Η 3η Ολομέλεια της ΚΕ - Σεπτέμβρης 1947

Στις αποφάσεις της, η 3η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (Σεπτέμβρης 1947) έκανε λόγο, για οπορτουνιστικές ταλαντεύσεις μέσα στο Κόμμα, γύρω από το ζήτημα της ένοπλης πάλης και υπογράμμιζε: "Παρόμοιες ταλαντεύσεις επίσης φρέναραν τη δουλειά της καθοδήγησης σε ορισμένες οργανώσεις (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Κρήτη) σχετικά με τη σταθερή ανάπτυξη της λαϊκής αντίστασης. Αυτή η αναποφασιστικότητα και οι ταλαντεύσεις που εξηγούνται με ξένες επιδράσεις στις γραμμές του Κόμματος, στάθηκαν μέχρι σήμερα σοβαρό εμπόδιο στην πραγματοποίηση της κομματικής γραμμής. Η επιτυχία της γραμμής του ΚΚΕ σε σημαντικό βαθμό εξαρτάται από το γρήγορο και αποφασιστικό ξεπέρασμα αυτής της αναποφασιστικότητας και των ταλαντεύσεων".

Ακόμη, η Ολομέλεια διαπίστωνε "σοβαρή καθυστέρηση στην ανάπτυξη της λαϊκής αντίστασης στις μεγάλες πόλεις (Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη, Βόλο, Καβάλα κ. ά)" και καλούσε "τις κομματικές καθοδηγήσεις και όλα τα μέλη του Κόμματος σ' αυτές τις πόλεις να ξεπεράσουν στο πιο σύντομο διάστημα αυτή την καθυστέρηση".

Τέλος, η ολομέλεια έθεσε τα εξής καθήκοντα στις οργανώσεις των πόλεων:

Να προταθεί στο κλιμάκιο του ΠΓ Αθήνας μέχρι το τέλος του Οκτώβρη να στρατολογήσει για το μέτωπο στα πλαίσια της γενικής επιστράτευσης του ΔΣΕ, 1.500 μέλη του Κόμματος από την Αθήνα, 600 από τον Πειραιά και 500 από τη Θεσσαλονίκη. Τους στρατολογημένους να τους κρατά οργανωμένους σε σχηματισμούς και να τους προετοιμάζει μέχρι τη στιγμή της εξασφάλισης της μεταφοράς τους. Να οργανώσει δρομολόγια για τη μεταφορά ανδρών από αυτές τις πόλεις. Να αποκαταστήσει την προσωπική ευθύνη των καθοδηγητών των κομματικών οργανώσεων για τη στρατολογία σ' αυτές τις πόλεις.

Με το ζήτημα της κατάστασης στις πόλεις ασχολήθηκε και το 2ο Κλιμάκιο του ΠΓ, στη συνεδρίασή του στις 2/12/47. Στη σχετική απόφασή του τονίζεται: "Το 2ο Κλιμάκιο υπογραμμίζει ότι παραμένει βασικά αξεπέραστη η σοβαρή και επικίνδυνη καθυστέρηση που παρουσιάζει η ανάπτυξη της ολόπλευρης λαϊκής αντίστασης στις μεγάλες πόλεις... Πραγματοποιώντας οι κομματικές οργανώσεις των πόλεων μια αποφασιστική έξοδο μελών του Κόμματος και δημοκρατικών πολιτών, προς το βουνό, αναπτύσσουν ταυτόχρονα το μαζικό κίνημα στις πόλεις και δημιουργούν αμέσως σ' αυτές εστίες ένοπλης αντίστασης".

