ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΘΥΕΛΛΑΣ.(Full Movie)

Με τη χρυσή της νιότης πανοπλία…

Στα 70 χρόνια της ΕΠΟΝ

                         

Αφιερωμένο στην μνήμη του ΕΠΟΝίτη πατέρα μου και της λεβεντογενιάς του.

Σένα μικρό και ταπεινό σπιτάκι, εκεί στο τέρμα Αμπελοκήπων, ιδρύθηκε στις 23 Φλεβάρη 1943, η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, η θρυλική  ΕΠΟΝ. Την πρωτοβουλία για την ίδρυση της μεγαλύτερης νεολαιίστικης οργάνωσης στην νεώτερη ιστορία μας, την είχε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο Νέων (ΕΑΜΝεων).

Στη σύσκεψη πήραν μέρος αντιπρόσωποι από δέκα νεολαιίστικες οργανώσεις: «Αγροτική Νεολαία Ελλάδος», «Ενιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία», «Ενιαία Μαθητική Νεολαία», «Ένωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης», «Θεσσαλικός Ιερός Λόχος», «Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία», «Λεύτερη Νέα», «Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος», «Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδος», «Φιλική Εταιρεία Νέων» και φυσικά το ΕΑΜΝέων. Με την ίδρυση της ΕΠΟΝ, όλες αυτές οι οργανώσεις αυτοδιαλύθηκαν και συγχωνεύτηκαν στις γραμμές της.

 Η ΕΠΟΝ αυτοπροσδιοριζόταν από τα ιδρυτικά της κείμενα και το καταστατικό της ως οργάνωση εθνικοαπελευθερωτική, αντιφασιστική- προοδευτική, αντιπολεμική- φιλειρηνική. Βασικούς της σκοπούς είχε:

- Την εθνική απελευθέρωση, την πλέρια ανεξαρτησία και ακεραιότητα της Ελλάδας με καθημερινό και αδιάκοπο αγώνα.

- Την υπεράσπιση των συμφερόντων και δικαιωμάτων της νέας γενιάς στη ζωή, στη μόρφωση και στον πολιτισμό.

- Την εξολόθρευση του φασισμού τόσο στα χρόνια τη κατοχής όσο και μετά με όποια μορφή κι αν παρουσιαζόταν.

- Τον αγώνα κατά των ιμπεριαλιστικών πολέμων για την κατοχύρωση της ειρήνης με βάση την αυτοδιάθεση των λαών και νεολαιών και την αδελφική συνεργασία τους.

- Την ανοικοδόμηση της Ελλάδας από τα ερείπια του πολέμου προς το συμφέρον και την ευημερία ολόκληρου του λαού της .

Όλα αυτά συγκίνησαν και ενθουσίασαν την  νεολαία της εποχής , που πύκνωσε γοργά τις γραμμές της νεοσύστατης οργάνωσης.

Η ΕΠΟΝ έγραψε απαράμιλλες σελίδες ηρωισμού στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης αλλά και μετά. Η παρουσία της αποδείχτηκε αναντικατάστατη και η συμβολή της στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα μοναδική. Από τις γραμμές της πέρασαν 640 χιλιάδες νέοι και νέες  από τους οποίους 35 χιλιάδες έγιναν ανταρτοεπονίτες μαχητές του ΕΛΑΣ και 36 χιλιάδες αγωνίστηκαν, στις ΕΔΑ των Συνταγμάτων του ΕΛΑΣ,  στον ΕΛΑΣ των πόλεων, στον εφεδρικό ΕΛΑΣ και στα έμπεδα.

Στις πόλεις, και ιδιαίτερα στην Αθήνα, η  ΕΠΟΝ, με την ποικιλόμορφη δράση της,  καλούσε τη νεολαία να αγωνιστεί για να επιβιώσει από την πείνα και το θάνατο, από τη διαφθορά και την εκπόρνευση που οδηγούσε η πείνα, από τον εκφασισμό, όχι για να γυρίσει στα παλιά, μα-όπως γράφει στα ντοκουμέντα της «για να κερδίσει μαζί με την Εθνική λευτεριά και τη λαϊκή Δημοκρατία».

Δεν υπήρξε διαδήλωση όπου η ΕΠΟΝ να μην έδωσε το δικό της μοναδικό παρόν στο μαζικό αγώνα κατά των κατακτητών. Και δεν υπήρξε μάχη όπου να συμμετείχαν ανταρτοεπονίτες και να μην διακρίθηκαν. Σε 1.300 υπολογίζονται οι Επονίτες αντάρτες που έπεσαν στο πεδίο της μάχης ενώ άγνωστος παραμένει ο αριθμός αυτών που έπεσαν στις διαδηλώσεις των πόλεων, που εκτελέστηκαν, που πέθαναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ή που πιάστηκαν και βασανίστηκαν από τις αρχές κατοχής και τα όργανά τους. Έτσι η ΕΠΟΝ κέρδισε την εκτίμηση και την αναγνώριση όλων των αντιστασιακών νεολαιών της Ευρώπης σαν η κορυφαία, η μοναδική νεολαιίστικη οργάνωση της Ελληνικής Εθνικής Αντίστασης. Γι' αυτό και το Νοέμβρη του 1945 αντιπροσώπευσε την ελληνική νεολαία στο ιδρυτικό συνέδριο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Δημοκρατικής Νεολαίας (ΠΟΔΝ) στο Λονδίνο.

