Το σχέδιο της μάχης των Καλαβρύτων-Απρίλης 1948

Το σχέδιο της μάχης των Καλαβρύτων «...Η προετοιμασία γι' αυτή τη μάχη είχε αρχίσει προ 15ημέρου, στις 25/03/1948, από τον επιτελάρχη του Αρχηγείου Πελοποννήσου, Κώστα Κανελλόπουλο, σε συνεργασία με τον Μανώλη Σταθάκη, διοικητή του Αρχηγείου Αργολιδοκορινθίας, και ολοκληρώθηκε τα χαράματα της 10/04/1948. Παρόλο που τα Καλάβρυτα βρίσκονται στην Αχαΐα, στην προετοιμασία και στη διεξαγωγή της μάχης σκόπιμα δεν πήρε μέρος ο αντισυνταγματάρχης, διοικητής του Αρχηγείου Αχαΐας-Ηλείας Κώστας Μπασακίδης, για να παραπλανηθεί ο αντίπαλος και να επιτύχει ο αιφνιδιασμός των κυβερνητικών στρατευμάτων, που είχαν εγκατασταθεί αμυντικά στα Καλάβρυτα και στην περιοχή τους. Κατά το πρώτο δεκαήμερο του Απρίλη, τα τμήματα του Αρχηγείου Αχαΐας-Ηλείας έκαναν συνεχώς εμφανίσεις στην περιοχή του Νομού Ηλείας, μακριά από τα Καλάβρυτα, για να είναι στραμμένη προς τα εκεί η προσοχή του αντιπάλου και να επιτύχει ο αιφνιδιασμός στα Καλάβρυτα. Αυτή η κολοκοτρωνέικη πονηριά - βασικό στοιχείο της αντάρτικης τακτικής - έπιασε τόσο σ' αυτή την επιχείρηση όσο και σ' άλλες μεγάλες μάχες που έγιναν αργότερα, ιδιαίτερα στη μάχη της Χαλανδρίτσας, που πάλι ο Μπασακίδης (το Αρχηγείο Αχαΐας-Ηλείας) δεν πήρε μέρος, για τους ίδιους λόγους που προανέφερα, για τη μάχη των Καλαβρύτων. Το σχέδιο της επιχείρησης στα Καλάβρυτα βασιζόταν στις παρακάτω διασταυρωμένες πληροφορίες που είχε το Επιτελείο του Αρχηγείου Πελοποννήσου του ΔΣ: Τη φρουρά της πόλης είχε αναλάβει το 21ο Τάγμα Εθνοφρουράς (ΤΕ), ένα ισχυρό τμήμα Χωροφυλακής (80 περίπου άνδρες) και 100 ΜΑΥδες, με την εξής διάταξη: α. Μια διλοχία του Τάγματος Εθνοφρουράς (διοικητής του ο αντισυνταγματάρχης Ν. Αρβανιτάκης) και η δύναμη της Υποδιοίκησης Χωροφυλακής (20 περίπου άνδρες), είχαν οχυρωθεί σε διάφορα οικήματα, στο κέντρο της πόλης. β. Ενας άλλος λόχος του Τάγματος, ένα τμήμα Χωροφυλακής (60 άνδρες) και 100 ΜΑΥδες είχαν εγκατασταθεί αμυντικά στο χωριό Κέρτεζη, νοτιοδυτικά της πόλης. γ. Ενας άλλος λόχος του Τάγματος είχε οχυρωθεί στο Μοναστήρι Μέγα Σπήλαιο, βορειοανατολικά των Καλαβρύτων. Στην περιφέρεια της πόλης υπήρχαν 5 οχυρά: Του Αγίου Κωνσταντίνου ή Κάστρο, της Ηλεκτρικής Εταιρίας, της Αγίας Αικατερίνης, του Σιδηροδρομικού Σταθμού και της οικίας Κατσίνη. Κέντρο της αμυντικής διάταξης των αμυνομένων ήταν το Διοικητήριο και η Υποδιοίκηση Χωροφυλακής. Μικροομάδες ελεύθερων σκοπευτών είχαν εγκατασταθεί σε ταράτσες υψηλών κτιρίων (Αγροτική Τράπεζα, κ.α.). Το Διοικητήριο βρισκόταν σε απόσταση 300-500 μέτρων από τα οχυρά της περιφερειακής διάταξης του Τάγματος. Την εσφαλμένη αυτή διάταξη του κυβερνητικού τάγματος μέσα στην πόλη εκμεταλλεύτηκε ο επιτελάρχης μας και καθόρισε ως κύρια προσπάθεια (που την ανέθεσε στο Τάγμα μου) τη διείσδυση τμημάτων μας στο εσωτερικό της πόλης, ταυτόχρονα με την έναρξη της επίθεσης στα εξωτερικά φυλάκια, ώστε να απομονωθεί το Διοικητήριο και η Υποδιοίκηση Χωροφυλακής από τα περιφερειακά οχυρά, με την ταχεία εξουδετέρωση των ελεύθερων σκοπευτών και την αχρήστευση της τηλεφωνικής