Η 4η Ολομέλεια της ΚΕ

Στη διάρκεια της μάχης του Γράμμου, στις 28 - 29 Ιούλη του '48 συνήλθε η 4η ολομέλεια της ΚΕ η οποία στην πολιτική της απόφαση μεταξύ άλλων, διαπιστώνει για την κατάσταση στις πόλεις: "Η βασική και κύρια αδυναμία, που παρουσιάζει το ΚΚΕ, μέσα στις τόσο ευνοϊκές αντικειμενικές συνθήκες, βρίσκεται στο ότι δεν κατορθώσαμε να συντρίψουμε την οπορτουνιστική συνθηκολόγηση και τις ταλαντεύσεις μέσα στις κομματικές οργανώσεις, πρώτ' απ' όλα των πόλεων... Η 4η Ολομέλεια διαπιστώνει, ότι η καθυστέρηση του κινήματός μας στις πόλεις αποτελεί μια απ' τις πρωταρχικές και βασικές αδυναμίες μας. Οι κομματικές οργανώσεις και οι κομμουνιστές σε Αθήνα - Πειραιά - Θεσσαλονίκη - Βόλο - Καβάλα και σε άλλες μεγάλες πόλεις, δεν πραγματοποίησαν τα καθήκοντα που τους έβαλε η 3η Ολομέλεια (και το γράμμα του ΠΓ προς τις κομματικές οργανώσεις και τα μέλη του ΚΚΕ σε Αθήνα - Πειραιά - Θεσσαλονίκη και τις άλλες πόλεις της χώρας), όσο και οι κατοπινές κομματικές αποφάσεις".

Η αδυναμία των πόλεων να ανταποκριθούν στα καθήκοντα των καιρών και οι εκτιμήσεις της καθοδήγησης του ΚΚΕ για τις αιτίες αυτής της κατάστασης οδήγησαν στην καθαίρεση της καθοδήγησης της Κομματικής Οργάνωσης της Αθήνας τον Οκτώβρη του 1948. Η απόφαση για την καθαίρεση πάρθηκε από το ΠΓ της ΚΕ και στα βασικά της σημεία αναφέρει: "Παρά τη διάθεση όμως του αθηναϊκού λαού για πάλη και ενώ ο ΔΣΕ παλεύει σ' όλη την Ελλάδα και ματαιώνει τα σχέδια του μοναρχοφασισμού και της αμερικανοκρατίας, καθυστερεί το μαζικό παλλαϊκό κίνημα και ο ένοπλος αγώνας στην Αθήνα. Οι αιτίες αυτής της καθυστέρησης βρίσκονται στο ότι η καθοδήγηση της ΚΟΑ, η Επιτροπή Πόλης, δεν εφάρμοσε τις αποφάσεις της 3ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ και τα συγκεκριμένα καθήκοντα και τις υποδείξεις του ΠΓ της ΚΕ του, που με το ανοιχτό του γράμμα στις 30. 3. 48 "προς τα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος στην Αθήνα" τονίζει: "Οι κομμουνιστές της πόλης πρέπει δίχως κανένα δισταγμό να ριχτούν με όλες τις δυνάμεις τους, επικεφαλής των πλατιών λαϊκών μαζών, στον ένοπλο αγώνα ενάντια στον ξένο κατακτητή". ... Η καθοδήγηση της ΚΟΑ απομονώθηκε απ' τη μάζα των μελών του Κόμματος και στάθηκε ανίκανη να οργανώσει και να καθοδηγήσει τόσο την καθημερινή πάλη των εργαζομένων για το μεροκάματο και το ψωμί όσο και τον ένοπλο αγώνα μέσα στην Αθήνα. Χρησιμοποιώντας δειλά και λιπόψυχα στοιχεία στη δουλειά της, έριξε την οργάνωση στο σεχταρισμό. Η καθοδήγηση της ΚΟΑ απέτυχε ολοκληρωτικά και μπαίνει φρένο στην παραπέρα δουλειά και ανάπτυξη της ΚΟΑ" (Βλέπε ολόκληρη την απόφαση: "Επίσημα Κείμενα ΚΚΕ", τόμος 6ος, σελ. 290 - 293).

Όπως θα διαπιστώνει και ο αναγνώστης, τόσο στην απόφαση της 4ης Ολομέλειας της ΚΕ, όσο και στην απόφαση του ΠΓ, που προαναφέραμε, για την ΚΟΑ, γίνεται λόγος για κάποιο γράμμα του ΠΓ, της 30/3/1948, που αφορούσε τη δουλειά στις πόλεις και στα μεγάλα αστικά κέντρα. Το γράμμα αυτό δεν έχει μέχρι σήμερα δημοσιευτεί. Τότε, το Μάρτη - Απρίλη του '48, μεταδόθηκε από τον ραδιοσταθμό του ΔΣΕ και φυσικά διαβιβάστηκε στις οργανώσεις των πόλεων.

