Ο αγώνας του ΔΣΕ και η στάση της ΕΣΣΔ (α')

1948 - 1949 Το περίφημο "σβαρνούτ" και η αλήθεια Για τη στάση της ΕΣΣΔ απέναντι στον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα και ειδικότερα απέναντι στον αγώνα που έδινε ο ΔΣΕ, είχαμε την ευκαιρία να αναφερθούμε αρκετές φορές. Αναμφίβολα πρόκειται για ένα κεφάλαιο του εμφυλίου που θα έχριζε ειδικής μελέτης και που δε θα πάψει να απασχολεί ιστορικούς και ερευνητές, αφού η διερεύνηση του σχετικού, πολύτιμου σε πληροφορίες, αρχειακού υλικού μόλις τώρα δειλά - δειλά αρχίζει. Κι ενώ αυτό είναι μια πραγματικότητα, που θα έπρεπε, αν μη τι άλλο, να σημαίνει επιφυλακτικότητα και προσοχή σ' ό,τι ο καθένας γράφει και υποστηρίζει ασχολούμενος με το θέμα, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου οι συγγραφείς ιστορικών ερευνών διακρίνονται από την απολυτότητα στα συμπεράσματα κι από ένα άγχος να χρεώσουν στη Σοβιετική Ένωση κάθε λογής ευθύνη για όσα διαδραματίστηκαν στην Ελλάδα. Βέβαια, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι η διεθνής κατάσταση επέδρασε αποφασιστικά στις ελληνικές υποθέσεις την περίοδο του εμφυλίου. Αλλά για να υπηρετείται η επιστημονική ιστορική αλήθεια και να αποδίδονται "τα του Καίσαρος τω Καίσαρι... ", αυτή η πραγματικότητα θα πρέπει να ερμηνεύεται μέσα στα πλαίσια της ταξικής πάλης που διεξαγόταν τότε και να λαμβάνεται υπόψη ο συσχετισμός δυνάμεων σε διεθνές και εθνικό επίπεδο. Δυστυχώς, ιδιαίτερα στην ελληνική ιστορική φιλολογία γύρω από τον εμφύλιο, συμβαίνει - σε πολλές περιπτώσεις - το ακριβώς αντίθετο. Πράγμα, βεβαίως, καθόλου παράξενο, αφού συνήθως ο στόχος είναι είτε να υπηρετηθεί ανοιχτά η ιστορική, για τα γεγονότα, εκδοχή της κυρίαρχης τάξης, δηλαδή των νικητών του εμφυλίου, είτε να εξυπηρετηθούν εφήμερες πολιτικο - ιδεολογικές και αντικομμουνιστικές σκοπιμότητες. Κλασική περίπτωση, που αποδεικνύει αυτού του είδους τις σκοπιμότητες είναι - πέραν όλων των άλλων - ο μύθος που έχει δημιουργηθεί γύρω από τη θέση της ΕΣΣΔ απέναντι στον αγώνα του ΔΣΕ, το διάστημα 1948 - 1949. Το "σβαρνούτ" και η ιστορική αλήθεια Το πιο πολυσυζητημένο θέμα γύρω από τη στάση της ΕΣΣΔ απέναντι στο ελληνικό αντάρτικο, την περίοδο 1948 - 1949, αφορά τη συζήτηση που είχε ο Στάλιν στη Μόσχα, το Φλεβάρη του '48, με αντιπροσωπείες των Γιουγκοσλάβικου και Βουλγάρικου Κομμουνιστικών Κομμάτων. Οι πληροφορίες που έχουμε για το θέμα προέρχονται κυρίως από γιουγκοσλαβικές πηγές. Έχουν γράψει σχετικά, ο βιογράφος του Τίτο, Βλάντιμιρ Ντέντιερ, στα βιβλία του "Ο Τίτο μιλάει" (1953) και "Νέα στοιχεία για τη βιογραφία του Γ. Μ. Τίτο" (1984), Ο Μ. Τζίλας στα βιβλία του "Συνομιλίες με τον Στάλιν" (1962) και "Εξουσία" (1983) και τέλος ο Εντβαρντ Κάρντελι στο βιβλίο του "Αναμνήσεις. Η μάχη