσουμε στο Λέσιτς με υψόμετρο 1827 μέτρα.

Οι άνδρες του τάγματος επιστρατεύοντας όλες τις δυνάμεις τους σύντομα έφτασαν στο ύψωμα Λέσιτς. Παρακάμπτοντας την κορυφή από τα αριστερά της κορυφής του Λέσιτς, πήραμε αμέσως επαφή με τον εχθρό στο ύψωμα Μόρο. Περάσαμε αμέσως στην αντεπίθεση με αποτέλεσμα να καθηλωθεί ο εχθρός. Η μάχη είχε το χαρακτήρα μάχης εκ συναντήσεως και διεξάγονταν σε ανοχύρωτο πεδίο.

Ο αγώνας συνεχίστηκε σκληρός με επιθέσεις του κυβερνητικού στρατού και αντεπιθέσεις του τάγματος της Σχολής Αξιωματικών. Η απόσταση που μας χώριζε ήταν απόσταση αναπνοής, διεξάγονταν αγώνας εκ του συστάδην, αγώνας σώμα με σώμα.

Μαστουρωμένοι οι άνδρες του κυβερνητικού στρατού προσπαθούσανε να εισχωρήσουν μέσα στη διάταξή μας. Μάταια όμως. Οι μαθητές της ΣΑΓΑ τσακίζουν κάθε τέτοια προσπάθεια του εχθρού. Μετά την κατάληψη του υψώματος Τσούκα, από εγκληματικό λάθος της Δ/σης του ΔΣΕ, η κατάσταση άλλαξε ριζικά προς όφελος του κυβερνητικού στρατού. Το ύψωμα Τσούκα, με υψόμετρο 1678 μέτρα, εφάμιλλο με το ύψωμα Λέσιτς, δέσποζε στην περιοχή και ο κυβερνητικός στρατός πέτυχε αμαχητί να τα καταλάβει και να μπει σφήνα στη διάταξή μας.

Μετά την κατάληψη της Τσούκας, στην προσπάθειά τους, τα τμήματα της 31ης Ταξιαρχίας να πάρουν επαφή με τα τμήματα της 33ης Ταξιαρχίας που μάχονταν στο Λέσιτς, κατέλαβαν το ύψωμα 1554 κοντά στο ύψωμα Μόρο. Αυτό δυσχέραινε ακόμα περισσότερο την κατάστασή μας. Σε μια από τις αντεπιθέσεις που κάναμε σκοτώθηκε ο Δ/τής του Τάγματος, Μαλικόπουλος Θανάσης, από πυρά του υψώματος 1554.

Το μεσημέρι στο Λέσιτς έφτασε και το Ι τάγμα της ΣΑΓΑ μαζί με τον Δ/τή της Ταξιαρχίας. Το τάγμα μπήκε αμέσως στην επίθεση την πέμπτη ή έκτη κατά σειρά επιθετική ενέργεια του εχθρού.

Η μάχη συνεχίζεται σκληρή. Από υποκλοπές που κάναν οι ασυρματιστές, ο εχθρός ζητούσε συνεχώς ενισχύσεις. Οι απώλειες και στις δύο πλευρές ήταν σοβαρές. Υπάρχουν νεκροί και τραυματίες. Ανάμεσα στους τραυματίες είναι και ο Δ/τής της Ταξιαρχίας Αχιλλέας Προυτσάλης, ο Δ/τής του Ι τάγματος Κιτσούλης Δημήτρης, ο επίτροπος του III τάγματος Ηλίας Βασίλκος. Προωθήσαμε όλους τους τραυματίες προς τα μετόπισθεν. Η πλημμυρίδα των εχθρικών δυνάμεων, η τεράστια αριθμητική υπεροχή, ασυνήθιστη στα χρονικά του Εμφυλίου πολέμου, και η μαζική χρησιμοποίηση της αεροπορίας και του πυροβολικού που απλόχερα έδινε ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός, ο κυβερνητικός στρατός δεν μπόρεσε να καταλάβει το Λέσιτς.

