Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας Αγώνας για μια δίκαιη υπόθεση

Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, όπως και ολόκληρη η χρονική περίοδος 1944-'49 - ίσως, περισσότερο και από αυτή της Εθνικής Αντίστασης - αποτέλεσαν στα κατοπινά χρόνια, και μέχρι σήμερα, το βασικό στόχο της κάθε λογής κατασυκοφάντησης και διαστρέβλωσης από τις αντιδραστικές δυνάμεις του τόπου. Η νίκη τους, στα 1949, τους έδωσε τη δυνατότητα να γράψουν την ιστορία, με το κεφάλι κάτω. Και το έκαναν με περισσή επιμέλεια και φροντίδα, πολλές φορές δε, με ολοφάνερη εκδικητική μανία και μίσος. Μ' αυτή την "ιστορία" προσπάθησαν να μπολιάσουν τις επόμενες γενιές, να σβήσουν από τις μνήμες τα ιδανικά και τις αξίες της εθνικής ανεξαρτησίας, της δημοκρατίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και προκοπής, που θέριεψαν εκείνη την περίοδο και φλόγισαν τις καρδιές χιλιάδων και χιλιάδων αγωνιστών. Επιχείρησαν να σβήσουν από τα μυαλά και τις καρδιές τα οράματα και τις ελπίδες, που γέννησε αυτή η ίδια η τετράχρονη, νικηφόρα και ομόθυμη συμμετοχή του λαού στο σκληρό και αιματηρό αντιφασιστικό και απελευθερωτικό αγώνα και πάνω απ' όλα, να σβήσουν τις πολύτιμες, αγωνιστικές παρακαταθήκες των μαχητών και μαχητριών της Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Τίποτε, όμως, απ' όλα αυτά δεν έγινε κατορθωτό. Ευτυχώς, η ιστορία κάθε λαού "γράφεται" και μ' ένα σωρό άλλους τρόπους, πέρα από τα επίσημα κιτάπια. Πρώτα και κύρια, μέσα στους καθημερινούς του αγώνες και καθώς οι νεότερες γενιές αναζητούν εμπνεύσεις και φωτεινά παραδείγματα στους αγώνες των προηγούμενων. Σε πείσμα της τεράστιας και πολύμορφης εκστρατείας αποσιώπησης, κατασυκοφάντησης και διαστρέβλωσης, το έπος της Εθνικής Αντίστασης και ο κατοπινός, ηρωικός αγώνας των μαχητών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας αποτέλεσαν την αστείρευτη πηγή φρονηματισμού, πίστης και ελπίδας του ελληνικού λαού και της νεολαίας του στις επόμενες δεκαετίες. Μπροστάρηδες σ' αυτή την πορεία οι κομμουνιστές. Όπως ήταν μπροστάρηδες και στην περίοδο 1940-'49. Και η ιστορία στηνόταν σιγά σιγά, μέσα από σκληρούς αγώνες, εμπόδια και δοκιμασίες, ξανά στα πόδια της. Μια ζωντανή και πολυσύνθετη διαδικασία, που συνεχίζεται και σήμερα. Μια προσφορά σ' αυτή ακριβώς την πορεία αποτελεί και το πολυήμερο αφιέρωμα του "Ρ", που ξεκινά σήμερα, με αφορμή την επέτειο των πενήντα χρόνων από την ίδρυση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Ενα αφιέρωμα που ξεκινά με τις χαρούμενες και πανηγυρικές μέρες της απελευθέρωσης από το φασιστικό ζυγό, αφού ταυτόχρονα μ' έναν ολόκληρο λαό, που έκανε σχέδια και όνειρα, για την οικοδόμηση μιας λαοκρατούμενης Ελλάδας, κλιμακώνονταν συστηματικά και μεθοδικά τα αντιλαϊκά και διχαστικά σχέδια του αγγλικού ιμπεριαλισμού. {Ίδρυση ΔΣΕ} Ανήμερα