Η δράση της στην κατοχή, το ειδικό της βάρος στην Ελλάδα και διεθνώς, η τεράστια επιρροή της στους νέους ανθρώπους, οι προοδευτικές της ιδέες, όπως ήταν αναμενόμενο προκάλεσαν την οργή και το μίσος της ντόπιας και ξένης αντίδρασης, με αποτέλεσμα η ΕΠΟΝ να πολεμηθεί από την ντόπια οικονομικοπολιτική ολιγαρχία, τους δοσίλογους, τους μοναρχοφασίστες και τους ξένους προστάτες τους στη μεταπελευθερωτική περίοδο- ιδιαίτερα στην περίοδο μετά τη Βάρκιζα- όπου τα μέλη της γνώρισαν απίστευτους διωγμούς, με τελική κατάληξη, στα τέλη του 1947, με τον περιβόητο Ν. 509, να τεθεί εκτός νόμου.

Σελίδες απ' τους μαθητικούς αγώνες της ΕΠΟΝ

Στο καταστατικό της ΕΠΟΝ, στο άρθρο 3 όπου αναγράφονται οι σκοποί της οργάνωσης, ως δεύτερος σκοπός της- αμέσως μετά την εθνική απελευθέρωση, την πλέρια ανεξαρτησία και την ακεραιότητα της Ελλάδας- αναγράφεται ο αγώνας για την «υπεράσπιση των συμφερόντων και δικαιωμάτων της νέας γενιάς, στη ζωή, στη μόρφωση και στον πολιτισμό». Το σύνθημα «Πολεμάμε και τραγουδάμε- πολεμάμε και μαθαίνουμε!» ήταν το βασικότερο που χαρακτήριζε όλη την επονίτικη δουλειά. Έτσι, όπως ήταν φυσικό, η ΕΠΟΝ έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στη μαθητική νεολαία η οποία με τη σειρά της έγραψε μοναδικές σελίδες ηρωικών αγώνων από τις τάξεις των επονίτικων οργανώσεων.

.

Οι οργανώσεις της ΕΠΟΝ δημιούργησαν εκατοντάδες ερασιτεχνικούς θιάσους, που ανέβασαν παλιά  θεατρικά, αλλά και καινούργια ,με θέματα παρμένα από την ηρωική πάλη του λαού μας για την Λευτεριά. Οργάνωσαν κουκλοθέατρο, χορωδίες, γιορτές και εκδρομές. Οι οργανώσεις της ΕΠΟΝ έγιναν κυψέλες δημιουργίας στον πολιτισμό, την ενημέρωση και την ψυχαγωγία. Άνοιξαν βιβλιοθήκες, οργάνωσαν συναυλίες και αθλητικούς αγώνες. Βοήθησαν στην επιδιόρθωση δρόμων, στη κατασκευή γεφυριών, στη συντήρηση και επιδιόρθωση των τηλεφωνικών γραμμών, στη συγκομιδή της παραγωγής και στην καλλιέργεια των χωραφιών των  ανταρτών.

Σήμερα, που συμπληρώνονται 70 χρόνια από την ίδρυση της ΕΠΟΝ, αξίζει να αναφερθούμε στη μαθητική ΕΠΟΝ, που τόσα πολλά προσέφερε στον αγώνα για τη Λευτεριά της πατρίδας μας.

                      Οι Επονίτες μαθητές στην πρώτη γραμμή

Μια μέρα πριν την ίδρυση της ΕΠΟΝ, στις 22 Φεβρουαρίου του 1943, οι μαθητές κήρυξαν απεργία, αποχή δηλαδή από τα σχολεία, με αίτημα να μην επιστρατευτούν οι γονείς και τ' αδέλφια τους από τις δυνάμεις κατοχής που σκόπευαν με την επιστράτευση να εξασφαλίσουν εργατικά χέρια για τα εργοστάσια τους στη Γερμανία, αλλά και στρατιώτες για το ανατολικό μέτωπο. Η αποχή των μαθητών πέτυχε 100% και συνεχίστηκε και τις επόμενες ημέρες. Έτσι το κατοχικό υπουργείο παιδείας βλέποντας ότι δεν μπορεί με κανένα μέτρο (απειλές, τρομοκρατία κ.λ.π.) να κάμψει τους μαθητές αποφάσισε να κλείσει τα σχολεία «επ' αόριστον». Οι μαθητές απαντούν με μαζική συμμετοχή στις διαδηλώσεις του λαού και στις 25 Φλεβάρη θα έχουν τον πρώτο τους νεκρό που έπεσε από τις σφαίρες του κατακτητή, τον επονίτη μαθητή του 5ου Γυμνασίου Γιάννη Δρακόπουλο. Την επομένη έγιναν διαδηλώσεις μαθητών που καταδίκαζαν τη δολοφονία, το φασισμό και τα σχέδια για επιστράτευση ενώ οι επονίτισσες μαθήτριες πήγαν συντεταγμένες στο σπίτι του νεκρού συντρόφου τους, στην οδό Ερεσού την οποία και μετονόμασαν σε ΟΔΟ ΓΙΑΝΝΗ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ.