Η αντίσταση, που πρόβαλλε η ΣΑΓΑ, και η πίεση που δέχονταν τα τμήματα του κυβερνητικού στρατού, φαίνονται στα απομνημονεύματα του στρατηγού του κυβερνητικού στρατού, Δ. Ζαφειρόπουλου. Να τι γράφει ο Ζαφειρόπουλος: «Είναι αληθές ότι ο Θεός της Ελλάδας εβοήθησε και προελήφθη δευτέρα καταστροφή Μεγάλης Μονάδος εντός βαθειάς κοιλάδας, ως συνέβη εις την χαράδραν του Αλή Βεράν της Μικράς Ασίας, κατά το 1922 καθ' όσον, εάν δεν υφηρπάζετο αμαχητί η Τσούκα και δεν ηδράνη ο εχθρός, η αποτυχία της διεισδύσεως του Λέσιτς θα ήτο βεβαία».

Τις απογευματινές ώρες, στη διάταξη των τμημάτων της ΣΑΓΑ, ήρθε ο Δ/τής της XI Μεραρχίας του ΔΣΕ, σ. Π. Βαϊνάς. Εξετάσαμε την κατάσταση όπως είχε διαμορφωθεί μετά την κατάληψη από τον εχθρό του υψώματος Τσούκα, την προώθησή του κατά μήκος της κορυφογραμμής προς Λέσιτς, την κατάληψη του υψώματος 1554, τη δημιουργία σφήνας με μέτωπο πάνω από δύο χιλιόμετρα μέσα στη διάταξή μας, τις δυνατότητες, μετά τις απώλειες, που είχανε τα τμήματα της ΣΑΓΑ. Διαπιστώσαμε ότι η κατάσταση ήταν μη αναστρέψιμη και γι' αυτό αποφασίσαμε να περάσουμε στην άμυνα μέχρι νεωτέρας διαταγής.

Οι προσπάθειες του κυβερνητικού στρατού συνεχίστηκαν χωρίς όμως αποτέλεσμα. Τα μεσάνυχτα της 11ης προς την 12η Αυγούστου ο εχθρός έκανε νυχτερινή προσπάθεια, όμως αποκρούστηκε. Πριν τα ξημερώματα στη διάταξη των τμημάτων της ΣΑΓΑ ήρθε προσωπικά ο Π.Ε. (Πολιτικός Επίτροπος) της XI Μεραρχίας του ΔΣΕ Γ. Βασίλκος και μας ανακοίνωσε ότι πρέπει να επιστρέψουμε στην περιοχή Σφύκας.
Ορισμένα συμπεράσματα από τη μάχη του Λέσιτς

Πρώτο συμπέρασμα: Η Δ/ση της επιχείρησης Βίτσι διέπραξε το εγκληματικό λάθος να αποσύρει το τμήμα από το ύψωμα Τσούκα για να το χρησιμοποιήσει αλλού, με αποτέλεσμα ο εχθρός να το καταλάβει αμαχητί και να δημιουργήσει σφήνα μέσα στη διάταξή μας. Η κατάληψη του υψώματος Τσούκα μας στέρησε τη δυνατότητα να δώσουμε αποφασιστικό χτύπημα στον εχθρό μέσα στη χαράδρα του Μελά και να ανατρέψουμε τα σχέδιά του.

Μία δεύτερη αιτία της επιτυχίας του εχθρού είναι ότι ο κυβερνητικός στρατός σε ένα στενό μέτωπο πλάτους δύο έως δυόμισι χιλιόμετρα, έριξε τρεις Μεραρχίες, πληθώρα δυνάμεων και τροφοδοτούσε το ρήγμα συνεχώς με νέες δυνάμεις. Η μάχη που διεξήγαγε η ΣΑΓΑ κατά τις 11 Αυγούστου και τη νύχτα προς τις 12/8/1949, ήταν σκληρή και άνιση. Παρ' όλη την πληθώρα των Ταξιαρχιών, ο εχθρός δεν μπόρεσε να καταλάβει το Λέσιτς, οι μαθητές και οι Δ/τες της ΣΑΓΑ πολέμησαν με άφθαστο ηρωισμό και αυτοθυσία, όχι μόνο ενάντια στα σχέδια της μοναρχοφασιστικής κυβέρνησης των Αθηνών, αλλά και ενάντια στην αμερικανοκρατία που έκανε ό,τι μπορούσε για να συντρίψει το δημοκρατικό κίνημα στην Ελλάδα.