για την αναγνώριση και την ανεξαρτησία της νέας Γιουγκοσλαβίας 1944 - 1957). Στο βιβλίο του "Ο Τίτο μιλάει", που εκδόθηκε το 1953, ο Β. Ντέντιερ ισχυρίζεται πως ο Στάλιν στην προαναφερόμενη συνάντηση, το Φλεβάρη 1948, με τους Βούλγαρους και Γιουγκοσλάβους κομμουνιστές ηγέτες, είπε πως ο αγώνας του ΔΣΕ στην Ελλάδα έπρεπε να σταματήσει, γιατί δεν είχε προοπτικές νίκης. Στο μεταγενέστερο όμως τρίτομο έργο του, που εκδόθηκε το 1984 με τίτλο "Νέα στοιχεία για τη βιογραφία του Γ. Μ. Τίτο", ενώ αναφέρεται στο θέμα, παραλείπει τη "δήλωση" του Στάλιν για σταμάτημα του ελληνικού αντάρτικου!!! Ευρέως γνωστά και διαδεδομένα είναι όσα έγραψε για το θέμα ο Μ. Τζίλας - παλιό ηγετικό στέλεχος του ΚΚΓ και στενός συνεργάτης του Τίτο - στο βιβλίο του που κυκλοφόρησε το 1962 με τίτλο "Συνομιλίες με τον Στάλιν". Εκεί, ο Τζίλας ισχυρίζεται πως ο Στάλιν, στη συνάντηση στο Κρεμλίνο το Φλεβάρη του '48, με κατηγορηματικό τρόπο υπογράμμισε ότι το αντάρτικο στην Ελλάδα έπρεπε να σταματήσει το ταχύτερο δυνατό. Αργότερα, όμως, στο βιβλίο του "Εξουσία" (κυκλοφόρησε το 1983), ο Τζίλας αναφέρει πως ο Στάλιν χρησιμοποίησε τη λέξη "σβαρνούτ" για το ελληνικό αντάρτικο, που σημαίνει "να αναδιπλωθεί" και όχι - όπως αποδόθηκε στην αγγλική μετάφραση του βιβλίου του "Συνομιλίες με τον Στάλιν" - "να σταματήσει" (Βλέπε σχετικά: "Μελέτες για τον εμφύλιο πόλεμο 1945 - 1949", εκδόσεις ΟΛΚΟΣ, σελ. 295). Παρ' όλα αυτά, ευρέως γνωστά είναι όσα ο Τζίλας έγραψε στις "Συνομιλίες με τον Στάλιν". Οι σχετικοί διάλογοι που αναφέρονται εκεί κοσμούν, σχεδόν, κάθε γραπτό που ασχολείται με τον ελληνικό εμφύλιο και θεωρούνται - άλλοτε από σκοπιμότητα και άλλοτε από άγνοια - ως το θέσφατο της ιστορικής μαρτυρίας. Αντίθετα η σχετική μαρτυριά του Ε. Κάρντελι που περιέχεται στο βιβλίο του "Αναμνήσεις. Η μάχη για την αναγνώριση και την ανεξαρτησία της νέας Γιουγκοσλαβίας 1944 - 1957", (κυκλοφόρησε στη Γιουγκοσλαβία το 1980) αποσιωπάται τις περισσότερες φορές επιμελώς, ιδιαίτερα στην ελληνική βιβλιογραφία και αρθρογραφία για τον εμφύλιο πόλεμο, παρόλο που η πρόσβαση σ' αυτήν είναι εύκολη και δυνατή, αφού δημοσιεύτηκε στα ελληνικά από την εφημερίδα "ΑΥΓΗ". Το γιατί συμβαίνει αυτό δεν είναι δύσκολο να κατανοηθεί. Ο Κάρντελι, αυτόπτης μάρτυρας - όπως και ο Τζίλας - των όσων είπε ο Στάλιν για το ελληνικό αντάρτικο το Φλεβάρη του '48, πουθενά δεν αναφέρει δήλωση του Σοβιετικού ηγέτη για σταμάτημα ή αναδίπλωση του αγώνα του ΔΣΕ!!! Τι λέει ο Μ. Τζίλας Για πληρέστερη ενημέρωση του αναγνώστη θα σταθούμε πιο αναλυτικά στις μαρτυρίες του Τζίλας και του Κάρντελι, αρχίζοντας απ' τον πρώτο. Στο βιβλίο του "Συνομιλίες με τον Στάλιν" (Ελληνική έκδοση: Κ. Χ. Καμαρινόπουλος, Αθήνα 1962, σελ. 160 - 161), ο Μ. Τζίλας αναφέρεται στη