Επειδή όλα τα άλλα ντοκουμέντα στα οποία αναφερθήκαμε είναι δημοσιευμένα, συμπληρώνουμε το θέμα - για τη συμβολή των πόλεων στον αγώνα του ΔΣΕ και τις εκτιμήσεις του ΚΚΕ γύρω από αυτό - δίνοντας στη δημοσιότητα και αυτό το γράμμα του ΠΓ. Το ντοκουμέντο προέρχεται από τα αρχεία του ΚΚΕ και μας δόθηκε από το ιστορικό τμήμα της ΚΕ του Κόμματος. Η μη δημοσίευσή του στον 6ο τόμο των επίσημων κειμένων οφείλεται στο γεγονός, ότι εντοπίστηκε καθυστερημένα. Προσθέτουμε, τέλος, ότι η μορφή του κειμένου είναι ενιαία. Οι υπότιτλοι και οι υπογραμμίσεις που εμφανίζονται είναι δικές μας.



Το γράμμα προς τα μέλη του ΚΚΕ στις μεγάλες πόλεις

Ενα άγνωστο ντοκουμέντο: Το γράμμα του 2ου κλιμακίου του ΠΓ, στις 30/3/1948, προς τις ΚΟ των πόλεων

"Γράμμα προς τα μέλη του ΚΚΕ στην Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη και σε όλες τις πόλεις.

Αγαπητοί σύντροφοι,

Το 2ο κλιμάκιο του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, με βάση τις πληροφορίες που πήρε για την κατάσταση που επικρατεί στις μεγάλες πόλεις Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη διαπιστώνει ότι παρά την προσήλωση, που δείχνουν οι πλατιές λαϊκές μάζες στον αγώνα του ΔΣΕ, οι κομματικές οργανώσεις και οι κομμουνιστές στις πόλεις δεν εκπληρώνουν το καθήκον τους απέναντι στο λαϊκοδημοκρατικό κίνημα και τον ένοπλο αγώνα του στρατού μας. Το 2ο κλιμάκιο του ΠΓ διαπιστώνει ακόμη ότι οι οργανώσεις και οι κομμουνιστές στις πόλεις αυτές δεν πραγματοποίησαν την απόφαση της 3ης Ολομέλειας της ΚΕ για κινητοποίηση και συμμετοχή τους στον ένοπλο αγώνα. Οι οπορτουνιστικές ταλαντεύσεις και οι δισταγμοί, που η 3η ολομέλεια καταδίκασε δεν ξεπεράστηκαν ακόμα και εξακολουθούν να αποτελούν αποφασιστικό φρένο που εμποδίζει τους κομμουνιστές και τα πλατιά λαϊκά στρώματα απ' τις πόλεις αυτές να πάρουν δραστήριο μέρος στον ένοπλο αγώνα.