Στη μάχη του Λέσιτς έπεσε νεκρός ο Δ/τής του Τάγματος Μαλικόπουλος Θανάσης, οι Λοχαγοί Μιχαηλίδης Σωτήρης, Κατσάρης Θανάσης, Αραμπατζής Απόστολος, Μπαζάκας Θανάσης, Παπαδημάκης, Τσολακίδης Γιώργος, οι υπολοχαγοί Γεωργούλας Γεώργιος, Ζερβολίδου Χρυσούλα, Μαραγκουζάκης Δημήτριος, Πάντος Γιάννης, Σηγρέκης Θανάσης, Σλαύκος Θωμάς, οι Ανθυπολοχαγοί Βλάσης Δημήτριος, Διαμαντής Αριστείδης, Κράνης Γεώργιος, Κωστοπούλου Ολγα. Τραυματιστήκανε ο Δ/τής της Σχολής Προυτσάλης Αχιλλέας, ο Δ/τής του Ι τάγματος Κιτσούλης Δημήτριος, ο Π.Ε. του III τάγματος Βασίλκος Ηλίας, ο λοχαγός Τοπαλίδης Παύλος. Υπήρχαν περίπου 60 τραυματίες. Η ΣΑΓΑ στο Λέσιτς πολέμησε ηρωϊκά. Οι παραπάνω απώλειες μαρτυρούνε για τη σκληρότητα της μάχης και συμπτύχθηκε μόνο με εντολή τις πρωινές ώρες της 12ης Αυγούστου του 1949, από το Λέσιτς.

Τις πρωινές ώρες της 12ης Αυγούστου του 1949 ο κυβερνητικός στρατός, αφού συγκέντρωσε την 33η - 31η και τις 35η και 37η Ταξιαρχίες κοντά στο Λέσιτς και αφού σφυροκόπησε με πυροβολικό και αεροπορία τις άδειες θέσεις, γύρω στις 9 η ώρα το πρωί «κατόρθωσε» η XI Μεραρχία να καταλάβει το άδειο πλέον από τμήματα του ΔΣΕ ύψωμα Λέσιτς.

Στις 12 Αυγούστου μια προσπάθεια της Μεραρχίας Καταδρομών αποκρούστηκε από το II τάγμα της Σχολής με βαρειές απώλειες για τον εχθρό, στην περιοχή της Βάρμπας.

Στις 13 και 14 Αυγούστου συνεχίστηκαν οι μάχες στο ύψωμα 1678 και στη Βάρμπα και το βράδυ της 14ης Αυγούστου του 1949 η ΣΑΓΑ πήρε εντολή και πραγματοποίησε ελιγμό προς το Γράμμο.

Μετά τον Ελιγμό από το Βίτσι στο Γράμμο

Οταν η ΣΑΓΑ έφτασε στο Γράμμο, με εντολή του ΓΑ εγκαταστάθηκε στο ύψωμα Γκουρίτσα με υψόμετρο 1787 μέτρα, στους πρόποδες του Σούφλιακα, ως εφεδρεία του ΓΑ.

Πριν αρχίσουν οι επιχειρήσεις στο Γράμμο, το II τάγμα της Σχολής πήρε εντολή και αναπτύχθηκε αμυντικά στα υψώματα Λούγκα και Καρυά, απέναντι από τα τρία σύνορα που κατείχε ο εχθρός. Τη νύχτα της 24ης προς την 25η Αυγούστου, ταξιαρχία της XV Μεραρχίας του κυβερνητικού στρατού, επιτέθηκε στον τομέα του Τάγματος, με σκοπό την ανατροπή του και συνέχιση της επίθεσης με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη της Ανω Αρένας.

Τόσο τη νύχτα και ιδιαίτερα την ημέρα της 25ης Αυγούστου στον τομέα του ΙΙ τάγματος της ΣΑΓΑ, ακολούθησε σκληρός αγώνας, χωρίς να σημειώσει καμία επιτυχία ο εχθρός. Τις νυχτερινές ώρες της 25ης Αυγούστου με βαριές απώλειες ο εχθρός συμπτύχθηκε στη βάση του στα Τρία Σύνορα, χωρίς να εκδηλώσει καμία άλλη επιθετική ενέργεια προς Ανω Αρένα Σούφλιακα.

Στις 26 και 27 Αυγούστου σκληρές μάχες διεξήγαγε ο ΔΣΕ στην περιοχή του Τσάρνου και κατά μήκος των συνόρων με την Αλβανία, όπου ο κυβερνητικός στρατός προχωρούσε με γρήγορους ρυθμούς, με σκοπό την κατάληψη της κορυφής του Γράμμου και τον εγκλωβισμό και την εξόντωση των μαχητών του ΔΣΕ.