Οι μαθητικές κινητοποιήσεις κατά της φασιστικής επιστράτευσης θα κορυφωθούν με την κορύφωση των κινητοποιήσεων όλου του λαού, στις 5 Μάρτη του 1943. Μια κορύφωση που έφερε τη νίκη αφού ο εχθρός εγκατέλειψε τα σχέδια του για επιστράτευση και μέχρι το τέλος της κατοχής δεν ξαναεπιχείρησε να τα επαναφέρει. Όμως οι αγώνες της μαθητικής νεολαίας με την καθοδήγηση της ΕΠΟΝ δεν θα σταματήσουν εδώ. Θα συνεχιστούν σ' όλη τη διάρκεια της κατοχής. Οι μαθητές θα δώσουν αγωνιστικά το παρών τους σ' όλες τις μεγάλες κινητοποιήσεις του λαού. Θα πρωτοστατήσουν στη μεγάλη κινητοποίηση του λαού και της νεολαίας ενάντια στη φασιστική τρομοκρατία που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 25 Ιούνη του 1943. Ένα μήνα μετά, στις 22/7/1943, θα δώσουν δυναμικό παρόν στην κορυφαία διαδήλωση του λαού και της νεολαίας της πρωτεύουσας ενάντια στην επέκταση των βουλγάρων φασιστών στην ελληνική Μακεδονία και ως την απελευθέρωση δεν θα λείψουν από κανένα προσκλητήριο. Ανάλογη υπήρξε η δραστηριότητα της μαθητικής νεολαίας με την καθοδήγηση της ΕΠΟΝ και στις υπόλοιπες πόλεις της χώρας      

Η Εθνική Αντίσταση και η ΕΠΟΝ δεν είναι μόνο ιστορική μνήμη, σεβασμός και τιμή σε αυτούς που έπεσαν και σ΄άυτους που, περνώντας απ΄τη φωτιά και το σίδερο, έφτασαν μέχρι τις μέρες μας με το κεφάλι ψηλά.

Είναι, πριν απ όλα ανεξάντλητη ιστορική πείρα, απ΄οπου η νεολαία και ο λαός μας πρέπει να αντλήσει διδάγματα για τα προβλήματα ανάπτυξης της πάλης εναντία στις πολιτικές των μνημονίων και  της εξαθλίωσης των εργαζομένων, στις σημερινές συνθήκες που μοιάζουν τόσο διαφορετικές από την Κατοχή, αλλά παρουσιάζουν και πάρα πολλές ομοιότητες.

Η Νέα Γενιά

Η ΕΠΟΝ είχε το δικό της δημοσιογραφικό όργανο που κυκλοφορούσε στην κατεχόμενη και την ελεύθερη Ελλάδα, τη «Νέα Γενιά». Το πρώτο φύλλο εκδόθηκε στις 22 Μαρτίου 1943 και έκτοτε εκδιδόταν τακτικά μέχρι το τέλος της γερμανικής κατοχής. Η έκδοση του περιοδικού γινόταν στην Αθήνα με χίλιους κινδύνους και η διακίνηση του, με ακόμα μεγαλύτερους.

Το 30^ο τεύχος της Νέας Γενιάς εκδόθηκε στην Ελεύθερη Ελλάδα, και καλούσε τους νέους αμήν αφήσουν τον κατακτητή να αρπάξει τον ιδρώτα τους με το σύνθημα «Ούτε σπυρί σιτάρι στον καταχτητή».

Το 39^ο φύλλο βγήκε στην ελεύθερη Αθήνα σαν 14σέλιδο περιοδικό και περιέγραφε τις τελευταίες συγκρούσεις του ΕΛΑΣ με τον εχθρό καθώς και το γιορτασμό της απελευθέρωσης σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας.

Το τραγούδι της ΕΠΟΝ

Οι στίχοι είναι της ποιήτριας  Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη και η μουσική του Α.Ανωγιανάκη.

Με τη χρυσή της νιότης πανοπλία,

το θάρρος, την ορμή, τη λεβεντιά,

πετάμε στον αγώνα, στη θυσία,

για την Ελλάδα, για τη λευτεριά.

Καμαρωτά, χαρούμενα τα νιάτα,

σαν σε χορό, βαδίζουν πάντα εμπρός,

φλόγα, ζωή και θέληση γιομάτα,

κ' είναι το πέρασμα τους όλο φως.

Τα νιάτα είμαστε μείς, της γης η ελπίδα,

αλί του π' αντικρύ μας θα σταθεί.

Μελίσσι από την κάθε μια πατρίδα,

κινάμε να λυτρώσουμε τη γη.

Στο φράχτη της σκλαβιάς, το πέρασμά μας

μια καταλύτρα θάν, νεροσυρμή.

Το δίκιο, η λευτεριά, για σύνθημά μας,

ποιος θα μας αντισκόψει την ορμή;

Των ταπεινών τον πόνο και τη θλίψη

του σκλάβου τη βαθιά την οιμωγή

από τη γη, θα κάμουμε να λείψει

για να γενεί χιλιόμορφη η ζωή.

Καμαρωτά, χαρούμενα τα νιάτα,

σαν σε χορό, βαδίζουν πάντα εμπρός,

φλόγα, ζωή και θέληση γιομάτα,

κ' είναι το πέρασμα τους όλο φως.

Αύγουστος 1943.

Βιβλιογραφία:

- Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, «Της Νιότης και της Λευτεριάς», Θεμέλιο 1978

-«Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1940-45», τ.2 , σελ. 668, εκδόσεις Αυλός 1979.

-¨Συμπόσιο για την Εθνική Αντίσταση»,  σελ.185, εκδόσεις  Σύγχρονη Εποχή 1984.

-«Σελίδες από την ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση 1941-1944», σελ.55, εκδόσεις  ΚΑΕ 1991.

-Φοίβου Τσέκερη, «Άδω Πολυτεχνείο στα Χρόνια της Κατοχής», σελ. 30, εκδόσεις ΕΝΤΟΣ  2007.