της έκτης επετείου του ΟΧΙ στον ιταλικό φασισμό και δύο περίπου χρόνια μετά την απελευθέρωση της χώρας από το γερμανοφασιστικό ζυγό, την 28η Οκτώβρη του 1946, πραγματοποιείται στην Τσούκα των Αντιχασίων σύσκεψη των καπεταναίων διάφορων αντάρτικων ομάδων, που έχουν γίνει καταφύγιο των καταδιωκόμενων αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης από τους μοναρχοφασίστες και το αγγλόδουλο καθεστώς. Η ανάγκη του συντονισμού και της ενιαίας καθοδήγησης των ομάδων αυτών έχει γίνει πλέον ολοφάνερη. Το ίδιο ακριβώς θέμα είχε συζητηθεί σε μια ακόμη σύσκεψη των καπεταναίων, που πραγματοποιήθηκε στις 21 Οκτώβρη, στην Ανθρακιά Γρεβενών. Σ' αυτή τη δεύτερη σύσκεψη στην οποία πήραν μέρος οι καπεταναίοι Μάρκος, Κίσσαβος (καπετάνιος της Θεσσαλικής I μεραρχίας του ΕΛΑΣ στο τέλος της κατοχής), Κικίτσας (καπετάνιος Πιερίων από την αρχή του κατοχικού αντάρτικου) και Λασσάνης (πολιτικός της 10ης μεραρχίας του ΕΛΑΣ), αποφασίζεται η συγκρότηση του Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών, με επικεφαλής τον Μάρκο Βαφειάδη. Η απόφαση αυτή θέτει ουσιαστικά τις βάσεις, για τη δημιουργία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Την ίδια μέρα εκδίδεται και η πρώτη, ημερήσια διαταγή του Γενικού Αρχηγείου, που αναγγέλλει την ίδρυση και έχει ως εξής: "ΓΕΝΙΚΟ ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΓΡΑΦΕΙΟ I ΑΡΙΘ. ΠΡΩΤ. 1 Η στυγνή δίωξη των αγωνιστών και του Δημοκρατικού Λαού από τον αγγλόδουλο μοναρχοφασισμό και τα όργανά του, που ανάγκασαν χιλιάδες δημοκράτες να βγούνε στα βουνά για να υπερασπίσουν τη ζωή τους, οδήγησε στη σημερινή ανάπτυξη του αντάρτικου κινήματος. Εχοντας υπόψη ότι είναι ώριμη πια η ανάγκη της δημιουργίας συντονιστικού οργάνου για το συντονισμό και την καθοδήγηση του όλου αντάρτικου αγώνα, Αποφασίζουμε τη δημιουργία του Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών, στο οποίο θα υπάγονται τα αρχηγεία Ανταρτών Μακεδονίας, Θεσσαλίας, Ηπείρου, Ρούμελης. Σταθμός Διοίκησης Γενικού Αρχηγείου 28 Οκτώβρη 1946". Η δίχρονη αιματηρή προϊστορία Πολλά και τραγικά γεγονότα έχουν στο μεταξύ συμβεί στα δύο χρόνια, που προηγήθηκαν της συγκρότησης του Γενικού Αρχηγείου. Γεγονότα, που θα δοθεί η δυνατότητα στον αναγνώστη να τα παρακολουθήσει με μεγαλύτερη πληρότητα στη συνέχεια του αφιερώματος. Εντελώς επιγραμματικά στο σημείο αυτό είναι σκόπιμο να αναφερθούν ορισμένα μόνο στοιχεία. Αμέσως μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και αφού είχαν προηγηθεί τα "Δεκεμβριανά" οι Εγγλέζοι, το αγγλόδουλο καθεστώς και οι μοναρχοφασιστικές οργανώσεις - συγκροτημένες από πρώην συνεργάτες των Γερμανών, ακροδεξιά, αντικομμουνιστικά και φασιστικά στοιχεία - εξαπόλυσαν κύμα διώξεων κατά των ΕΑΜιτών, των μαχητών του ΕΛΑΣ, κομμουνιστών και δημοκρατικών πολιτών. Η μαζική και ωμή αυτή τρομοκρατία υποχρέωσε τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης να πάρουν μέτρα, για την προστασία της ίδιας τους της ζωής. Ορισμένοι απ' αυτούς - ιδιαίτερα αυτοί που αντιλήφθηκαν εγκαίρως ότι ήταν προγραμμένοι και δεν είχαν άλλη επιλογή αυτοπροστασίας - βγήκαν στα βουνά. Αλλοι άοπλοι, άλλοι οπλισμένοι, με όπλα που δεν παρέδωσαν ύστερα από τη Συμφωνία της Βάρκιζας, συγκρότησαν ομάδες με κύριο στόχο την αυτοπροστασία τους, την προστασία των οικογενειών τους και των περιουσιών τους, αλλά και την προστασία του λαού - στο μέτρο βεβαίως του δυνατού - από τη μανία και το δολοφονικό μίσος των μοναρχοφασιστικών συμμοριών. Οι ομάδες αυτές ήταν γνωστές με τα ονόματα ΟΚΔΑ (Ομάδες Καταδιωκόμενων Δημοκρατικών Αγωνιστών) ή ΟΔΕΚΑ (Ομάδες Δημοκρατικών Ενόπλων Καταδιωκόμενων Αγωνιστών). Τέτοιες ομάδες υπήρχαν: Στα Πιέρια και τον Ολυμπο με επικεφαλής τον Τσικιρτζή, στη Θεσσαλία με επικεφαλής τους Κίσσαβο και Καρτσιώτη, στο Βέρμιο με επικεφαλής τον Ακρίτα, στο Πάικο με επικεφαλής τον Σοφιανό, στην Κεντρική Μακεδονία με επικεφαλής τον Στράτο, στα Χάσια, Βόιο και Γράμμο με επικεφαλής τον Υψηλάντη και τον Γιαννούλη, στο Βίτσι με επικεφαλής τον Κεραυνό, στην Ηπειρο με επικεφαλής τον Αχ. Πετρίτη, στη Ρούμελη με επικεφαλής τον Διαμαντή, στη Δυτική Μακεδονία (Πίνδος) με επικεφαλής τον Λασσάνη κ. ο. κ. Οι καπεταναίοι τέτοιων αντάρτικων ομάδων - μετά και τις σχετικές αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ - συναντήθηκαν και αποφάσισαν στις 28 Οκτώβρη να συγκροτήσουν το Γενικό Αρχηγείο Ανταρτών. Οκτώβρης 1944 Η απελευθέρωση δεν έφερε ξαστεριά Το καλοκαίρι του 1944 βρίσκει τις δυνάμεις της Εθνικής Αντίστασης σε πλήρη ανάπτυξη και πολύμορφη δράση ενάντια στους φασίστες καταχτητές. Ήδη ένα μεγάλο μέρος της υπαίθρου, ακόμη και συνοικίες μεγάλων πόλεων, είναι περιοχές ελεύθερες, όπου δεν τολμά να εμφανιστεί ο κατακτητής κι έχουν αρχίσει να μπαίνουν τα θεμέλια μιας νέας Ελλάδας. Οικοδομούνται οι θεσμοί της λαϊκής αυτοδιοίκησης και της λαϊκής δικαιοσύνης. Στις 1 και 2 Σεπτέμβρη συνέρχεται στο Νεοχώρι Ευρυτανίας πανελλαδική σύσκεψη του ΕΑΜ, όπου παραβρέθηκαν - εκτός από ολόκληρη την ΚΕ του ΕΑΜ - πολυμελείς αντιπροσωπείες απ' όλη τη χώρα, πλην της Κρήτης. Το ψήφισμα της πανελλαδικής σύσκεψης καλεί όλες τις οργανώσεις του ΕΑΜ και ολόκληρο τον ελληνικό λαό, να σταθούν στο πλευρό του ΕΛΑΣ, να στείλουν τα καλύτερα παιδιά για να πυκνώσουν τις γραμμές του, να εντείνουν τη δουλειά για την αποσύνθεση των δυνάμεων του εχθρού, να καταβάλουν πιο επίμονες προσπάθειες για τη διάλυση των προδοτικών σωμάτων. Ταυτόχρονα, στις 2 Σεπτέμβρη, συγκροτείται η κυβέρνηση "Εθνικής Ενότητας", υπό τον Γ. Παπανδρέου, σε εφαρμογή της συμφωνίας του Λιβάνου. Στην κυβέρνηση αυτή, η ΠΕΕΑ και το ΕΑΜ αντιπροσωπεύονται με έξι υπουργούς, που ανέλαβαν τα υπουργεία Οικονομικών, Γεωργίας, Εργασίας, Εθνικής