Πρώτος κύκλος επαφών του ΚΚΕ με το ΚΚΓ

ΦΛΕΒΑΡΗΣ 1949 Η συνοπτική έκθεση του Μ. Πορφυρογένη στην καθοδήγηση του ΚΚΕ Σε προηγούμενα σημειώματα αναφερθήκαμε στις σχέσεις ΚΚΕ-ΚΚ Γιουγκοσλαβίας μετά την αποπομπή του τελευταίου από το Γραφείο Πληροφοριών. Επίσης μιλήσαμε, εν συντομία, για τις επαφές που είχε, στα 1949, το ΚΚΕ με το Γιουγκοσλάβικο κόμμα, ούτως ώστε να ξεπεραστούν μέσα από συνεννόηση τα προβλήματα που δημιουργούσαν στον αγώνα του ΔΣΕ οι Γιουγκοσλάβοι. Ο πρώτος κύκλος επαφών των δύο κομμάτων πραγματοποιήθηκε το Φλεβάρη του '49 με την επίσκεψη του Μ. Πορφυρογένη στα Σκόπια και στο Βελιγράδι. Ο Πορφυρογένης, μαζί με τον Πασχάλη Μητρόφσκι - στέλεχος του ΝΟΦ και υπουργός στην ΠΔΚ - μετά τον ανασχηματισμό της που αποφάσισε η 5η Ολομέλεια, έφτασε στα Σκόπια στις 8/2/49. Εκεί, πραγματοποίησε δύο συναντήσεις με τον πρωθυπουργό της Γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας Κονισέφσκι και τον υπουργό Εσωτερικών Αμπας. Η πρώτη πραγματοποιήθηκε την ημέρα της άφιξής του και η δεύτερη την επομένη. Το θέμα που κυριάρχησε ήταν η υπονόμευση του αγώνα του ΔΣΕ από τους Γιουγκοσλάβους, με αιχμή το Μακεδονικό. Για την - όσο το δυνατό - πληρέστερη ενημέρωση του αναγνώστη γύρω από το θέμα, δίνουμε στη δημοσιότητα την αδημοσίευτη μέχρι σήμερα συνοπτική έκθεση του Μ. Πορφυρογένη προς την καθοδήγηση του ΚΚΕ. Η επιστολή απευθύνεται στον "σ. Βασίλη". Πιθανόν να πρόκειται για τον Β. Μπαρτζώτα. Βρίσκεται δε στο αρχείο ΚΚΕ ΑΣΚΙ κι έχει αριθμό αρχειοθέτησης Κ367 Φ: 20/17/2. "Αγαπητέ σ. Βασίλη, Σου γράφω βιαστικά γιατί φεύγει το ταχυδρομείο και μόλις τώρα με ξύπνησαν. Είδαμε τους Κινισ. και Πομασ. (Σημείωση "Ρ": Προφανώς είναι λάθος γραμμένο. Εννοεί του Κονισέφσκι και Αμπας) το μεσημέρι προχτές (το πρωί είχαμε φτάσει). Εγινε 4ωρη συζήτηση που γι' αυτήν θα σας έχω έκθεση. Δήλωσαν πως ένα ζήτημα τέτοιο είναι καινούριο (δηλαδή κινητοποίηση όλων των επιστρατευμένων προσφύγων κλπ.) και δεν μπορούν να πάρουν απάντηση αλλά θα ρωτήσουν την Κ.Ε. του Κ.Κ.Γ. Με ρώτησαν αν ξέρω τίποτα για ένα τηλ/μα που έστειλε η Κ.Ε. του Κ.Κ.Γ. στο δικό μας, ζητώντας να συζητηθούν μερικά ζητήματα, και αν ήρθα ύστερα από το τηλ/μα αυτό. Απάντησα πως ήρθα μόνο για τη δουλιά των Μακεδόνων και πως άμα συζητηθεί η υπόθεση αυτή μπορώ και να ακούσω τι άλλο έχουν να μου πουν. Μ' αυτό το πνεύμα θα στέλναν προχτές τηλ/μα στο Βελιγράδι. Στο αναμεταξύ μείναμε σύμφωνοι (τους τόπα χωρίς να ζητώ απάντηση) να πάμε στα στρατόπεδα προσφύγων, στο νοσοκομείο κλπ. Χτες το πρωί συναντηθήκαμε με τους Κεραμιτζή, Γκότσε κλπ. Αισχρή κατάσταση, εκβιασμούς κλπ. Τους μίλησα αυστηρά και όταν θέλησαν να πουν πως η ανακοίνωση της απόφασης του Γραφείου Πληροφοριών προκάλεσε αντίδραση (!!) τους είπα μερικά πάνω στη βάση που τα είχα ήδη πει στον Κονισ. όταν κι αυτός έφερε παρόμοιο επιχείρημα. Επρόκειτο να συζητηθούν μαζί τους το βράδυ συγκεκριμένα μέτρα (επισκέψεις