-Περιοδικό «ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ» φύλλο 46, σελ.11,εκδοση  Κεντρικού Συμβούλιο ΕΠΟΝ  1945.

-Αλέξη Σεβαστακη «Το αντάρτικο ιππικό στη Θεσσαλία», σελ. 248, εκδόσεις Διογένης  1978.

-Στρατηγού Στέφανου Σαράφη « Ο ΕΛΑΣ», σελ.408, εκδόσεις  Σύγχρονο Βιβλίο  1964.

-Ηλία Παπαστεργιόπουλου «Ο ΜΩΡΗΑΣ ΣΤΑ ΟΠΛΑ», Τ. 5^ος, σελ.22, εκδόσεις Έρευνα και κριτική της νεοελληνικής ιστορίας 1946.

- Π.Ανταίος «Συμβολή στην ιστορία της ΕΠΟΝ», εκδόσεις Καστανιώτη 1977

-«Κείμενα της Εθνικής Αντίστασης», εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, τόμος Α', ΕΠΟΝ, σελ. 503- 543.

Ενενήντα πέντε χρόνια από την ίδρυση του Κόκκινου Στρατού

Ο στρατάρχης Ζούκοφ στο Ράιχσταγκ

Το Φλεβάρη του 1918 η Οχτωβριανή Επανάσταση και η νεαρή Σοβιετική Δημοκρατία στη Ρωσία βρέθηκαν μπροστά σε θανάσιμο κίνδυνο, που όμοιό του δεν είχαν ως τα τότε αντιμετωπίσει. Οι διαπραγματεύσεις στο Μπρεστ - Λιτόφσκ, για την υπογραφή συνθήκης ειρήνης με τη Γερμανία, είχαν σταματήσει από τις 10 του μηνός και τα στρατιωτικοπολιτικά επιτελεία του γερμανικού ιμπεριαλισμού, έχοντας σαφή αντίληψη της απελπιστικά δύσκολης θέσης στην οποία βρισκόταν η σοβιετική πλευρά, επιχείρησαν να δώσουν στη Σοβιετική Ρωσία το τελειωτικό χτύπημα. Ο παλιός τσαρικός στρατός βρισκόταν σε κατάσταση αποσύνθεσης και δεν μπορούσε να αντισταθεί στην πίεση του αντιπάλου του. Συνεχώς υποχωρούσε κάτω από τα χτυπήματα που δεχόταν και η επανάσταση δεν είχε προλάβει να δημιουργήσει την κατάλληλη εκείνη στρατιωτική μηχανή που θα σήκωνε το βάρος του πολέμου. Ετσι η απειλή του εχθρού έφτασε να ζώσει την ίδια την Πετρούπολη. Παρά το γεγονός ότι από τις 19 Φλεβάρη η σοβιετική κυβέρνηση είχε ενημερώσει τη γερμανική πλευρά πως είναι έτοιμη να υπογράψει συμφωνία ειρήνης, με τους βαρύτατους όρους που είχαν προταθεί στις διαπραγματεύσεις του Μπρεστ - Λιτόφσκ, εντούτοις οι ιθύνοντες του γερμανικού ιμπεριαλισμού έκαναν πως δεν καταλάβαιναν. Τα γερμανικά στρατεύματα κινούνταν αδιάκοπα με σκοπό να καταλάβουν την πρωτεύουσα του σοβιετικού κράτους, αποσκοπώντας όχι μόνο σε στρατιωτικούς σκοπούς, αλλά και σε πολιτικούς, στη συντριβή δηλαδή της επανάστασης¹.

Η πρωτοβουλία στις μάζες

Ομάδα της Κόκκινης Φρουράς, του μαχητικού αποσπάσματος του εργοστασίου «Πουτίλοφ»

Η επανάσταση αντιμετώπιζε ζήτημα ζωής ή θανάτου και δεν είχε άλλον τρόπο για να γαντζωθεί από τη ζωή, παρά μόνο να καταφύγει στη δύναμη που την έφερε στο προσκήνιο της ιστορίας: στις λαϊκές μάζες. Στις 21 Φλεβάρη, το Συμβούλιο των Επιτρόπων του Λαού κατέληξε σε μια δραματική έκκληση - απόφαση, συγγραφέας της οποίας ήταν ο Λένιν, με τίτλο «Η Σοσιαλιστική πατρίδα σε κίνδυνο». Η έκκληση, που δημοσιεύτηκε την επομένη, ανάμεσα στα άλλα, έγραφε²: «Εκτελώντας την εντολή των καπιταλιστών όλων των χωρών, ο γερμανικός μιλιταρισμός θέλει να στραγγαλίσει τους Ρώσους και Ουκρανούς εργάτες και αγρότες, να δώσει πίσω τη γη στους τσιφλικάδες, τις φάμπρικες και τα εργοστάσια στους τραπεζίτες, την εξουσία στη μοναρχία. Οι Γερμανοί στρατηγοί θέλουν να εγκαθιδρύσουν τη δική τους "τάξη" στην Πετρούπολη και στο Κίεβο. Η σοσιαλιστική δημοκρατία των Σοβιέτ βρίσκεται σε πολύ μεγάλο κίνδυνο. Ως τη στιγμή που το προλεταριάτο τη Γερμανίας θα ξεσηκωθεί και θα νικήσει, οι εργάτες και οι αγρότες της Ρωσίας έχουν ιερό καθήκον να υπερασπίζουν χωρίς επιφύλαξη τη δημοκρατία των Σοβιέτ από τις ορδές της αστικής - ιμπεριαλιστικής Γερμανίας...». Στη συνέχεια το ντοκουμέντο αυτό έθετε μια σειρά πρακτικά μέτρα για την υπεράσπιση της Σοβιετικής Δημοκρατίας και κατέληγε: «Η σοσιαλιστική πατρίδα σε κίνδυνο! Ζήτω η σοσιαλιστική πατρίδα! Ζήτω η διεθνής σοσιαλιστική επανάσταση!».