συνάντηση που είχαν στις 10 Φλεβάρη του 1948, στο Κρεμλίνο αντιπροσωπείες του ΚΚΣΕ, του ΚΚ Βουλγαρίας και του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας. Τη σοβιετική αντιπροσωπεία αποτελούσαν οι Στάλιν, Μολότοφ, Ζντάνοφ, Μαλένκοφ, Σουσλόφ και Ζόριν. Τη γιουγκοσλάβικη οι Τζίλας, Κάρντελι, Μπάκαριτς και τη βουλγάρικη οι Δημητρόφ, Κολάροφ και Κοστόφ. Εκεί ο Στάλιν - πάντα σύμφωνα με όσα μαρτυρεί ο Τζίλας - κάποια στιγμή έστρεψε τη συζήτηση στον ελληνικό εμφύλιο και είχε μια διαλογική συζήτηση με τον Κάρντελι. Ο σχετικός διάλογος Στάλιν - Κάρντελι για το ελληνικό ζήτημα, σύμφωνα με τον Τζίλας, έχει ως εξής: Ο Σοβιετικός ηγέτης ρώτησε τον Κάρντελι: "Πιστεύετε στην επιτυχία αυτής της εξέγερσης; ". Ο Κάρντελι απάντησε "ότι αν η ξένη επέμβαση δεν κλιμακωθεί και αν οι Ελληνες σύντροφοι δε διαπράξουν μεγάλα στρατιωτικά και πολιτικά σφάλματα... ". Τότε ο Στάλιν τον διέκοψε λέγοντας: "Αν, αν... Όχι δεν έχουν καμιά απολύτως προοπτική επιτυχίας. Τι νομίζετε, πως η Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες - οι Ηνωμένες Πολιτείες, το ισχυρότερο κράτος στον κόσμο - θα σας επιτρέψουν να κόψετε τις γραμμές επικοινωνίας τους στη Μεσόγειο. Σαχλαμάρες. Κι εμείς δεν έχουμε καθόλου ναυτικό". Και κατέληξε τονίζοντας πως η εξέγερση στην Ελλάδα έπρεπε να αναδιπλωθεί (σβαρνούτ) το συντομότερο δυνατό (Βλέπε: "Μελέτες για τον εμφύλιο πόλεμο 1945 - 1949", εκδόσεις ΟΛΚΟΣ, σελ. 295 και Φ. Οικονομίδη: "Πόλεμος, Διείσδυση και Προπαγάνδα", εκδόσεις ΟΡΦΕΑΣ, σελ. 82 - 83. Σημειώνουμε ακόμη, ότι στην ελληνική έκδοση του βιβλίου "Συνομιλίες με τον Στάλιν", η φράση του σοβιετικού ηγέτη "κι εμείς δεν έχουμε καθόλου ναυτικό", έχει παραλειφθεί!!! ). Αναμφίβολα δεν είναι το ίδιο πράγμα να λες "να αναδιπλωθεί η εξέγερση στην Ελλάδα", με το να λες "να σταματήσει". Η διαφορά είναι τεράστια και εύκολα αντιληπτή αν θελήσει κανείς να μεταφέρει αυτές τις φράσεις στις συνθήκες του εμφυλίου πολέμου και να τις μετατρέψει σε πολιτική. Να επιχειρήσει να δει, δηλαδή, τι πραγματικά σημαίνουν από πολιτική άποψη. Όμως δεν αξίζει να σταθούμε περισσότερο σ' αυτό το ζήτημα, παρόλο που με αυτό το "να σταματήσει το αντάρτικο", έχει φτιαχτεί ολόκληρη μυθολογία κι έχουν ειπωθεί τα μύρια όσα για τη στάση της ΕΣΣΔ πάνω στο ελληνικό ζήτημα. Αξίζει περισσότερο να δούμε τι μαρτυρεί ο Ε. Κάρντελι. Η μαρτυρία του Κάρντελι Στο βιβλίο του Κάρντελι που προαναφέραμε - αποσπάσματα του οποίου μεταφράστηκαν στα ελληνικά και δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα "ΑΥΓΗ" το 1980 - ο Γιουγκοσλάβος ηγέτης αναφέρεται εκτενώς στη συνάντηση με τον Στάλιν, το Φλεβάρη του '48, καθώς στα όσα ελέχθησαν γύρω από το ελληνικό ζήτημα. Συγκεκριμένα, ο Κάρντελι λέει: "Δεύτερο πρόβλημα που έθεσε ο Στάλιν