Οικονομίας και Δημοσίων Έργων, καθώς και το υφυπουργείο Οικονομικών. Τις ίδιες μέρες και καθώς ο σοβιετικός στρατός προελαύνει ακάθεκτος στα Βαλκάνια, αρχίζει η σύμπτυξη των γερμανικών δυνάμεων και η αποχώρησή τους από την Ελλάδα, κάτω από τα συνεχή χτυπήματα του ΕΛΑΣ και των ΕΑΜικών οργανώσεων. Την αποχώρησή τους βοηθούν τα προδοτικά Τάγματα Ασφαλείας και διάφορα άλλα αντιδραστικά σώματα (ΠΑΟ, Πούλος, ΕΕΣ, Χωροφυλακή, Ειδική Ασφάλεια, κλπ., με συνολική δύναμη την εποχή εκείνη 34.000 περίπου ανδρών), που έχουν εγκατασταθεί σε όλες σχεδόν τις πόλεις της Πελοποννήσου, σε πολλές πόλεις της υπόλοιπης Ελλάδας και σε αρκετές περιοχές της Δυτικής, Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας. Η απελευθέρωση Τα μαύρα, όμως, σύννεφα της τετράχρονης περίπου κατοχής έχουν πλέον σκορπίσει. Ο ήλιος της λευτεριάς έχει ανατείλει. Γεγονός, που εκφράστηκε χαρακτηριστικά και με το προσκλητήριο του ΕΑΜ, που μεταδόθηκε, κάτω από τη μύτη των Γερμανών, από το κρατικό ραδιόφωνο της υπόδουλης ακόμη Αθήνας το βράδυ της 23ης Σεπτέμβρη: Προσοχή! Προσοχή! Σας μιλάει το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Έλληνες, όλοι επί ποδός πολέμου! Ο ηρωικός ΕΛΑΣ λευτερώνει την αγαπημένη μας πατρίδα. Ήρθε η ώρα να λευτερώσει και την Αθήνα μας. Εμπρός όλοι, να λευτερώσουμε τους φυλακισμένους αδερφούς μας. Φωτιά και τσεκούρι στους αμετανόητους ταγματασφαλίτες, χωροφύλακες, μπουραντάδες και τους κρυφούς πολιτικούς αρχηγούς τους. Κλείστε τ' αυτιά σας στις προδοτικές διαδόσεις. Ολοι επί ποδός πολέμου! Ζήτω το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ! Ζήτω οι μεγάλοι μας σύμμαχοι!" Στις 12 Οκτώβρη κι έπειτα από 1.264 μέρες χιτλερικής σκλαβιάς απελευθερώνεται η Αθήνα. Στις 9.45 π.μ. ο μισητός αγκυλωτός σταυρός κατεβαίνει από την Ακρόπολη. Ο λαός, μέσα σε παραλήρημα χαράς, ξεχύνεται στους δρόμους και γιορτάζει την απελευθέρωση. Η πόλη, από τη μια στιγμή στην άλλη μεταμορφώνεται, κολυμπάει στα γαλανόλευκα κι εκατοντάδες χιλιάδες λαού πλημμυρίζουν τους δημόσιους χώρους, χαιρετίζοντας τους ηρωικούς αντάρτες του ΕΛΑΣ, που παρελαύνουν στους δρόμους. Στις 18 Οκτώβρη έρχεται στην Ελλάδα η υπό τον Γ. Παπανδρέου κυβέρνηση. Σε μια μεγάλη, παναθηναϊκή συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος, που συγκλονίζεται από τα συνθήματα του ΕΑΜ και του ΚΚΕ και όπου μίλησε ο πρωθυπουργός, εκατοντάδες χιλιάδες Αθηναίοι - εκφράζοντας και τη θέληση της συντριπτικά μεγάλης πλειοψηφίας ολόκληρου του ελληνικού λαού - διατρανώνουν τη θέλησή τους: Να λυθούν ομαλά και δημοκρατικά όλα τα εσωτερικά προβλήματα. Να κατοχυρωθούν οι σκοποί των αγώνων και των θυσιών του. Να ξεκαθαριστεί ο κρατικός μηχανισμός από το δοσιλογισμό και ενωμένες όλες οι πατριωτικές δυνάμεις, να βαδίσουν μπροστά, προς την αναδημιουργία και την ανοικοδόμηση της χώρας. Τα διχαστικά