Το διάταγμα του ΣΛΕ «Η σοσιαλιστική πατρίδα σε κίνδυνο!» (προκήρυξη), που γράφτηκε από τον Β. Ι. Λένιν. 21 του Φλεβάρη 1918

Οπως ήταν φυσικό, όλες οι δυνάμεις της χώρας τέθηκαν σε εγρήγορση. Στην Πετρούπολη συγκροτήθηκε επιτροπή επαναστατικής άμυνας με επικεφαλής τον Μ. Σβερντλόφ κι άρχισε η μαζική εγγραφή εθελοντών στον Κόκκινο Στρατό. Στις 23 του Φλεβάρη ο λαός και η εργατική τάξη με μαζικά συλλαλητήρια διατράνωσαν τη θέλησή τους να υπερασπιστούν την επανάσταση μέχρι τέλους. Την ίδια μέρα τμήματα του Κόκκινου Στρατού και μονάδες επαναστατών από τον παλιό στρατό αντιστάθηκαν ηρωικά στις προσβάσεις του Πσκοφ και της Νάρβας, ματαιώνοντας τα σχέδια της γερμανικής στρατιωτικής ηγεσίας να κυριεύσει με κεραυνοβόλο χτύπημα την πρωτεύουσα του σοβιετικού κράτους. Ετσι, λόγω της τεράστιας λαϊκής κινητοποίησης για την υπεράσπιση της σοσιαλιστικής πατρίδας, η 23η Φλεβάρη του 1918 έμεινε στην ιστορία ως η ημερομηνία ίδρυσης του Κόκκινου Στρατού³.

Η προϊστορία του Κόκκινου Στρατού

Στο στρατιωτικό τομέα, η σοβιετική εξουσία δε διέθετε από την αρχή ένα στρατιωτικό μηχανισμό που να τον έχει η ίδια αναπτύξει. Πριν από την επανάσταση αυτό ήταν αδύνατο και μετά την επικράτησή της, μέχρι το Φλεβάρη του '18, τα χρονικά περιθώρια δεν το επέτρεψαν. Θα μπορούσε ίσως αυτό να συμβεί στη διάρκεια της επανάστασης, αλλά όπως παρατηρεί ο Σ. Μπετελέμ «οι συνθήκες μέσα στις οποίες έγινε η Οκτωβριανή Επανάσταση, δεν επιτρέψανε μιαν τέτοια εξέλιξη»⁴. Η επανάσταση αρχικά κατάφερε να νικήσει μέσα από μια σύντομη, χρονικά, εξέγερση κι όχι ύστερα από μακρόχρονο εμφύλιο πόλεμο, που θα είχε ως αποτέλεσμα την οργάνωση επαναστατικού στρατού. Παρ' όλα αυτά η μήτρα του Κόκκινου Στρατού βρίσκεται στους κορυφαίους επαναστατικούς αγώνες του ρωσικού προλεταριάτου, όπως αυτοί αναπτύχθηκαν κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.
Η πρώτη μορφή ενόπλων τμημάτων του εργατικού κινήματος στη Ρωσία εμφανίστηκε στην επανάσταση του 1905. Ηταν εργατικές μαχητικές οργανώσεις και τμήματα που έδρασαν στο διάστημα 1905-1907 και πρωταγωνίστησαν σε όλες τις ένοπλες εξεγέρσεις αυτής της περιόδου.
Το 1917 τμήματα ενόπλων εργατών δημιουργήθηκαν από τις πρώτες μέρες της αστικοδημοκρατικής επανάστασης του Φλεβάρη, με πρωτοβουλία των μπολσεβίκων, στην Πετρούπολη, στη Μόσχα, στην Οδησσό, στο Χάρκοβο κ.α. Η ανάπτυξη αυτών των τμημάτων υπήρξε ραγδαία με τη μορφή εργατικής και εργοστασιακής πολιτοφυλακής στα εργοστάσια και τις φάμπρικες για τη φρούρησή τους και την αυτοάμυνα. Ο ίδιος ο Λένιν με τα «Γράμματα από μακριά» - πριν ακόμη επιστρέψει στη Ρωσία - υπογράμμιζε σε όλους τους τόνους τη σημασία που είχε για την επανάσταση η προλεταριακή πολιτοφυλακή. «Να μην επιτρέψουμε - έλεγε στο τρίτο του γράμμα⁵ - την ανασύσταση της αστυνομίας! Να μην αφήσουμε από τα χέρια μας τις τοπικές αρχές. Να δημιουργούμε μια πραγματικά παλλαϊκή, πέρα για πέρα καθολική, καθοδηγούμενη από το προλεταριάτο πολιτοφυλακή! Να το καθήκον της ημέρας, να το σύνθημα της στιγμής...».
Από το καλοκαίρι του 1917, παρά την αντίδραση της αστικής τάξης και της εσερομενσεβίκικης μικροαστικής πλειοψηφίας των Σοβιέτ, υπήρχε αναπτυσσόμενη και ογκούμενη η Κόκκινη Φρουρά, σχεδόν σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ρωσίας. «Η Κόκκινη Φρουρά - γράφει ο Καρρ - που ήταν ο πρόδρομος του Κόκκινου Στρατού, θεωρήθηκε ένα διαφορετικό είδος θεσμού από τον παλιό στρατό, όντας στηριγμένη σε διαφορετική ταξική δομή κι έχοντας διαφορετικούς στόχους και αντιλήψεις. Γεννήθηκε στην Πετρούπολη, με τη μορφή εργοστασιακών ενόπλων ομάδων από εργάτες, το καλοκαίρι του 1917 και αναγνωρίστηκε από το Σοβιέτ της Πετρούπολης στη διάρκεια του επεισοδίου Κορνίλοφ ως "εργατική πολιτοφυλακή"»⁶. Στην πραγματικότητα, βέβαια, από το καλοκαίρι του '17 η Κόκκινη Φρουρά άρχισε να γιγαντώνεται, ενώ είχε κάνει την εμφάνισή της πιο νωρίς. Οι Κόκκινοι Φρουροί είχαν πάρει δραστήρια μέρος στις μεγάλες διαδηλώσεις του Απρίλη, του Ιούνη και του Ιούλη 1917 που έγιναν στην Πετρούπολη. Οταν δε, μετά τα γεγονότα του Ιούλη η αστική τάξη πέρασε στην αντεπίθεση, θέτοντας το μπολσεβίκικο κόμμα σε καθεστώς ημιπαρανομίας, και η Κόκκινη Φρουρά πέρασε στην παρανομία, αφού κύριος στόχος των αστών ήταν να αφοπλίσουν πολιτικά και στρατιωτικά το εργατικό κίνημα.
Η Κόκκινη Φρουρά ξαναεπανήλθε στο προσκήνιο της νόμιμης δράσης πιο δυναμωμένη, μετά τη συντριβή του κινήματος του Κορνίλοφ, αναπτύσσοντας τις δυνάμεις της με ταχύτατους ρυθμούς, αφού ο συσχετισμός έγερνε με το μέρος των μπολσεβίκων.
Στην Οχτωβριανή Επανάσταση η Κόκκινη Φρουρά έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο - έχοντας την υποστήριξη των επαναστατών στρατιωτών και ναυτών του παλιού στρατού - κι έως την ίδρυση του Κόκκινου Στρατού υπήρξε η κύρια ένοπλη δύναμη της επανάστασης.