ήταν η Ελλάδα. Με ρώτησε ανοιχτά: "Μήπως εσείς πραγματικά σκέπτεστε ότι είναι δυνατή η νίκη της εξέγερσης στην Ελλάδα; " Απάντησα ότι δεν είμαστε εμείς αυτοί που οργάνωσαν την εξέγερση στην Ελλάδα, αλλά οι ίδιοι οι Έλληνες. Εμείς που είμαστε στα σύνορά τους δεν μπορούμε να αποφύγουμε να τους δίνουμε βοήθεια, τέτοια που κάθε επαναστατικό κίνημα θα έδινε σε άλλο επαναστατικό κίνημα. Κι όσον αφορά τις δυνατότητες νίκης της εξέγερσης στην Ελλάδα, αυτό εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες: "Αν αναπτυσσόταν το εργατικό κίνημα στις άλλες χώρες, αν η διεθνής κατάσταση ήταν ικανοποιητική, αν η εξέγερση έπαιρνε την απαραίτητη βοήθεια κλπ. ". Ο Στάλιν τότε με διέκοψε: "Αν... αν... αν... Όλη η αναμονή σας ξεκινάει από το αν... Είναι καθαρή αυταπάτη να σκέφτεται κανείς ότι οι δυτικές δυνάμεις θα αφήσουν την Ελλάδα στους κομμουνιστές. Εσείς μαζί με τους Έλληνες κομμουνιστές ζείτε σ' έναν κόσμο χίμαιρας. Και μ' αυτό τον τρόπο μας τοποθετείτε μπροστά σε πολιτικές δυσχέρειες. ". Του είπα: "Σύντροφε Στάλιν, μα τι μπορούμε να κάνουμε τώρα εμείς αν στην Ελλάδα και στα σύνορά μας υπάρχει εξέγερση. Αν εκείνοι ζητάνε τη βοήθειά μας, αν μας φέρνουν ως τα σύνορα τραυματίες κλπ. Μήπως πρέπει να κλείσουμε τα σύνορα; Να αποξενωθούμε από αυτό το κίνημα; Τι να κάνουμε; ". Ο Στάλιν μου απάντησε αυστηρά: "Ας δώσει ο Θεός να 'χετε δίκιο. Ίσως εγώ να 'χω λάθος. Εγώ ήδη έχω λαθέψει σε μια τέτοια περίπτωση. Αυτή ήταν η Κίνα. Δεν πίστευα στη νίκη των Κινέζων κομμουνιστών. Ήμουνα βέβαιος ότι οι Αμερικάνοι θα κάνουν τα πάντα για να καταπνίξουν αυτή την εξέγερση. Παρακινούσα το Μάο λέγοντάς του ότι είναι καλύτερα να συμφιλιωθεί με τον Τσανγκ Κάι Σεκ και να σχηματίσει μαζί του κάποια μορφή κυβέρνησης συνασπισμού. Κάλεσα ακόμα και κινέζικη αντιπροσωπεία στη Μόσχα. Η αντιπροσωπεία ήρθε, άκουσε όσα της είπα, σύμφωνα με την κινέζικη συνήθεια όλοι χαμογελούσαν, κουνούσαν συγκαταβατικά τα κεφάλια τους κι έφυγαν. Κι όταν επέστρεψαν, ο Μάο άρχισε τη μεγάλη επαναστατική του επίθεση και τελικά νίκησε. Όπως βλέπετε κι εδώ μπορώ να κάνω λάθος. Ας δώσει ο θεός να γίνει έτσι και στην περίπτωση της Ελλάδας. Αλλά πρέπει να πω ότι δεν πιστεύω στο Θεό. Η Ελλάδα δεν είναι Κίνα. ". Μόνο μετά από μια τέτοια θέση του Στάλιν, μου έγινε σαφές γιατί η σοβιετική βοήθεια στην εξέγερση στην Ελλάδα ήταν μόνο στα λόγια, ενώ από υλική άποψη στην πραγματικότητα ήταν συμβολική. Κι αμέσως μόλις φτάσαμε στη σύγκρουση ανάμεσα στο Στάλιν και στο ΚΚ Γιουγκοσλαβίας, εκείνος ξεπούλησε αυτήν την εξέγερση, που λένε σε μία νύχτα και την ευθύνη γι' αυτό την απέδωσε σε μας". (Βλέπε: Εφημερίδα "ΑΥΓΗ" 17/2/1980 - Μετάφραση από τα σέρβικα: Λ. Χατζηπροδρομίδης). Ορισμένα συμπεράσματα Συγκρίνοντας οι δύο μαρτυρίες - αυτή