σχέδια και οι επιδιώξεις Ο εγγλέζικος, όμως, ιμπεριαλισμός έχει πάρει από καιρό τις αποφάσεις του κι έχει οριοθετήσει τους δικούς του στόχους. Από το 1943 ακόμη, έχει επεξεργαστεί τη γενικότερη τακτική του, τους στόχους της οποίας περιγράφει με σαφήνεια ένας πολιτικός εκπρόσωπος της Δεξιάς, ο Π. Πιπινέλης. Γράφει συγκεκριμένα: "Μετά τις αποφάσεις της Τεχεράνης αποφασίστηκε η καταπολέμησις του ΕΑΜ διά προσελκυσμού, διαβρώσεως και υπονομεύσεως... Αφού η πραγματική εξουσία εν Ελλάδι είχε κατ' ανάγκην περιέλθει εις χείρας των κομμουνιστών, έπρεπε να γίνει προσπάθεια "πολιτικής λύσεως", συνεργασίας δηλαδή μετά των κομμουνιστών και συν τω χρόνω εκτοπίσεώς των". Και όταν η τακτική αυτή δεν έφερε τους αναμενόμενους, για τους Εγγλέζους ιμπεριαλιστές και την ντόπια πλουτοκρατία, καρπούς προχώρησαν στην ένοπλη επέμβαση, το Δεκέμβρη του 1944. "Λύση", που την είχαν προετοιμάσει από το 1943 ακόμη, με το διαβόητο σχέδιο "Μάνα". Ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός, αφ' ενός ήθελε την απελευθερωμένη Ελλάδα δέσμια στο άρμα του και αφ' ετέρου, να αξιοποιήσει τις πολεμικές εξελίξεις στη χώρα, προς όφελος των γενικότερων σχεδίων του και κυρίως, στην καθυστέρηση της προέλασης του σοβιετικού στρατού στα Βαλκάνια και στο ανατολικό μέτωπο γενικότερα. Πλήθος είναι οι αποδείξεις και τα στοιχεία, που τεκμηριώνουν αυτές τις εκτιμήσεις. Χωρίς να είναι οι μοναδικές ή οι πλέον χαρακτηριστικές, αναφέρουμε μόνο τη συμφωνία της Καζέρτας και το σχέδιο "Κιβωτός", απλά και μόνο, γιατί είναι τα τελευταία παρόμοια γεγονότα, πριν την απελευθέρωση της χώρας και φανερώνουν πόσο συστηματικά και μεθοδικά προωθούσε τους πραγματικούς τους σκοπούς. Τόσο η Συμφωνία της Καζέρτας (26 Σεπτέμβρη 1944), όσο και το σχέδιο "Κιβωτός" (σχέδιο που επέβαλαν οι Εγγλέζοι στον ΕΛΑΣ από τη συμφωνία της Πλάκας ακόμη) αποσκοπούσαν στους παρακάτω βασικούς στόχους ταυτόχρονα: - Στη χειραγώγηση, εξασθένιση, υπονόμευση, μέχρι και τη διάλυση των ΕΑΜικών οργανώσεων και κυρίως του ΕΛΑΣ. - Στην περιθωριοποίηση και αγκίστρωση του ΕΛΑΣ στους ορεινούς όγκους της χώρας και ιδιαίτερα τον αποκλεισμό του από τα μεγάλα αστικά κέντρα. - Στη διευκόλυνση της αποχώρησης των χιτλερικών δυνάμεων από την Ελλάδα, μαζί και με τον βαρύ οπλισμό τους, ώστε να μεγαλώνουν τα εμπόδια στην προέλαση του σοβιετικού στρατού και ταυτόχρονα, να μην ενισχύονται οι ΕΛΑΣίτικες δυνάμεις. - Στη διευκόλυνση των ντόπιων αντιδραστικών δυνάμεων, να αποφύγουν τον αφοπλισμό, τη διάλυση και την απαιτούμενη τιμωρία και ακόμη περισσότερο, συγκεντρωνόμενες στα βασικά αστικά κέντρα, να κυριαρχήσουν σ' αυτά. Ετσι έχτιζε ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός, από πολύ γρηγορότερα και από τις αρχές του 1944 και μετά - όταν έγινε φανερή πλέον η νικηφόρα τροπή του Β` Παγκόσμιου Πολέμου - πολύ πιο μεθοδικά και