Στις 27 Αυγούστου το βράδυ, η Δ/ση της ΣΑΓΑ πήρε εντολή να προωθήσει ένα τάγμα από την περιοχή Γκουρίτσα - Ανω Αρένα - Αετομηλίτσα - Πλυκάτη, και να εγκατασταθεί αμυντικά στην τοποθεσία Μαύρη Πέτρα (3) με υψόμετρο 2169 μέτρα, βορειοδυτικά από το χωριό Πλυκάτη.

Με ολονύχτια εντατική πορεία το τάγμα, στις 28 Αυγούστου τις πρωινές ώρες, βρισκόταν στη θέση του.

Τις πρωινές ώρες της 28ης Αυγούστου 1949, ο κυβερνητικός στρατός, ύστερα από σκληρές μάχες με το ΔΣΕ, διαθέτοντας τεράστια υπεροχή, ρίχνοντας όλο και νέες δυνάμεις στη μάχη, χρησιμοποιώντας πάνω από 100 αεροπλάνα, χρησιμοποιώντας μαζικά το πυροβολικό και άλλα σύγχρονα πολεμικά μέσα, που απλόχερα εφοδίαζε ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός την Κυβέρνηση των Αθηνών για να συντρίψει το δημοκρατικό κίνημα στη χώρα μας, παρά την ηρωική αντίσταση των τμημάτων του ΔΣΕ, κατέλαβε την πιο ψηλή κορυφή του Γράμμου, το ύψωμα 2520. Από αυτή την ώρα αρχίζει αγώνας δρόμου της III Μεραρχίας καταδρομών, κατά μήκος των Ελληνο-Αλβανικών συνόρων με σκοπό να εγκλωβίσουν και εξοντώσουν τα υποχωρούντα τμήματα του ΔΣΕ.


Από τις πρωινές ώρες άρχισε σφοδρός βομβαρδισμός στις θέσεις του τάγματος της ΣΑΓΑ, με βόμβες, ρουκέτες και συνεχή μυδραλιοβολισμό. Πριν το μεσημέρι, χωρίς καμία αντίσταση, ακάθεκτος ο κυβερνητικός στρατός προχωρούσε στην περιοχή Μπάρας, με σκοπό να κλείσει τη δίοδο υποχώρησης των τμημάτων του ΔΣΕ.

Από αυτή την ώρα, μεσημέρι 28ης και 29η Αυγούστου 1949, το ύψωμα Μαύρη Πέτρα (3) καίγονταν κυριολεκτικά. Οι επιθέσεις του κυβερνητικού στρατού διαδέχονταν η μια την άλλη. Δύο μέρες ακολούθησε σκληρός αγώνας. Οι μαθητές της ΣΑΓΑ παλέψανε με ηρωισμό και αυταπάρνηση. Μπροστά από τις θέσεις των μαχητών της ΣΑΓΑ υψώθηκε αδιαπέραστο τείχος που πάνω του έσπαζε τα μούτρα του ο εχθρός. Οι μαχητές της ΣΑΓΑ πολέμησαν με αυτοθυσία μέχρι την τελευταία στιγμή που πέρασε και ο τελευταίος μαχητής του ΔΣΕ μέσα στην Αλβανία.

Και μόνο αργά τη νύχτα της 29ης προς την 30ή Αυγούστου 1949 και ύστερα από διαταγή του ΓΑ και αφού εκπλήρωσαν στο ακέραιο την αποστολή τους με βαρειά καρδιά εγκατέλειπαν τα ποτισμένα με το αίμα τους χώματα της Ελλάδας.
Οι εθελοντές ναυτεργάτες

Κλείνοντας θεωρώ υποχρέωσή μου να αναφερθώ στο τμήμα των εθελοντών ναυτεργατών, όπου μια μεγάλη ομάδα, γύρω στους 140, μέλη, στελέχη και οπαδοί της ΟΕΝΟ, αξιωματικοί και απλοί ναυτεργάτες του εμπορικού ναυτικού, διεθνιστές εθελοντές, αρκετοί από αυτούς στον Εμφύλιο Πόλεμο της Ισπανίας στο Λόχο «Ν. Ζαχαριάδης», μαχητές της εθνικής αντίστασης, οργώνανε τους ωκεανούς και πολλοί από αυτούς, ναυαγοί από τα Γερμανικά υποβρύχια, στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, μεταφέροντας στρατό και πολεμοφόδια στα μέτωπα των στρατευμάτων του συμμαχικού αγώνα ενάντια στα στρατεύματα του τριμερούς συμφώνου του Αξονα, διωγμένοι από τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις των δοσίλογων στην Ελλάδα, για την αντιστασιακή τους δράση, εθελοντικά περάσανε στις γραμμές του ΔΣΕ, πολέμησαν με πείσμα και αποφασιστικότητα και αρκετοί φοίτησαν στη ΣΑΓΑ και ονομάστηκαν αξιωματικοί του ΔΣΕ. Οι Ελληνες ναυτεργάτες μαζί με την πλειοψηφία του Ελληνικού λαού πάλεψαν για τη λευτεριά, τη δημοκρατία, για ένα καλύτερο μέλλον στον τόπο μας και αρκετοί δώσαν τη ζωή τους στο Γράμμο και στο Βίτσι.


