ΗΡΩΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ... του παράνομου Τύπου

Του
Νίκου ΚΑΡΑΝΤΗΝΟΥ

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ σχεδόν η κουβέντα μας με τον μπάρμπα - Μανώλη (τον Μανώλη Λυγηρό του Σταύρου), που, τέτοιες μέρες, 2 Ιούλη 1949, μαζί με τα ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ Βασίλη Μαρκεζίνη και Κορνήλιο Νικολαΐδη εκτελέστηκε για παράβαση του Γ` Ψηφίσματος.

ΒΡΕΘΗΚΕ κοντά μας στη γνωστή Στοά Πάππου, εκεί όπου κάθε μέρα από το 1944-1947 γινόταν η στερνή δημοσιογραφική ετοιμασία της «Ελεύθερης Ελλάδας» κι εκεί με την αγωνία δευτερολέπτου καρτερούσαμε ν' ακουστεί το μούγκρισμα του πανάρχαιου εκείνου πιεστηρίου, που, παρ' όλα αυτά, τύπωνε ακόμη πολλά από τα δικά μας έντυπα.

ΕΙΧΕ, δίπλα στον Κ. Βάρναλη και μαζί με τον Γ. Ελληνούδη, κι όλη εκείνη την ηρωική ομάδα που δούλεψε τη μοναδική εκείνη «Βικτώρια» της οδού Σκρα της Καλλιθέας, τελειώσει τη θητεία του στον παράνομο Τύπο. Ενας γεροδεμένος ροδοκόκκινος ασπρομάλλης, που έσπρωχνε μέσα το χειράμαξό του, που, καμουφλαρισμένο με λαχανικά, κουβαλούσε δημοσιογραφικό χαρτί, μελάνια τυπογραφικά, ανταλλακτικά και, φυσικά, εφημερίδες παράνομες, το «Ρίζο», την «Ελεύθερη Ελλάδα», προκηρύξεις κι αφίσες. Ψύχραιμος, άτρομος, κουβαλούσε με το καρότσι του το θάνατο, που μπορούσε να πεταχτεί μπροστά του σε κάθε στιγμή.

ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΜΕΝΟΣ ο μπάρμπα - Μανώλης θα ζήσει εκεί την τραγωδία της δολοφονίας του πρώτου μάρτυρα της ελληνικής δημοσιογραφίας Κώστα Βιδάλη, το καλοκαίρι του 1946, στη Θεσσαλία, που μαζί του είχε ζήσει την επική εκείνη προσφορά τους στον Τύπο της Εθνικής Αντίστασης. Τις ώρες που η εφημερίδα έκλεινε την τελευταία της σελίδα, πυρετικές στιγμές που έβαζε πάντα τη σφραγίδα του με το χέρι του ο Κώστας Βιδάλης, ο μπάρμπα - Μανώλης αναζητούσε τον αγαπημένο του σύντροφο, που έμεινε άγρια δολοφονημένος εκεί, όπου τέτοιες μέρες ζούσε κι έγραφε τη μοναδική εκείνη έρευνα, το ρεπορτάζ «Η μάχη της σοδειάς», που πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του ΕΑΜ, ο «Ρήγας».

ΘΑ ΖΗΣΕΙ εκεί, στην «Ελεύθερη Ελλάδα», το άγριο κυνηγητό, που είχαν εξαπολύσει ενάντια στον ΕΑΜικό Τύπο. Πάντα παρών από τα χαράματα και για όλα τα τρεξίματα, γιατί όλα τα 'ξερε και τα είχε μάθει σωστά, δίπλα σε καλό δάσκαλο. Χαρτιά, μελάνια, κλισέ, αλλά και τα χειρόγραφα της μέρας, μαζί με τις διορθώσεις που έπρεπε να βρεθούν στα γραφεία της Ερμού, στη Σύνταξη της εφημερίδας. Αγρυπνος και πάντα ακούραστος, έζησε και τη στερνή μέρα της «Ελεύθερης Ελλάδας», όταν, μέσα σε λίγες ώρες, με την έφοδο της Αστυνομίας, θα σταματούσαν τις εφημερίδες μας. Νέκρωσε τότε κι η Στοά Πάππου, που εκεί έβγαιναν τα ΕΑΜικά έντυπα και περιοδικά.

Η ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση έχει τους ήρωές της. Αμέτρητοι κι ακατάγραφοι ακόμη. Χωρίς τιμητικές στήλες, χωρίς τάφους, με τα στήθια τους γαζωμένα από τις σφαίρες του αμερικανόδουλου κράτους.

Σ' ΑΥΤΗΝ την τρανή γενιά, ανήκει κι ο μπάρμπα - Μανώλης Λυγηρός, ο λεοντόκαρδος του αντιστασιακού Τύπου! Αφιέρωσε όλα τα χρόνια της σύντομης ζωής του στον αγώνα του λαού κι αναδείχτηκε ένας από τους πιο θαρραλέους διακινητές του «Ρ» και, γενικά, του παράνομου ΕΑΜικού υλικού.

ΚΑΙ ΤΟΝ θυμόμαστε σήμερα, γιατί ακριβώς τούτες τις μέρες, εδώ και 55 χρόνια - 2 Ιούλη 1949 - ο αγωνιστής, που, με το καρότσι του, μετέφερε τα παράνομα έντυπα και τυπογραφικά υλικά, στάθηκε ακλόνητος μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. Δίπλα του, τα ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ, ο Βασίλης Μαρκεζίνης και ο Κορνήλιος Νικολαΐδης. Η αμερικάνικη γκιλοτίνα - με το Γ` Ψήφισμα - σκότωνε, σκότωνε ασταμάτητα τους αγωνιστές της ΕΑΜικής Αντίστασης σ' όλη την Ελλάδα. Τα Εκτακτα Στρατοδικεία, νύχτα - μέρα, έβγαζαν θανατικές καταδίκες.

ΚΑΠΟΤΕ ο Κ. Καραγιώργης, ο διευθυντής του «Ρ», μιλώντας για τον παράνομο μηχανισμό της Κατοχής, είχε υπογραμμίσει πως ορισμένα τυπογραφεία έχουν τέτοια ιστορία, που θα έπρεπε γι' αυτά να γραφτούν βιβλία ολόκληρα. Αν σ' αυτά προσθέσουμε και τους συντρόφους, που τα στήσανε και τα δούλεψαν μέσα στις κατακόμβες, τότε μπορεί να νιώσει κανείς πόσο μεγάλη στάθηκε η προσφορά τους. Η «Βικτώρια» της οδού Σκρα στην Καλλιθέα βεβαιώνει του Καραγιώργη τα λόγια. Εξήντα ολόκληρα χρόνια, ζωές και μνημεία μένουν πάντα αγνοημένα κι ατίμητα.