επικοινωνίας τους, στόχοι που επιτεύχθηκαν την 7η πρωινή της 11/04/1948. Το σχέδιο της επιχείρησης καθόριζε ότι στα τρία εξωτερικά φυλάκια (Ηλεκτρικής Εταιρίας, Αγίας Αικατερίνης και Αγίου Κωνσταντίνου - Κάστρου) θα ενεργούσαν τμήματα του Αρχηγείου Μαινάλου και μια διμοιρία του Τάγματός μου, στα δε φυλάκια του Σιδηροδρομικού Σταθμού, της οικίας Κατσίνη, στο Διοικητήριο και στην Υποδιοίκηση Χωροφυλακής θα ενεργούσε το δικό μου Τάγμα (2ο Τάγμα Ταϋγέτου). Το λόχο του κυβερνητικού τάγματος που είχε εγκατασταθεί στο Μέγα Σπήλαιο θα ακινητοποιούσαν, με δραστικά πυρά αυτομάτων όπλων, τμήματα του Αρχηγείου Αργολιδοκορινθίας, ενώ το τμήμα του κυβερνητικού στρατού που είχε εγκατασταθεί μόνιμα στην περιοχή του χωριού Κέρτεζη θα το αντιμετώπιζε το Τάγμα Ταϋγέτου. Δύο διμοιρίες του Αρχηγείου Αργολιδοκορινθίας θα μας κάλυπταν από ανατολικά (ένα τάγμα του κυβερνητικού στρατού και ισχυρό τμήμα ΜΑΥδων είχαν την έδρα τους στη στρατηγικής σημασίας περιοχή της κωμόπολης Γκούρα Κορινθίας), εγκαταστημένες στους αυχένες Κυνηγού και Τριανταφυλλιάς - υποχρεωτικές διαβάσεις μεγάλης στρατηγικής σημασίας στη Βόρεια Πελοπόννησο, στους ορεινούς όγκους Χελμού και Ζήριας, αντίστοιχα. Ενας λόχος του Αρχηγείου Μαινάλου (διοικητής ο λοχαγός Αλέκος Τσουκόπουλος) θα ανατίναζε δύο μικρές γέφυρες και θα έστηνε ενέδρα σε κατάλληλα σημεία της οδού Τρίπολη - Μαζέικα, στο ύψος της κωμόπολης Βλαχέρνα, για να επιβραδύνει τις κυβερνητικές δυνάμεις που θα κινούνταν από Τρίπολη, Βυτίνα και Δημητσάνα, όπου είχε την έδρα της η 72η Ταξιαρχία του κυβερνητικού στρατού. Ενας λόχος του Αρχηγείου Μαινάλου, με επικεφαλής τον Πέρδικα, θα καταλάμβανε θέσεις στην τοποθεσία Ξερόκαμπος Χελμού, στο δρόμο Περιστέρα - Σουδενά, για να μας καλύπτει από βορειοανατολικά και, τέλος, ένα τμήμα του Αρχηγείου Αχαΐας-Ηλείας θα εγκαθίστατο σε κατάλληλη για ενέδρα τοποθεσία στην περιοχή του χωριού Πριόλιθος, νοτιοδυτικά των Καλαβρύτων, για να μας καλύπτει από την κατεύθυνση Πύργου Ηλείας. Τη διεύθυνση της επιχείρησης είχε αναλάβει ο επιτελάρχης του Αρχηγείου Πελοποννήσου, ο δε αρχηγός του ΔΣΠ Στέφανος Γκιουζέλης και οι αξιωματικοί του Επιτελείου του Αρχηγείου θα έμεναν στη βάση εξόρμησής μας, στο χωριό Πλανυτέρου, απ' όπου θα παρακολουθούσαν (εκτός από τον ασύρματο υπήρχε δικό μας τηλεφωνικό δίκτυο που συνέδεε και τους έξι ορεινούς όγκους της Πελοποννήσου) τόσο την εξέλιξη της μάχης στα Καλάβρυτα όσο και τις κινήσεις των κυβερνητικών δυνάμεων από Πάτρα-Πύργο, Διακοφτό, Ξυλόκαστρο, Κόρινθο, Γκούρα και Τρίπολη. Ας σημειωθεί ότι στην επιχείρηση αυτή θα έπαιρναν μέρος μόνο 1.100 αντάρτες (450 του Αρχηγείου Μαινάλου, 280 του Αρχηγείου Αργολιδοκορινθίας, 300 του Τάγματος Ταϋγέτου και 70 του Αρχηγείου Αχαΐας-Ηλείας) ενώ, σύμφωνα με τους στρατιωτικούς κανονισμούς, κατά των 500 περίπου αμυνομένων στα Καλάβρυτα, στο Μέγα Σπήλαιο και στην Κέρτεζη θα έπρεπε να συγκεντρώσουμε το λιγότερο δύο χιλιάδες αντάρτες (η κανονική σχέση επιτιθεμένων προς αμυνόμενους σε οχυρωμένες θέσεις κατοικημένης περιοχής είναι 10 προς 1, υπέρ του επιτιθέμενου...».