Τιμή και δόξα σε όλους τους νεκρούς του ΔΣΕ που δώσαν τη ζωή τους για το καλό της Ελλάδας και του λαού της.

Κλείνοντας θέλω να τονίσω ότι ο τρίχρονος ένοπλος αγώνας του ΔΣΕ, δεν ήταν επιλογή των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και των λαϊκοδημοκρατικών δυνάμεων. Τον Εμφύλιο πόλεμο τον προκάλεσαν οι Αγγλο-Αμερικανοί ιμπεριαλιστές και οι ντόπιες αντιδραστικές δυνάμεις, οι συνεργάτες των κατακτητών, με σκοπό να σπάσουν την αντίσταση του λαού που πάλευε για δημοκρατικές λύσεις και να χτυπήσουν το ΚΚΕ, οργανωτή και καθοδηγητή του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης.

Η ανάπτυξη του αντάρτικου, η δημιουργία του ΓΑ στις 28 Οκτώβρη 1946, η προοπτική δημιουργίας τακτικού στρατού, έβαζε στην ημερήσια διάταξη το πρόβλημα της δημιουργίας στρατιωτικών στελεχών ικανών να μπούνε επικεφαλής στα τμήματα του ΔΣΕ και να τα οδηγήσουν νικηφόρα στον αγώνα για την κατάκτηση της εξουσίας. Γι' αυτό και το ΓΑ του ΔΣΕ αποφάσισε το Γενάρη 1947 τη δημιουργία Σχολής εφέδρων αξιωματικών, που λειτούργησε σε έξι σειρές ως το 1949.

Ο σκληρός και άνισος αγώνας που διεξήγαγε ο ΔΣΕ, ο συσχετισμός δυνάμεων, 1:10 σε έμψυχη μαχητική δύναμη και 1:50 σε πολεμικά μέσα, και ορισμένα άλλα πολεμικά μέσα όπως αεροπλάνα και άρματα μάχης ανύπαρκτα για το ΔΣΕ, έναντι του κυβερνητικού στρατού, βάζανε κάτω από σκληρή δοκιμασία τα στελέχη του ΔΣΕ, στην πορεία του Εμφυλίου Πολέμου, γι' αυτό και τα εφόδια με τα οποία θα έπρεπε να εξοπλιστούνε οι απόφοιτοι αξιωματικοί της ΣΑΓΑ ήτανε τόσο σύνθετα και χρειάζονταν επίμονη και κουραστική δουλιά για να αφομοιωθούνε και μεγάλη υπερένταση, γερά νεύρα και αντοχή στα πεδία των μαχών.


Συνεπώς το έργο της Σχολής Αξιωματικών ήταν τεράστιο. Η ΣΑΓΑ ήταν φυτώριο στελεχών, στον τρίχρονο αγώνα του ΔΣΕ. Η ΣΑΓΑ έδωσε πάνω από τρεις χιλιάδες μαζί με τη σχολή του ΚΓΑΝΕ δοκιμασμένους αξιωματικούς και οδήγησαν διμοιρίες, λόχους ακόμα και τάγματα, με εξαιρετική τέχνη και μαστοριά, στις μάχες με τον κυβερνητικό στρατό.

Συμμετοχή σε όλες τις μάχες

Η ΣΑΓΑ δεν ήταν μόνο ίδρυμα εκπαίδευσης και προετοιμασίας των αξιωματικών. Η Σχολή Αξιωματικών πήρε ενεργό μέρος σε όλες τις εκστρατείες που έκανε ο κυβερνητικός στρατός ενάντια στο ΔΣΕ, αρχίζοντας από την Α' σειρά το 1947, στην εκστρατεία του κυβερνητικού στρατού στην περιοχή Αγράφων στη Θεσσαλία. Η Δ' σειρά πήρε μέρος σε όλες τις μάχες με τον εχθρό το 1948 στο Γράμμο και στο Βίτσι. Η Ε' σειρά στη διείσδυση με ένα τάγμα στο Σινιάτσικο τον Νοέμβριο 1948 καθώς και στη σκληρή μάχη στο Μπίκοβικ το Δεκέμβρη 1948, κάτω από εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες, με αρκετές απώλειες σε νεκρούς, τραυματίες και κρυοπαγημένους.