στα στρατόπεδα κλπ.) και το απόγευμα πήγα στο νοσοκομείο. Γυρνώντας αργά το βράδυ απ' το νοσοκομείο πήρα τηλ/μα α) πως με ζητάει ο Κονισ. και β) πως δεν κρίνεται σκόπιμη η επίσκεψη στα στρατόπεδα των προσφύγων. Ηταν φανερό πως πήραν τέτοιες οδηγίες απ' το Βελιγράδι. Πήγα και τους βρήκα πάλι και δυστυχώς αναγκάστηκα να πάρω για διερμηνέα πάλι τον Πασχάλη (δυστυχώς γιατί φλυαρεί φοβερά). Τελειώσαμε στις 2 τα μεσάνυχτα. Βασικά: 1) Δεν μπορούν να με δεχτούν στο Βελιγράδι αν δεν πάρουν τηλεγράφημα του κόμματός μου στην Κ.Ε. του Κ.Κ.Γ. πως είμαι εξουσιοδοτημένος να μιλήσω μαζί τους ύστερα απ' τό τηλεγράφημα που αυτοί μας στείλαν. 2) Κανένα ζήτημα δεν μπορεί να λυθεί εδώ, ούτε το πιο μικρό (π.χ. ούτε εκλογή αντιπροσώπων της ΝΟΦ για το συνέδριο) αν δε λυθούν με συζητήσεις στο Βελιγράδι μερικά "ζητήματα αρχών". Αν αυτά λυθούν τότε όλα τα άλλα θα λυθούν. Προσπάθησα να ξεψαχνίσω ποια είναι τα "ζητήματα αρχών". Τους είπα ανοιχτά τη θέση μας για την απόφαση του Γραφείου Πληροφοριών και τους είπα πως αναγνωρίζουμε την ηγεσία της Σ.Ε. και το Μπολ. Κ. Μου είπαν πως δε ζητούν από μας να κρατήσουμε άλλη θέση, αλλά γίνονται ανοιχτές συζητήσεις πως η Γιουγκοσλαβία δε βοηθάει το κίνημά μας και γενικά ενάντια στη Γιουγκοσλαβία. Τους είπα πως εμείς ανακοινώσαμε την απόφαση μόνο στα μέλη του Κ.Κ. και δεν τη δημοσιεύσαμε. Για μας ο πόλεμος έρχεται πρώτος. Παραπονούνται πως στέλνουμε πρόσφυγες μακεδόνες στην Αλβανία και δεν τους επιτρέπουμε να 'ρθουν εδώ (είχαν υπόψη τους μια περίπτωση). Τους είπα πως εφόσον εδώ γίνεται αυτή η διαλυτική δουλειά μέσα στους μακεδόνες από φραξιονιστές και λιποτάχτες, είναι φυσικό να μη θέλουμε να τους στέλνουμε να ακούν πως π.χ. ο Χείμαρρος διέταξε το σφάξιμο όλων των παιδιών στα μακεδονικά χωριά... (αυτά λεν εδώ). Παραπονούνται πως επιτρέπουμε να 'ρχονται "βουλγάρικες εφημερίδες που βρίζουν τους Μακεδόνες αλλά απαγορεύουμε τη Νόβα Μακεντόνια". Γύρω απ' αυτά στρέφονται τα δικά τους παράπονα "αρχών". Υποθέτω και των αλλωνών γύρω από τα παρόμοια ζητήματα θα στρέφονται. Πάντως για να μην καθόμαστε εδώ τζάμπα, θα πρέπει να τηλεγραφήσετε αμέσως στο Βελιγράδι πως πάω σε απάντηση του τηλ/τος τους να συζητήσω κυρίως το μακεδονικό και ν' ακούσω τι άλλο έχουν να πουν. Αλλιώς να κοιτάξω να πάμε στο Μπούλκες, αν και είναι ζήτημα αν και αυτό θα το αφήσουν. Θα προτιμούσα στις συζητήσεις με τους επάνω να μην είναι ο Πασχάλης, γιατί μπερδεύεται σε συζητήσεις που θα μπορούσαμε να μην μπερδευτούμε και φλυαρεί. Περιμένω απάντησή σου να ξέρω τι θα κάνω. 10/2/49 Γεια χαρά 7 π.