Ηττοπαθείς αντιλήψεις

Σε πολλές καθοδηγήσεις και κομματικά μέλη στις πόλεις επικρατεί ο φόβος για τη ζωή τους, τη στιγμή που ο Λαός και ο ΔΣΕ τόσες θυσίες δίνουν, ενώ απ' την άλλη μεριά ο μοναρχοφασισμός εκτελεί δεκάδες δημοκρατικούς πολίτες στις πόλεις, που πιάνονται δίχως καμιά αντίσταση. Μέσα στις κομματικές οργανώσεις στις πόλεις βρίσκουν απήχηση ηττοπαθείς και ξένες προς εμάς αντιλήψεις που δείχνουν έλλειψη πίστης στη δύναμη του Λαού και στο νικηφόρο τέλος του αγώνα μας, πράγμα που μειώνει και παραλύει τη μαχητική τους επίδοση. Ακόμα, πολλά μέλη και στελέχη μας στις πόλεις γίνονται ουρά σε αντιλήψεις που καλλιεργούνται σε ορισμένα λαϊκά στρώματα ότι "θα 'ρθει ο Μάρκος να μας ελευθερώσει", πράγμα που σπέρνει την παθητικότητα και την αδράνεια στις γραμμές μας. Υπάρχουν, επίσης, κομμουνιστές και στελέχη του ΚΚΕ που είναι προσηλωμένα ακόμα σε αυταπάτες νομιμοποίησης και συμβιβασμού με το μοναρχοφασισμό, πράγμα που φέρνει στη συνθηκολόγηση και στην υποταγή μπροστά στον εχθρό, υποσκάπτει το δικό μας αγώνα και βοηθά τον μοναρχοφασισμό. Οι κομμουνιστές, τα μέλη και τα στελέχη μας στις πόλεις πρέπει να καταλάβουν και να πείσουν και τον εργαζόμενο λαό ότι η νίκη θα 'ναι αποτέλεσμα της δουλειάς και του ένοπλου αγώνα που θα κάνει ο κάθε δημοκρατικός και πατριώτης της χώρας στις πόλεις και τα χωριά, όλοι οι δημοκρατικοί πολίτες, ολόκληρος ο Λαός σε ολόκληρη τη χώρα. Το κόμμα μας καταδικάζει σαν προδοσία κάθε δισταγμό και ταλάντευση σχετικά με τον ένοπλο αγώνα, που είναι σήμερα το μοναδικό και αποφασιστικό μέσο για να συντρίψουμε το μοναρχοφασισμό, να απαλλάξουμε τον τόπο απ' τους Αμερικανοάγγλους ιμπεριαλιστές, για να σώσουμε το Λαό και χώρα μας. Οποιος κομμουνιστής δεν το καταλαβαίνει αυτό και δεν παίρνει μέρος στον ένοπλο αγώνα αυτός είναι προδότης και δεν έχει θέση στο ΚΚΕ.

Τι πρέπει να κάνουν οι κομμουνιστές στις πόλεις

Οι κομμουνιστές στις πόλεις πρέπει δίχως κανένα δισταγμό να ριχτούν με όλες τις δυνάμεις τους και επικεφαλής των πλατιών λαϊκών μαζών στον ένοπλο αγώνα. Οι κομματικές οργανώσεις και οι κομμουνιστές στις πόλεις πρέπει: α) Να οργανώσουν με όλα τα μέσα τη μαζική έξοδο στο βουνό χιλιάδων εργαζομένων για το ΔΣΕ. β) Κάθε κομμουνιστής στις πόλεις πρέπει να οργανώσει μια μαχητική πεντάδα από οπαδούς μας για τον ένοπλο αγώνα. γ) Η κύρια και βασική δουλειά των οργανώσεων και των κομμουνιστών στις πόλεις είναι να οργανώσουν την έξοδο απ' τις πόλεις για το ΔΣΕ και τον ένοπλο αγώνα μέσα στις πόλεις. δ) Κάθε κομμουνιστής που μένει στην πόλη με τη μαχητική ομάδα του παίρνει ενεργό μέρος στον ένοπλο αγώνα μέσα στις πόλεις και στη σαμποταριστική δουλειά σε όλες τις επιχειρήσεις, στα εργοστάσια, στα καταστήματα, στις υπηρεσίες, στις συγκοινωνίες, στους στρατιωτικούς σχηματισμούς, παντού όπου βρίσκεται και κινείται ο εχθρός. Κάθε κομμουνιστής και οπαδός της Λαϊκής Δημοκρατίας είναι στρατιώτης του ΔΣΕ οπουδήποτε κι αν βρίσκεται, όπου και αν δουλεύει και αν ακόμα δεν έχει σύνδεση με την οργάνωσή του. Οργανώνει μόνος του την ομάδα του, πολεμά με όλα τα μέσα τον εχθρό και συντονίζει τη δράση του με τη δράση των άλλων μονάδων μας μέσα στην πόλη και με τον αγώνα του ΔΣΕ. Όποιος καθοδηγητής είτε στέλεχος δεν αφιερώνει όλες του τις δυνάμεις στον ένοπλο αγώνα και δεν οργανώνει τον αγώνα αυτόν με όλα τα μέσα δεν μπορεί να 'χει σχέση με το ΚΚΕ και πρέπει να χαρακτηριστεί σαν προδότης. Το σύνθημα για κάθε δημοκρατικό και πατριώτη, για ολόκληρο το λαό και πρώτα απ' όλα για τους κομμουνιστές είναι ένα: Όλοι στ' άρματα - Όλα για τη Νίκη.