Αναγκαία η συγκρότηση ισχυρού επαναστατικού στρατού

Από τις πρώτες μέρες της η Σοβιετική Δημοκρατία αντιμετώπισε την απειλή της ξένης ένοπλης ιμπεριαλιστικής επέμβασης και πρώτ' απ' όλα της Γερμανίας. Παρά τον επίμονο αγώνα της σοβιετικής κυβέρνησης για την ειρήνη, οι Γερμανοί ιμπεριαλιστές συνέχιζαν τον πόλεμο. Στο ρωσικό μέτωπο δρούσαν 158 γερμανικές και αυστριακές μεραρχίες⁷. Από τις αρχές του 1918 ήταν φανερό ότι οι δυνάμεις της Κόκκινης Φρουράς και οι επαναστατημένοι στρατιώτες και ναύτες δεν επαρκούσαν για τη νικηφόρα υπεράσπιση της σοσιαλιστικής επανάστασης και του σοβιετικού κράτους. Χρειαζόταν να δημιουργηθεί τακτικός στρατός.
Ηδη από τις 26 Οκτώβρη (8 Νοέμβρη) 1917, με απόφαση του 2ου Πανρώσικου Συνεδρίου των Σοβιέτ, δημιουργήθηκε η Επιτροπή Στρατιωτικών και Ναυτικών Υποθέσεων, αποτελούμενη από τους Β. Α. Αντόνοφ - Οβσέενκο, Ν. Β. Κριλένκο και Π. Ε. Ντίμπενκο. Ταυτόχρονα ξεκίνησε και η επιχείρηση εκκαθάρισης του παλιού στρατού από τα αντεπαναστατικά στοιχεία που είχαν υψηλές ηγετικές θέσεις. Οι συνθήκες ήταν τέτοιες που επέβαλαν στην επανάσταση να προωθεί ένα τριπλό καθήκον: τον εκδημοκρατισμό του τσαρικού στρατού με την απομάκρυνση απ' αυτόν των αντεπαναστατικών στοιχείων, την προώθηση της διαδικασίας για την αποστράτευσή του και, παράλληλα με την αποστράτευση του παλιού στρατού, τη δημιουργία ενός νέου προλεταριακού στην υπηρεσία της εργατικής τάξης και της σοβιετικής εξουσίας⁸.
Στις 19 Δεκέμβρη 1917/1 Γενάρη 1918, σε σύσκεψη στο Λαϊκό Επιτροπάτο Στρατιωτικών Υποθέσεων αποφασίστηκε η ίδρυση νέου στρατού και συγκροτήθηκε επιτροπή που θα αναλάμβανε αυτή τη δουλιά. Γρήγορα συγκροτήθηκε η πρώτη μονάδα του σοσιαλιστικού στρατού, η οποία στάλθηκε στο μέτωπο την 1/14 Γενάρη του 1918. «Χαιρετίζω στο πρόσωπό σας - έλεγε ο Λένιν αποχαιρετώντας τους⁹ - τους πρώτους ήρωες εθελοντές του σοσιαλιστικού στρατού που θα δημιουργήσουν έναν ισχυρό επαναστατικό στρατό».