μ. Μίλτος". ΙΟΥΛΗΣ 1949 Τι έγινε στο Καϊμακτσαλάν; Μικρή ιστορική αναφορά στο λεγόμενο "πισώπλατο χτύπημα" Απ' όσα έχουμε αναφέρει μέχρι σήμερα, φαίνεται καθαρά πως το πρόβλημα των σχέσεων του ΚΚΕ με το ΚΚΓ και η στάση του τελευταίου απέναντι στον αγώνα του ΔΣΕ την περίοδο 1948-1949 δεν εξαντλείται - όπως ευρύτερα πιστεύεται - στο τι έγινε τον Ιούλη του '49 στο Καϊμακτσαλάν. Επειδή, όμως, το επεισόδιο του Καϊμακτσαλάν είναι το πλέον διαδεδομένο, αξίζει να σταθούμε λίγο πάνω σ' αυτό. Στις αρχές Ιούλη του '49 ο κυβερνητικός στρατός ξεκίνησε μια σειρά προπαρασκευαστικές επιχειρήσεις στην περιοχή του Καϊμακτσαλάν - που είναι πάνω στα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα - με σκοπό να δημιουργήσει μια σφήνα στην Κεντρική Μακεδονία και να αποκόψει την επικοινωνία των ανταρτών που βρίσκονταν στο Γράμμο και στο Βίτσι, με τις υπόλοιπες ανταρτικές δυνάμεις που δρούσαν ανατολικότερα στο μακεδονικό χώρο. Οι επιχειρήσεις αυτές κράτησαν από τις 4 ως τις 8 του Ιούλη και κατέληξαν σε νίκη του κυβερνητικού στρατού. Στις 4 του Ιούλη έγινε συνάντηση αξιωματικών του γιουγκοσλαβικού και του ελληνικού κυβερνητικού στρατού, την οποία ο ΔΣΕ πληροφορήθηκε από υποκλοπή σήματος ασυρμάτου. Στις 5 του Ιούλη, υποτίθεται, ότι ο κυβερνητικός στρατός πέρασε από το γιουγκοσλαβικό έδαφος και χτύπησε πισώπλατα τους αντάρτες. Τη συνάντηση Ελλήνων και Γιουγκοσλάβων αξιωματικών δεν την αρνούνται ούτε οι αντίπαλοι του ΔΣΕ. Να τι γράφει σχετικά ο στρατηγός Ζαφειρόπουλος: "Διά την πρόληψιν της διαφυγής των συμμοριτών εις το γιουγκοσλαβικόν έδαφος ο υποδιοικητής του 516 Τάγματος Πεζικού κατόπιν οδηγιών και διαταγών του Γ` Σ. Στρατού ήλθεν εις επαφήν μετά του αντίστοιχου Διοικητού των μεθοριακών Γιουγκοσλαβικών δυνάμεων, τον οποίον διαβεβαίωσεν ότι η διεξαγομένην επιχείρησις δεν είχε ουδένα εχθρικόν σκοπόν κατά της Γιουγκοσλαβίας και παρακάλεσε να απαγορεύση την είσοδον των συμμοριτών εις το έδαφός του. Πράγματι ο Γιουγκοσλάβος Αξιωματικός διαβεβαίωσε τον Ελληνα, ότι συμφώνως με τας οδηγίας των προϊσταμένων του δε θα επιτρέψει την είσοδο και πάντα εισερχόμενον θα συλλαμβάνη και αφοπλίζη. Ο Διοικητής του 516 Τάγματος Πεζικού το αποτέλεσμα της ανωτέρω συναντήσεως ανέφερεν εις προϊστάμενον κλιμάκιον δι' ασυρμάτου εις ανοικτήν γλώσσαν. Τη δι' ασυρμάτου μετάδοσιν του αποτελέσματος της συναντήσεως υπέκλεψαν οι ασύρματοι των συμμοριτών και, προς τον σκοπόν να μειωθή η σημασία της ήττας του Καϊμακτσαλάν, η ηγεσία των συμμοριτών επετέθη διά ραδιοφωνικών εκπομπών εις ανοικτήν γλώσσαν κατά του Τίτο... ". ("Αντισσυμμοριακός Αγών", σελ. 649 - 650). Πέραν των άλλων, από τη μαρτυρία του Ζαφειρόπουλου αξίζει να συγκρατήσουμε το γεγονός ότι οι Γιουγκοσλάβοι είχαν ουσιαστικά κλείσει τα σύνορά τους, πριν ακόμη ο Τίτο δηλώσει ανοικτά κάτι τέτοιο. Κι αυτό είναι ένα ακόμη στοιχείο, που επιβεβαιώνει πόσο προκλητικά υποκριτική ήταν η επιχειρηματολογία που χρησιμοποίησε για να δικαιολογήσει την ενέργειά του αυτή κατόπιν. Σε ό,τι αφορά το υποτιθέμενο πέρασμα κυβερνητικού στρατού από το γιουγκοσλαβικό έδαφος, τις πληροφορίες στην ηγεσία του ΔΣΕ και του ΚΚΕ έδωσε ο τότε διοικητής των ανταρτικών δυνάμεων στο Καϊμακτσαλάν Αλέκος Παπαπαναγιώτου. Ο ίδιος, βέβαια, μετά την 