Άλλο δρόμο δεν έχουμε

Μιμηθείτε όλοι το παράδειγμα των παλικαριών της Θεσσαλονίκης, που χτυπάν το δολοφόνο μέσα στη σφηκοφωλιά του και κάντε εκατό φορές περισσότερα. Είναι αίσχος για τους κομμουνιστές να αφήνουν να τους πιάνουν για να τους εκτελέσουν ή να δέχονται παθητικά να τους σκοτώνουν στους δρόμους, χωρίς να υπερασπίζονται τη ζωή τους και την υπόθεση του Λαού με το ντουφέκι στο χέρι, σκοτώνοντας αυτοί τους δολοφόνους τους. Την πίστη του στο Λαό, στην Ελλάδα, στο ΚΚΕ ο καθένας σήμερα μπορεί να την αποδείξει μόνο με έργα: με το ντουφέκι και το δυναμίτη στο χέρι, με τον ένοπλο αγώνα μέχρι τη νίκη. Άλλο δρόμο δεν έχουμε. Οι ξένοι ιμπεριαλιστές και ο μοναρχοφασισμός άρχισαν κι όλας και ετοιμάζουν για το άμεσο μέλλον καινούριες εκστρατείες, για να συντρίψουν το λαϊκοδημοκρατικό μας κίνημα, για να αλυσοδέσουν τελειωτικά την πατρίδα μας. Η κατάσταση είναι κρίσιμη. Ο αγώνας θα 'ναι σκληρός, πιο σκληρός από κάθε άλλη φορά. Η νίκη θα 'ναι οπωσδήποτε με το μέρος μας, όταν ο κάθε κομμουνιστής, σε όποιο μέρος και αν βρίσκεται, κάνει το καθήκον του, επικεφαλής των δημοκρατικών μαζών.

Το γράμμα μας αυτό πρέπει να διαβαστεί απ' όλα τα μέλη του ΚΚΕ και να μπει στις οργανώσεις του σ' όλες τις πόλεις.

Με επαναστατικό λαϊκό χαιρετισμό.

Ν. Ζαχαριάδης, Μ. Βαφειάδης, Γ. Ιωαννίδης, Β. Μπαρτζιώτας, Π. Ρούσσος, Λ. Στρίγκος, Δ. Βλαντάς.

30/3/48".

Μια περισσότερο αντικειμενική προσέγγιση

Ένα χρόνο αργότερα, όμως, το Κόμμα προχωρά σε πιο αντικειμενικές και ρεαλιστικότερες εκτιμήσεις για τη δουλειά στις πόλεις. Χαρακτηριστικό, σχετικά μ' αυτό, είναι το άρθρο, που δημοσιεύτηκε στο τεύχος του Σεπτέμβρη του περιοδικού "Δημοκρατικός Στρατός" (τ. 9, 1949), που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε έκδοση του "Ριζοσπάστη". Είναι το κεντρικό άρθρο του τεύχους, με τίτλο "Η εξέλιξη της κατάστασης και καθήκοντα του ΔΣΕ" και είναι ανυπόγραφο (συγγραφέας του ενδεχόμενα ήταν ο Γ. Ζαχαριάδης, γραμματέας τότε της ΚΕ του Κόμματος). Για την πλέον ολοκληρωμένη εικόνα του αναγνώστη μας, στο κρίσιμο αυτό ζήτημα της εποχής εκείνης, δημοσιεύουμε ολόκληρο το μέρος του άρθρου, που αφορά τη δουλειά στις πόλεις:

"Ένας παράγοντας που επέδρασε αρνητικά στην πορεία της δεύτερης εθνικής μας αντίστασης και στη δράση του ΔΣΕ είναι η κατάσταση στις πόλεις. Όπως είναι γνωστό, δεν κατορθώσαμε να βγάλουμε πολλούς αντάρτες απ' τις πόλεις κι αυτό συντέλεσε στο να μη δημιουργήσουμε τις απαραίτητες στρατηγικές εφεδρείες.