Το ιστορικό διάταγμα

Στις 15/28 Γενάρη 1918 ο Λένιν υπέγραψε το διάταγμα για τη δημιουργία του Κόκκινου Στρατού σε εθελοντική βάση. Το ιστορικό εκείνο διάταγμα έλεγε¹⁰:
«Ο παληός στρατός χρησίμεψε για την καταπίεση των εργαζομένων μαζών απ' την αστική τάξη. Αφού η εξουσία πέρασε στις εργαζόμενες μάζες και τους καταπιεζόμενους, είναι ανάγκη να δημιουργηθεί ένας καινούριος στρατός που θα χρησιμέψει για στήριγμα στην εξουσία των σοβιέτ και, στο μέλλον, σαν βάση για την αντικατάσταση του μόνιμου στρατού από έναν εθνικό στρατό που θάναι το στήριγμα της μέλλουσας κοινωνικής επανάστασης στην Ευρώπη.
I. Γι' αυτό το λόγο το συμβούλιο των Επιτρόπων του λαού αποφασίζει την ίδρυση ενός καινούργιου στρατού που θα ονομαστεί κόκκινος στρατός των εργατών και αγροτών πάνω στην επόμενη βάση.
- Ο κόκκινος στρατός των εργατών και των χωρικών θα αποτελείται από τα πιο συνειδητά και τα πιο οργανωμένα στοιχεία των εργαζόμενων τάξεων.
- Θα γίνονται δεκτοί στον κόκκινο στρατό όλοι οι πολίτες της Ρωσικής Δημοκρατίας πάνω από 18 χρόνων. Κάθε πολίτης που θέλει να μπει στον κόκκινο στρατό πρέπει νάναι έτοιμος να θυσιάσει όλες του τις δυνάμεις, τη ζωή του για την υπεράσπιση της επανάστασης του Οχτώβρη, της εξουσίας των Σοβιέτ και του Σοσιαλισμού. Για να γίνει κανένας μέλος του κόκκινου στρατού χρειάζεται να έχει σύσταση των επιτροπών του συντάγματος ή των δημοκρατικών οργανώσεων που δέχονται το πρόγραμμα της εξουσίας των Σοβιέτ, των κομματικών ή επαγγελματικών οργανώσεων ή τουλάχιστον δύο μελών αυτών των οργανώσεων. Αν ομάδες ολάκερες μπαίνουν στον κόκκινο στρατό, οι στρατιώτες πρέπει να απαντήσουν οι μεν για τους δε και η παραδοχή τους θα υποβληθεί στην ψήφο όλων.
II. Οι στρατιώτες του κόκκινου στρατού των εργατών και χωρικών θα διατρέφονται ολοκληρωτικά απ' το Κράτος και θα παίρνουν 50 ρούβλια το μήνα.
Τα μέλη της οικογένειας των στρατιωτών, που είναι ανίκανα για δουλειά και που διατρεφόντανε πριν απ' αυτούς θα παίρνουν ό,τι τους είναι αναγκαίο μέσα στα όρια που θα οριστούν απ' τα όργανα της εξουσίας των τοπικών Σοβιέτ.
III. Ανώτερο διευθυντικό όργανο του κόκκινου στρατού των εργατών και χωρικών θάναι το Συμβούλιο των Επιτρόπων του λαού. Η άμεση διοίκηση του στρατού θα συγκεντρωθεί στο επιτροπάτο στρατιωτικών. Πλάι δε σ' αυτό θα συσταθεί ένα εθνικό συμβούλιο».
Στις 30 Γενάρη/12 Φλεβάρη 1918 ο Λένιν υπέγραψε το διάταγμα για τη δημιουργία σοβιετικού πολεμικού στόλου, επίσης, σε εθελοντική βάση. Οι διοικητές των στρατιωτικών μονάδων - ως και το βαθμό του διοικητή συντάγματος - θα ήταν αιρετοί.

Αντί επιλόγου

Από τα τέλη του Μάη του 1918 ο τρόπος συγκρότησης του Κόκκινου Στρατού άλλαξε. Μπρος στη δύσκολη εσωτερική και διεθνή κατάσταση, μπρος στον αυξημένο κίνδυνο ένοπλης ιμπεριαλιστικής επέμβασης, θεσπίστηκε η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία για ηλικίες από 18 έως 40 ετών και καταργήθηκε η αιρετότητα στη διοίκηση¹¹. Στη διάρκεια 1918-1920 δημιουργήθηκαν τα ανώτατα όργανα στρατιωτικής διοίκησης και ο κεντρικός στρατιωτικός μηχανισμός.
Αλλαγές στη μορφή και στο περιεχόμενο του Κόκκινου Στρατού υπήρξαν και στη συνέχεια της σοβιετικής ιστορίας, αλλά δεν είναι του παρόντος να αναφερθούν. Αξίζει μόνο να σημειωθεί ότι ο Στρατός αυτός για πάνω από 70 χρόνια ήταν υπερασπιστής της ελευθερίας και ελπίδα όλων των εργαζομένων του πλανήτη στον αγώνα τους για ένα καλύτερο μέλλον. Ηταν ο απελευθερωτής των λαών από το φασισμό, σηκώνοντας στις πλάτες του το κύριο βάρος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η σημερινή απουσία του υπογραμμίζει την αξία του.
1. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος Η' σελ. 9.
2. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», τόμος 35, εκδόσεις Σ.Ε., σελ. 357- 358.
3. «Ιστορία του ΚΚΣΕ», εκδόσεις Σ.Ε., σελ. 287.
4. Σαρλ Μπετελέμ: «Οι ταξικοί αγώνες στην ΕΣΣΔ», εκδόσεις «Ράππα», τόμος Α', σελ. 119.
5. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», τόμος 31, εκδόσεις Σ.Ε., σελ. 41.
6. Ε. Χ. Καρρ: «Ιστορία της Σοβιετικής Ενωσης», εκδόσεις «Υποδομή», τόμος 3ος, σελ. 85-86.
7. «Ιστορία της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης», εκδόσεις «Πλανήτης», σελ. 321.
8. Στο ίδιο, σελ. 321-322.
9. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», τόμος 35, εκδόσεις Σ.Ε., σελ. 216.
10. «ΝΕΟΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ» 11ο τεύχος, Οκτώβρης 1932.
11. Ζαν Ελλενστέιν: «Ιστορία της Σοβιετικής Ενωσης», Εκδόσεις «Θεμέλιο», τόμος Α΄, σελ. 167 κ.α.