6η Ολομέλεια του '56 είχε ξεχάσει τις ευθύνες του γι' αυτό το γεγονός και πρωταγωνιστώντας στα πλαίσια του γενικότερου αντιζαχαριαδικού κλίματος τα φόρτωσε όλα - όπως έκαναν και άλλοι - στον Ν. Ζαχαριάδη. Για του λόγου το αληθές παραθέτουμε το διάλογο που είχαν, για το θέμα, ο Παπαπαναγιώτου με τον Ζαχαριάδη στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ το 1957: "Α. Παπαπαναγιώτου: Σε ποια στοιχεία στηρίχτηκες και χαρακτήρισες το πισώπλατο χτύπημα του Τίτο; Ν. Ζαχαριάδης: Και στις δικές σου τις εκθέσεις, σύντροφε, Παπαπαναγιώτου. Και στις δικές σου" ("7η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ - Φλεβάρης 1957 - Μόνο για εσωκομματική χρήση", σελ. 717 - 718). Το 1980, σε μια συνέντευξή του στο Φ. Οικονομίδη, στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία (22/3/1980) ο Α. Παπαπαναγιώτου ήταν ιδιαίτερα αποκαλυπτικός, όσον αφορά την ιστορική αλήθεια. Είπε συγκεκριμένα: "Το κύριο υλικό για τη δημιουργία του "πισώπλατου χτυπήματος" το έδωσα εγώ με τρεις αναφορές μου (με ασύρματο) στο Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ για παραβίαση του Γιουγκοσλαβικού εδάφους από τον κυβερνητικό στρατό κατά τη διάρκεια της μάχης στο Καϊμακτσαλάν. Η πεποίθησή μου τότε ότι η Γιουγκοσλαβία βοηθάει τον αντίπαλό μας ενισχύθηκε και από την ανακοίνωση του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ για τη συνάντηση Ελλήνων και Γιουγκοσλάβων αξιωματικών στο Καϊμακτσαλάν". Σε άλλο σημείο της συνέντευξης ο Παπαπαναγιώτου σημείωσε ότι εκ των υστέρων κατάλαβε πως, ως ένα βαθμό αδίκησε τον Ζαχαριάδη, ασκώντας του κριτική για το θέμα. Κι όταν του ζητήθηκε να εξηγήσει τι εννοεί, όταν λέει πως αδίκησε τον Ζαχαριάδη, υπογράμμισε: "Οπως τα πίστευα εγώ για το λεγόμενο "πισώπλατο χτύπημα" μπορεί και ο Ζαχαριάδης πραγματικά να τα πίστευε. ". Αυτή είναι συνοπτικά η ιστορία το υποτιθέμενου πισώπλατου χτυπήματος στο Καϊμακτσαλάν, που είτε έγινε - είτε όχι, δεν αναιρεί τα ιστορικά γεγονότα, γύρω από τη συνολική στάση της Γιουγκοσλαβίας απέναντι στο ΚΚΕ και τον ΔΣΕ, μετά τη σύγκρουση με το Ινφορμπιρό. Δεν αναιρεί ούτε τη στροφή της Γιουγκοσλαβίας προς τους Αγγλοαμερικάνους, ούτε την υπονόμευση του αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού, ούτε, πολύ περισσότερο, την προδοσία αυτού του αγώνα, την εγκατάλειψη της επαναστατικής αλληλεγγύης και του προλεταριακού διεθνισμού από το ΚΚΓ. Βεβαίως, μπορούν να βρεθούν πολλές δικαιολογίες - άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο πειστικές - γι' αυτή τη στάση. Ομως, εκείνο που μετράει και έχει σημασία είναι ο χαρακτήρας της στάσης του γιουγκοσλάβικου κόμματος και οι συνέπειές της. Οπως δεν πρέπει να υποβαθμίζεται ή πολύ περισσότερο να ξεχνιέται και να διαγράφεται η σημαντική βοήθεια, που έδωσε η Γιουγκοσλαβία στον ΔΣΕ την περίοδο 1946 - 1948, άλλο τόσο δεν πρέπει να λησμονείται και τι έγινε από κει και μετά.