συστηματικά, τα θεμέλια των διχαστικών του σχεδίων και επιδιώξεων στην Ελλάδα. Εθνική Αντίσταση Ηρωικοί αγώνες και βαριές θυσίες Η απελευθέρωση της χώρας έβρισκε τον ελληνικό λαό βαριά λαβωμένο, αλλά περήφανο και αισιόδοξο για το αύριο, με το κεφάλι ψηλά. Περηφάνια και πίστη, που τις είχε κερδίσει και κατακτήσει, μέσα στο σκληρό καμίνι της αντιφασιστικής πάλης, καθώς πολέμησε στα ίσια τις σιδερόφρακτες χιτλερικές ορδές και τις υποχρέωσε να εγκαταλείψουν ηττημένες το πεδίο της μάχης. Καθώς πήρε στα δικά του χέρια την υπόθεση της χώρας και συνειδητοποίησε στην πράξη - και μάλιστα, στις πλέον δύσκολες και κρίσιμες στιγμές - τα ανίκητα όπλα της λαϊκής ενότητας και της αλληλεγγύης. Η τεράστια και ανεκτίμητη αυτή συμβολή ήταν έργο της Εθνικής Αντίστασης και του ΚΚΕ, που αποτέλεσε τον πρωτεργάτη της, τον κύριο οργανωτή, καθοδηγητή και αιμοδότη της. Το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης αγκάλιαζε τη συντριπτικά μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού και της νεολαίας του. Αδιάψευστες αποδείξεις γι' αυτό αποτελούν οι σχετικοί αριθμοί. Πάνω από ενάμισι εκατομμύριο Έλληνες και Ελληνίδες είχαν οργανωθεί στο ΕΑΜ. Στις γραμμές της θρυλικής ΕΠΟΝ, είχαν ενταχθεί 640.000 περίπου νέοι και νέες. Ο ΕΛΑΣ, τακτικός και εφεδρικός, το ΕΛΑΝ και η Λαϊκή Πολιτοφυλακή είχαν στη δύναμή τους, γύρω στους 140.000 άνδρες και γυναίκες. Εξίσου τεράστιο και μεγαλειώδες ήταν και το έργο του Αντιστασιακού Κινήματος, που δίκαια χαρακτηρίστηκε ως εποποιία. Το ΕΑΜ και οι οργανώσεις του συσπειρώνουν, οργανώνουν και κινητοποιούν τους εργαζόμενους και όλο το λαό. Για τη μάχη της επιβίωσης, τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης και της αποστολής Ελλήνων στα εργοστάσια - κάτεργα της ναζιστικής Γερμανίας, για την οργάνωση συσσιτίων. Μπροστάρης στους ηρωικούς αυτούς αγώνες, η αδούλωτη πάντα Αθήνα. Ο ΕΛΑΣ έδωσε πάνω από 600 μεγάλες μάχες κατά των κατακτητών και ακόμη περισσότερες μικρότερες. Εξόντωσε και αιχμαλώτισε γύρω στους 30.000 άνδρες των στρατευμάτων κατοχής. Καθήλωσε στο έδαφος της χώρας 12 φασιστικές μεραρχίες, δίνοντας έτσι μια αξιόλογη συμβολή και στη γενικότερη έκβαση του Β` Παγκοσμίου Πολέμου. Από το 1943, ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει περιοχές της χώρας και την άνοιξη του 1944 έχει απελευθερώσει τα 3/5 του εδάφους της. Στις περιοχές αυτές, για πρώτη φορά παίρνει ο λαός τις τύχες του στα δικά του χέρια. Οργανώνεται η δικιά του, η Λαοκρατική Εξουσία. Ιδρύονται η Λαϊκή Αυτοδιοίκηση και η Λαϊκή Δικαιοσύνη. Η παιδεία παίρνει πραγματικά λαϊκό περιεχόμενο και απλώνει τα φτερά της. Σ' όλη την απελευθερωμένη Ελλάδα, ο λαϊκός πολιτισμός κατακτά συνεχώς έδαφος. Για πρώτη φορά, σε πολλά μέρη της ανταρτοκρατούμενης υπαίθρου, κάνουν την εμφάνισή τους το θέατρο και οι πολιτιστικές λέσχες. Οργανώνονται