του Τζίλας κι αυτή του Κάρντελι - γίνεται αντιληπτή με γυμνό μάτι η ουσιαστική διαφορά μεταξύ τους, στην οποία έχουμε ήδη αναφερθεί. Ο Κάρντελι, ο οποίος έκανε τη σχετική - για τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο - συζήτηση με τον Στάλιν και που αναμφίβολα γνώριζε τι είχε γράψει ο Τζίλας γύρω από το θέμα, δεν αναφέρει πουθενά να είπε ο Σοβιετικός ηγέτης, ότι το ελληνικό αντάρτικο έπρεπε να σταματήσει ή να αναδιπλωθεί. Και δε θα είχε κανένα λόγο να παραλείψει μια τόσο σοβαρή δήλωση από μέρους του Στάλιν - αν υπήρχε τέτοια δήλωση στην πραγματικότητα - αφού δε διστάζει να κατηγορήσει, χωρίς περιστροφές, το Σοβιετικό ηγέτη για ξεπούλημα του αγώνα του ΔΣΕ και του ΚΚΕ. Δεν μπορούμε, επίσης, να δεχτούμε, πως η παράλειψη αυτής της δήλωσης από τον Γιουγκοσλάβο ηγέτη μπορεί να οφείλεται σε πιθανή έλλειψη μνήμης. Τα γραπτά, τουλάχιστον, του Τζίλας, δεν άφηναν περιθώρια να ασθενήσει η μνήμη του Κάρντελι, ειδικά σ' αυτό το θέμα. Μια μνήμη που ομολογουμένως δεν ήταν καθόλου κακή, αν την κρίνει κανείς με βάση τη μαρτυρία του, που παραθέσαμε. Συμπερασματικά, στα όσα αναφέραμε, μπορούμε βάσιμα να υποστηρίξουμε πως μέχρι στιγμής τουλάχιστον δεν υπάρχει κανένα στοιχείο, που να μας κάνει να δεχτούμε ως πιθανή μια δήλωση του Στάλιν, το 1948, για σταμάτημα ή αναδίπλωση του ελληνικού αντάρτικου. Αντίθετα, από τα στοιχεία που έχουμε υπόψη μας, ποτέ οι Σοβιετικοί στα 1948, δε ζήτησαν από το ΚΚΕ σταμάτημα ή αναδίπλωση του αγώνα του ΔΣΕ. Ισα ίσα, που βοήθησαν αυτό τον αγώνα και μόνο τον Απρίλη του 1949 εξέφρασαν τη γνώμη - απευθείας στην ηγεσία του κόμματος - πως οι αντάρτες έπρεπε να υποχωρήσουν. Από τις προαναφερόμενες γιουγκοσλαβικές μαρτυρίες μπορούμε να δεχτούμε - κρατώντας επιφυλάξεις για το πώς διατυπώθηκαν από τον Στάλιν οι διάφορες κρίσεις του - ως πιθανώς αληθινή, την εκτίμηση που αποδίδεται στον Σοβιετικό ηγέτη, για τις προοπτικές του αγώνα του ΔΣΕ. Ίσως ο Στάλιν, έχοντας προφανώς μια ευρύτερη αντίληψη του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων, να είχε καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι το αντάρτικο κίνημα στην Ελλάδα δεν είχε πιθανότητες νίκης. Η εκτίμησή του ότι οι Αγγλοαμερικάνοι - και ιδιαίτερα οι Αμερικανοί ως ισχυρότερη δύναμη στον κόσμο - θα έκαναν τα πάντα, για να μη χάσουν τον έλεγχο της Μεσογείου, σε συνδυασμό με τη φράση του "κι εμείς δεν έχουμε καθόλου ναυτικό", δείχνει πως είχε σαφή, άκρως ρεαλιστική και καλοζυγισμένη εκτίμηση του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων. Πώς αντιλαμβανόταν - πολύ σωστά - τον ελληνικό εμφύλιο στη διεθνή διάστασή του, ως αναπόσπαστο στοιχείο της ταξικής πάλης σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ιστορία ενός ποιήματος Μια συγκινητική επιστολή ενός αναγνώστη μας "Αγαπητοί σύντροφοι του "Ρ", Ο Γάλλος ποιητής Πολ Ελιάρ, πρώτος, σε πορεία στο Βίτσι Το τέλος του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, με βρήκε όμηρο στο χιτλερικό στρατόπεδο πολιτικών κρατουμένων του Βραδεμβούργου, απ' όπου με απελευθέρωσαν τα σοβιετικά στρατεύματα. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, τον Αύγουστο του 1945, βρήκα τον πατέρα μου κρατούμενο από το μεταπολεμικό κράτος, ως αντιστασιακό. Τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα και η ζωή πολύ σκληρή. Το 1948 ήρθε η σειρά μου να υπηρετήσω τη στρατιωτική θητεία και με κάλεσαν στρατιώτη. Με ενέργειες του τότε δημάρχου Φιλιατρών Μεσσηνίας, με τον οποίο είμαστε γείτονες και με αγαπούσε σαν παιδί του, γλίτωσα τη Μακρόνησο και μετά τη βασική εκπαίδευση στην Καλαμάτα, βρέθηκα στο Γράμμο, στην πρώτη γραμμή, απέναντι από τις δυνάμεις του ΔΣΕ. Εκεί, το καλοκαίρι του 1949, σ' ένα πολυβολείο βρήκα ορισμένες προκηρύξεις του ΔΣΕ και ανάμεσά τους ένα ποίημα, αφιερωμένο στην επίσκεψη του Γάλλου ποιητή, Πολ Ελιάρ, στο Γράμμο. Όταν το διάβασα, κρυφά από τους άλλους στρατιώτες της μονάδας μου, συγκλονίστηκα τόσο πολύ, που κατάλαβα ότι πρέπει να το διασώσω. Να το φυλάξω, όμως, γραμμένο ήταν πολύ επικίνδυνο. Έπρεπε να το μάθω απ' έξω και να το κρατήσω στη μνήμη μου. Και αυτό έκανα. Από τότε, ποτέ δεν το ξέχασα... Πενήντα περίπου χρόνια πέρασαν και μένει ανεξίτηλα χαραγμένο στο μυαλό μου. Και νομίζω, ότι με αφορμή το αφιέρωμα του "Ρ" το ποίημα αυτό πρέπει να διασωθεί πλέον και γραπτά και να βρει μια θέση σ' αυτό. Γι' αυτό και σας το αποστέλλω. Απόστολος ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ Φιλιατρά Μεσσηνίας Υ.Γ. Πολύ θα ήθελα, έστω και πενήντα χρόνια μετά, να γνωρίσω τον ποιητή, μαχητή ή μαχήτρια του ΔΣΕ, που εμπνεύστηκε κι έγραψε το υπέροχο αυτό ποίημα". Ο Πωλ Ελυάρ στο Γράμμο Ο Γράμμος μας σύντροφε ορθώνεται να σε φιλήσει στο μέτωπο. Είναι ο δικός σου πανανθρώπινος Όλυμπος των θνητών που νίκησαν το θάνατο με το Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα. Σήμερα οι κορυφές του ψήλωσαν κι αστράφτουν πιο τρομερά για τους δήμιους της ελπίδας. Ένας αγέρας λευτεριάς κι περηφάνιας φουσκώνει τα στήθη μας από τις ψηλές κορφές του κόσμου από την αδάμαστη θάλασσα εκατομμυρίων συντρόφων μας. Ο Πωλ Ελυάρ στο Γράμμο. Σήμερα γι' αυτόν θα μιλήσουμε στη συνέλευσή μας. Τι να χαρίσουμε σύντροφοι ενθύμιο του πιστού μας συντρόφου; Μια αδελφούλα μας τρεις φορές λαβωμένη από το μίσος του Τρούμαν ας του βάλει στο στήθος μετάλλιο τιμής το κόκκινο τούτο αγριόκρινο που άνθισε στο άπαρτο Κάμενικ. Για να μη ντρέπεται ο σύντροφος Ελυάρ και οι τίμιοι άνθρωποι όλου του κόσμου. Για να κοιτάζουν τον ήλιο που νικάει κι ανατέλλει.