Και τελικά η ΣΤ' σειρά, αρχίζοντας από τη μάχη της Φλώρινας, πραγματοποίησε τον ελιγμό, από Βίτσι στο Σμόλικα, κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες το Μάρτη 1949, για την ανακατάληψη του Γράμμου. Πολέμησε στο Ταμπούρι, Κάντσικο, έδωσε σκληρή μάχη και κατέλαβε το ύψωμα Πάτωμα τον Μάη του 1949. Πραγματοποίησε τον Ιούνη 1949 ελιγμό μέσα από τη διάταξη του εχθρού και πέρασε πάλι στο Βίτσι, έδωσε τη σκληρή και αιματηρή μάχη στο Λέσιτς, στο ύψωμα 1078 και στη Βάρμπα. Πολέμησε στις 25 και 26 Αυγούστου στην περιοχή Μυροβλήτη.


Και τελευταία, 28 και 29 Αυγούστου 1949, η ΣΑΓΑ με διαταγή του ΓΑ υψώθηκε σαν ατσάλινος τοίχος στην τοποθεσία Μαύρη Πέτρα, πάνω από το χωριό Πλυκάτη και έφραξε τον δρόμο στην III Μεραρχία καταδρομών του κυβερνητικού στρατού που βάδιζε ακάθεκτη μετά την πτώση του 2520 στο Γράμμο το πρωί της 28ης Αυγούστου, για να κλείσει τη διάβαση στην τοποθεσία Μπάρα και να εγκλωβίσει και εξοντώσει τους μαχητές του ΔΣΕ. Τα παλικάρια της ΣΑΓΑ έφραξαν το δρόμο στους καταδρομείς και συμπτύχθηκαν με εντολή του ΓΑ μόνον τότε, αφού είχε περάσει και ο τελευταίος μαχητής του ΔΣΕ στο Αλβανικό έδαφος, θάψανε τους τελευταίους νεκρούς και μεταφέρανε τους τραυματίες και με βαρειά καρδιά τη νύχτα 29 προς 30 Αυγούστου εγκαταλείπανε το Ελληνικό έδαφος ποτισμένο με το αίμα των μαχητών του ΔΣΕ.

Κατάσταση νεκρών αξιωματικών και μαθητών σε όλη τη διάρκεια λειτουργίας της ΣΑΓΑ του ΔΣΕ

Η ΣΑΓΑ σε όλη τη διάρκεια λειτουργίας της έδωσε πάνω από 200 νεκρούς αξιωματικούς και μαθητές.

Α' ΣΕΙΡΑ: Φεβρουάριος - Σεπτέμβριος 1947. Υπάρχουνε νεκροί αλλά δε διαθέτω στοιχεία ............................

Β' ΣΕΙΡΑ: Νοέμβρης 1947 - Γενάρης 1948. Δεν υπάρχουν νεκροί. Γ' ΣΕΙΡΑ: Φλεβάρης - Μάρτης 1948. Δεν υπάρχουν νεκροί.

Δ' ΣΕΙΡΑ: Απρίλης - Σεπτέμβρης 1948. Η ΣΑΓΑ πήρε μέρος στις μάχες στο Γράμμο και στο Βίτσι. Υπάρχουν 37 νεκροί.