Στην πρώτη χιτλεροφασιστική κατοχή, οι πόλεις, με επικεφαλής την Αθήνα και τον Πειραιά, έπαιξαν σπουδαίο ρόλο. Η ένοπλη πάλη του ΕΛΑΣ στα βουνά συνοδευόταν από ένα μαζικό κίνημα στις πόλεις για την επιβίωση και ενάντια στη χιτλερική επιστράτευση και με τη δράση των ανταρτών στις πόλεις.

Στη δεύτερη αμερικανοαγγλική κατοχή προσπαθήσαμε να κάνουμε το ίδιο στις πόλεις. Αυτό ήταν σοβαρό λάθος. Οι πόλεις δεν μπορούσαν, για λόγους που έχουν σχέση με το χαρακτήρα του αγώνα στη δεύτερη κατοχή (εμφύλιος πόλεμος), να αναπτύξουν μαζικό κίνημα και ένοπλη δράση, όπως στην πρώτη κατοχή. Τότες ο εθνικοαπελευθερωτικός χαρακτήρας του κινήματος ξεσήκωσε στην πόλη όλα τα στρώματα του πληθυσμού, εκτός από μερικούς εθνοπροδότες. Η αμερικανοκρατία δημιούργησε στη δεύτερη κατοχή ένα γερό αστυνομικό μηχανισμό μέσα στις πόλεις και με τα αδιάκοπα χτυπήματα (δεκάδες χιλιάδες φυλακισμένοι και εξόριστοι, αδιάκοπες θανατικές καταδίκες, βασανιστήρια, προδοσίες, κλπ.) κατόρθωσε να αδυνατίσει το κίνημά μας μέσα στις πόλεις. Επίσης, με τα μέτρα που πήραν οι Αμερικανοί, για το τράβηγμα του αγροτικού πληθυσμού στις πόλεις, μπόρεσαν να δυναμώσουν περισσότερο τα αστυνομικά μέτρα μέσα σ' αυτές. Ο μοναρχοφασισμός δεν κατόρθωσε να καταχτήσει ιδεολογικά τις μάζες του εργαζόμενου λαού. Όμως, με τα μέτρα του μπόρεσε να εμποδίσει τη δράση τους, για την ενίσχυση του αγώνα του ΔΣΕ.

Το λάθος το δικό μας είναι ότι νομίσαμε πως οι πόλεις μπορούσαν να παίξουν το ρόλο τους της πρώτης κατοχής. Ενώ έγκαιρα έπρεπε να βγάλουμε από τις πόλεις και την ύπαιθρο ένα μεγάλο μέρος των στελεχών μας (τουλάχιστον αυτούς που ο μοναρχοφασισμός τους έριξε στις φυλακές και τα ξερονήσια), να τον τοποθετήσουμε στον κατάλληλο χώρο - και υπήρχαν τέτοιες δυνατότητες - και στην κατάλληλη στιγμή να τους χρησιμοποιήσουμε. Έτσι θα λύναμε απ' την αρχή το πρόβλημα των εφεδρειών.

Η κατάσταση χειροτέρεψε στις πόλεις απ' τις αδυναμίες των στελεχών μας να προσαρμόσουν τη δουλειά τους στις καινούριες συνθήκες, απ' τις οπορτουνιστικές αντιλήψεις και την παθητικότητα, που επικράτησε σε ορισμένα απ' αυτά (παράδειγμα η ΕΠ της ΚΟ Αθήνας που καθαιρέθηκε από το ΠΓ του Κόμματος), πράγμα που διευκόλυνε το μοναρχοφασισμό να κάνει καλύτερα τη δουλειά του στις πόλεις και να αδυνατίσει πολύ τη δράση μας".