χορωδίες και διάφορες άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Η Ελληνίδα απελευθερώνεται από τα μέχρι τότε βαριά δεσμά της και συμμετέχει μαζικά και ορμητικά στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και τις εξελίξεις γενικότερα, γράφοντας χρυσές σελίδες στην ιστορία του ελληνικού κινήματος. Βαριές και οι θυσίες Μεγάλες και βαριές ήταν και οι θυσίες που πρόσφερε ο ελληνικός λαός στον αγώνα για την εθνική απελευθέρωση από το φασιστικό ζυγό και, ταυτόχρονα, στην κοινή συμμαχική υπόθεση της αντιφασιστικής πάλης των λαών. Βαρύς ήταν ο φόρος αίματος. Περισσότεροι από 400.000 οι νεκροί, το 5,6% δηλαδή του συνολικού τότε πληθυσμού της χώρας, από τους οποίους οι 260.000 πέθαναν από την πείνα και οι 50.000 εκτελέστηκαν από τους κατακτητές και τα ντόπια όργανά τους. Ακόμη περισσότεροι οι τραυματίες. Ανάλογες ήταν και οι καταστροφές του υλικού πλούτου της χώρας, που σε ποσό ισοδυναμούν με 5,7 φορές το προπολεμικό εθνικό εισόδημα (χωρίς ποτέ να έχει γίνει μια πλήρης καταγραφή). Ολέθριες ήταν οι συνέπειες των καταστροφών αυτών και των λεηλασιών από τους κατακτητές και τους συνεργάτες τους. Χαρακτηριστική και, τραγική συνάμα, απόδειξη αποτελεί η πορεία της παραγωγής στους κυριότερους κλάδους της βιομηχανίας στον πρώτο μετά την απελευθέρωση χρόνο (1945): Στη μηχανουργία, η παραγωγή έφτασε στο 20% αυτής του 1939, στην κλωστοϋφαντουργία βαμβακιού και μετάξης στο 30%, μαλλιού στο 15%, στη σαπωνοποιία το 60%, στη βυρσοδεψία το 20%, στη χαρτοποιία το 35% και στην παραγωγή τσιμέντου το 12%. Στον αγροτικό τομέα η παραγωγή κυμάνθηκε το 1944 από το 47% μέχρι το 75%. Το οδικό δίκτυο της χώρας (αστικό και υπεραστικό), μαζί με τα διάφορα τεχνικά έργα (γέφυρες, οχετοί, κλπ.), είχε καταστραφεί κατά 50% περίπου. Τεράστιες ήταν οι καταστροφές και στις οικοδομές. Ολοκληρωτικά καταστράφηκαν 122.000 περίπου οικοδομές, που αποτελούσαν το 7% του συνόλου όσων υπήρχαν το 1940 και μερική καταστροφή είχαν υποστεί άλλες 66.000 περίπου. Στις 600.000 περίπου ανέρχονταν οι άστεγοι. Και σε όλα αυτά πρέπει να προστεθούν τα όσα άρπαξαν και λεηλάτησαν, με διάφορους τρόπους, οι κατακτητές. Από το κατοχικό "δάνειο", μέχρι το άδειασμα των τραπεζικών χρηματοκιβωτίων και των αποθεμάτων του κράτους, τα διάφορα προϊόντα, ζώα, μηχανήματα, κοσμήματα, πολύτιμα μέταλλα, ακόμη και έργα τέχνης. Και όμως, ούτε αυτές οι βαριές και ανυπολόγιστες, ουσιαστικά, θυσίες στο βωμό του αντιφασιστικού αγώνα, το τεράστιο και φοβερά δυσβάστακτο έργο της ανοικοδόμησης, που ορθωνόταν επιτακτικά μπροστά στον ελληνικό λαό, έπαιξε ρόλο στα διχαστικά και αντιλαϊκά σχέδια και επιδιώξεις των Εγγλέζων και της ντόπιας πλουτοκρατικής ολιγαρχίας. Γι' αυτούς, πάνω απ' όλα, έστεκε η καθυπόταξη της Ελλάδας και του λαού της και το αλυσόδεμά τους στα ιμπεριαλιστικά και ταξικά τους συμφέροντα.