1. Ζαχαριάδης Αβραάμ, Ταγματάρχης

2. Ζάχος Γεώργιος, Ταγματάρχης

3. Κολιτσίδας Δημήτριος, Λοχαγός

4. Ταπεινόπουλος Γιάννης, Λοχαγός

5. Παπαλέξης Γεώργιος, Λοχαγός

6. Σακαβάρας Βασίλειος, Λοχαγός

7. Μανδραβέλης Παρμενίων, Ανθυπολοχαγός

8. Τσάγκας Θωμάς, Ανθυπολοχαγός

9. Αγγελίδης Ευάγγελος, Ανθυπολοχαγός

10. Βογιατζής Γεώργιος, Ανθυπολοχαγός

11. Βουλγαράκης Νικόλαος, Ανθυπολοχαγός

12. Γκοντουσίδης Δημήτριος, Ανθυπολοχαγός

13. Φλωρής Στέλιος, Ανθυπολοχαγός

14. Εμμανουηλίδης Γεώργιος, Ανθυπολοχαγός

15. Παπαδημητρίου Ιωακείμ, Ανθυπολοχαγός

16. Κυριαζόπουλος Σαράντης, Ανθυπολοχαγός

17. Καραγιώργος Νικόλαος, Ανθυπολοχαγός

18. Καραθάνος Δημήτριος, Ανθυπολοχαγός

19. Μαλκογιώργος Κων/νος, Ανθυπολοχαγός

20. Λαναράς Αθανάσιος, Ανθυπολοχαγός

21. Στράντζας Δημήτριος, Ανθυπολοχαγός

22. Μπίτσης Αντώνιος, Ανθυπολοχαγός

23. Τρούβαλλης Γεώργιος, Ανθυπολοχαγός

24. Παλιούρας Αθανάσιος, Ανθυπολοχαγός

25. Τσαρουχάς Αργύριος, Ανθυπολοχαγός

26. Πούλιος Ευάγγελος, Ανθυπολοχαγός

27. Τελπεντζίδης Νικόλαος, Ανθυπολοχαγός

28. Παλαβούζης Χρήστος, Ανθυπολοχαγός

29. Τοζακίδης Στέφανος, Ανθυπολοχαγός

30. Κοπαράνης Δημήτριος, Ανθυπολοχαγός

31. Τιαμουλάκης Χρήστος, Ανθυπολοχαγός

32. Τσουκανάς Γεώργιος, Ανθυπολοχαγός

33. Παπαηλιού Πέτρος, Ανθυπολοχαγός

34. Φαρτσάλας Δημήτριος, Ανθυπολοχαγός

35. Καρανάσιος Γεώργιος, Ανθυπολοχαγός

36. Παπαδόπουλος Παύλος, Ανθυπολοχαγός

37. Σωτηρόπουλος Δημήτριος, Ανθυπολοχαγός

Ε' ΣΕΙΡΑ: Νοέμβρης 1948 - Γενάρης 1949. Τμήμα της ΣΑΓΑ πήρε μέρος σε μάχη στο Συνιάτσικο, καθώς και στη μάχη του Μπίκοβικ. Υπάρχουν νεκροί, όμως τα στοιχεία που παραθέτω είναι ελλιπή.

1. Ορφανίδης Γεώργιος, Λοχαγός

2. Κωνσταντινίδου Σάσα, Ανθυπολοχαγός

3. Σιδηροπούλου Πελαγία, Ανθυπολοχαγός

4. Λιόλιου Κατίνα, Ανθυπολοχαγός

5. Νικολαΐδης Μιχάλης, Ανθυπολοχαγός

6. Καραμάνης Δημήτριος, Υπολοχαγός

7. Ασλανίδης Κώστας, Υπολοχαγός

8. Σαβίδης Θεόδωρος, Ανθυπολοχαγός

9. Σπυρίδης Αναστάσιος, Ανθυπολοχαγός

10. Μιχαηλίδης Γεώργιος, Ανθυπολοχαγός

..............................................................

..............................................................

ΣΤ' ΣΕΙΡΑ: Φλεβάρης - Αύγουστος 1949. Η ΣΤ' σειρά πήρε μέρος στη μάχη της Φλώρινας, πραγματοποίησε τον ελιγμό τον Απρίλη του 1949 στην περιοχή Σμόλικα - Ταμπούρι - Κάντσικο, οργάνωσε και διεξήγαγε την επιχείρηση στο Πάτωμα το Μάη του 1949, τον Ιούνιο του 1949 πραγματοποίησε ελιγμό από το Γράμμο στο Βίτσι, χτύπησε διλοχία του εχθρού στις Κλεινές Φλώρινας, πολέμησε στο Λέσιτς, ύψωμα 1070, Βάρμπα. Τον Αύγουστο του 1949 πέρασε πάλι στο Γράμμο, έδωσε μάχη στην περιοχή Μυροβλήτη και τελικά 28 και 29 Αυγούστου 1949, στην περιοχή Πλυκάτη - Μπάρα, έφραξε τον δρόμο στα τμήματα του κυβερνητικού στρατού και διευκόλυνε την υποχώρηση των τμημάτων του ΔΣΕ μέσα στην Αλβανία. Η ΣΤ' σειρά της ΣΑΓΑ, στις παραπάνω μάχες είχε βαριές απώλειες. Παραθέτω κατάλογο των ονομάτων που μπόρεσα να συγκρατήσω, οι οποίοι έπεσαν στις παραπάνω μάχες.

1. Νικητίδης Νικόλαος, Συνταγματάρχης

2. Σαμαρίδης Γεώργιος, Υποστράτηγος

3. Αβραμίδης Κώστας, Υπολοχαγός

4. Αναστασιάδης Θεόφιλος, Υπολοχαγός

5. Γαβριηλάτος Ανδρέας, Λοχαγός Π.Ε.

6. Δόσας Παναγιώτης, Ανθυπολοχαγός

7. Δρόσος Λεωνίδας, Υπολοχαγός

8. Κλεισάρης Κώστας, Υπολοχαγός

9. Κωστούλας Σπύρος, Λοχαγός Π.Ε.

10. Μπαλατσός Βασίλειος, Λοχαγός Π.Ε.

11. Μπίρης Λάμπρος, Υπολοχαγός

12. Σιδερίδης Θεοχάρης, Υπολοχαγός

13. Τζανής Ηλίας, Λοχαγός

14. Ντινόπουλος Δημήτριος, Λοχαγός

15. Τσιρμηράκης Δημήτριος, Λοχαγός Π.Ε.

16. Χατζηδημητρίου Αντώνης, Λοχαγός

17. Ιωαννίδου Σοφία, Ανθυπολοχαγός

18. Πούλιος Κώστας, Υπολοχαγός

19. Αχαρνιώτη Βασιλική, Ανθυπολοχαγός

20. Γαβριηλίδης Αρίστος, Υπολοχαγός

21. Ιακωβίδης Κώστας, Λοχαγός

22. Παλιουτζίκος Κώστας, Λοχαγός

23. Τερζόπουλος Παναγιώτης, Αντισυνταγματάρχης

24. Τσακμάκης Αντώνης, Αντισυνταγματάρχης

25. Μπάγκος Θανάσης, Λοχαγός

26. Ανδρεανίδης Ξενοφών, Ανθυπολοχαγός

27. Βασιλειάδου Ολγα, Υπολοχαγός

28. Τριανταφύλλου Νίκος, Υπολοχαγός

29. Μπούρας Κώστας, Υπολοχαγός

30. Σιάλτσης Δημήτριος, Λοχαγός

31. Νάστος Βαγγέλης, Λοχαγός

32. Μάτσης Γεώργιος, Ταγματάρχης

33. Λιάπης Ιωάννης, Υπολοχαγός

34. Δερματάς Παναγιώτης, Υπολοχαγός

35. Παρλιάρη Ολγα, Ανθυπολοχαγός

36. Τσαγκαράτος Φίλιππος, Υπολοχαγός

37. Καλιαρίδης Αριστοτέλης, Ανθυπολοχαγός

38. Αραμπατζής Αποστόλης, Λοχαγός

39. Βλάσης Δημήτριος, Υπολοχαγός

40. Γεωργούλας Γεώργιος, Υπολοχαγός

41. Διαμαντής Αριστείδης, Λοχαγός

42. Ζερβουλίδου Χρυσούλα, Υπολοχαγός

43. Κατσάρης Θανάσης, Λοχαγός

44. Κρανής Γεώργιος, Ανθυπολοχαγός

45. Κωστοπούλου Ολγα, Υπολοχαγός.

46. Μαλικόπουλος Θανάσης, Αντισυνταγματάρχης

47. Μαραγκουζάκης Δημήτριος, Υπολοχαγός

48. Μιχαϊλίδης Σωτήρης, Λοχαγός

49. Μπαζάκας Θανάσης, Λοχαγός

50. Πάντος Γιάννης, Υπολοχαγός

51. Παπαδημάκης Βραχιόλης, Λοχαγός

52. Ριζούλης Δημήτριος, Λοχαγός

53. Σιγρέκης Θανάσης, Λοχαγός

54. Σλάβκος Θωμάς, Υπολοχαγός

55. Τσολακίδης Γεώργιος, Λοχαγός

56. Πολυχρόνης Παναγιώτης, Υπολοχαγός

57. Δάφος Λάζαρος, Υπολοχαγός

58. Ανδριτσούδη Ασημίνα, Υπολοχαγός

59. Κανελάκη Βαγγελιώ, Υπολοχαγός


ΖΗΣΗΣ ΖΩΚΑΣ