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

    

Η Συμφωνία της Βάρκιζας-12 ΦΛΕΒΑΡΗ 1945

Η παράδοση των όπλων από τους μαχητές του ΕΛΑΣ

«Στα πρακτικά ζητήματα της πολιτικής σεκάθε χωριστή ή ειδική ιστορική στιγμή τοσπουδαίο είναι να ξέρεις να ξεχωρίζεις ταζητήματα, στα οποία εκδηλώνεται η κυριότερημορφή των συμβιβασμών που είναι απαράδεχτοι,προδοτικοί, που ενσαρκώνουν τον ολέθριο γιατην επαναστατική τάξη οπορτουνισμό και νακατευθύνεις όλες σου τις προσπάθειες στοξεσκέπασμά τους και στην καταπολέμησή τους» Β. Ι. Λένιν¹

Στις 12 Φεβρουαρίου του 1945, ημέρα Δευτέρα, στις 4.30' το πρωί τα πάντα σχετικά με τη διάσκεψη της Βάρκιζας είχαν, ουσιαστικά, τελειώσει. Εμενε η υπογραφή των τελικών κειμένων της Συμφωνίας που όμως δεν ήταν δυνατόν να γίνει εκείνη τη στιγμή. Ετσι υπογράφτηκε το παρακάτω περιληπτικό πρωτόκολλο²:

«Οι υπογεγραμμένοι αφ' ενός Ιωάννης Σοφιανόπουλος, υπουργός των Εξωτερικών, Περικλής Ράλλης, υπουργός των Εσωτερικών και Ιωάννης Μακρόπουλος, υπουργός της Γεωργίας, αποτελούντες την υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως εξουσιοδοτημένην Αντιπροσωπείαν και αφ' ετέρου Γεώργιος Σιάντος, γραμματεύς της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτριος Παρτσαλίδης, γραμματεύς της ΚΕ του ΕΑΜ και Ηλίας Τσιριμώκος, γενικός γραμματεύς της ΕΛΔ, αποτελούντες την υπό την ΚΕ του ΕΑΜ εξουσιοδοτημένην Αντιπροσωπείαν δηλούν, ότι επί όλων των κατά την διάσκεψιν συζητηθέντων θεμάτων κατέληξαν εις απόλυτον συμφωνίαν ήτις διατυπουμένη εις αναλυτικόν πρακτικόν θέλει υπογραφή σήμερον και ώραν 14ην".

Αναμνηστική φωτογραφία μετά την υπογραφή

Μια ώρα αργότερα, στις 5.30' το πρωί η κυβερνητική αντιπροσωπεία έστειλε στον Τύπο την εξής- από κοινού με την αντιπροσωπεία του ΕΑΜ συμφωνηθείσα- ανακοίνωση³:«Η πρωτοβουλία της ΑΜ του Αρχιεπισκόπου - Αντιβασιλέως, συγκληθείσα διάσκεψις των αντιπροσώπων της Ελληνικής Κυβερνήσεως και της αντιπροσωπείας του ΕΑΜ, ετερμάτισεν τας εργασίας της σήμερον και ώρα 4.30' πρωινήν. Εφ' όλων ανεξαιρέτως των συζητηθέντων σημείων επήλθε συμφωνία. Λόγω του προκεχωρημένου της ώρας δεν κατέστη δυνατή η υπογραφή του αναλυτικού πρακτικού, των αντιπροσώπων περιορισθέντων εις την υπογραφήν περιληπτικού πρωτοκόλλου.
Κατά την υπογραφήν παρίσταντο και οι κ.κ. Μακ Μίλαν, μόνιμος υπουργός της Μ. Ανατολής και Λήπερ, πρεσβευτής της Μ. Βρετανίας".
Η σ΄Σμφωνία της Βάρκιζας υπογράφηκε τελικά στις 7.30μ.μ. της 12ης Φεβρουαρίου του 1945, στη μεγάλη αίθουσα του υπουργείου Εξωτερικών παρουσία Ελλήνων και ξένων δημοσιογράφων. Με δηλώσεις τους προς τον Τύπο οι εκπρόσωποι της κάθε πλευράς εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για το γεγονός. Αποκαλυπτικές όμως ήταν οι δηλώσεις του βρετανού μόνιμου υπουργού για ζητήματα της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής Μακ Μίλαν, ο οποίος σε συνέντευξή του, στον ανταποκριτή του πρακτορείου «Ρόιτερ» στην Ελλάδα, δεν άφησε περιθώρια παρερμηνειών για το τι πραγματικά είχε συμβεί: «Κατά τη γνώμη μου- είπε- η συμφωνία εδικαίωσε πλήρως την πολιτικήν την οποίαν υιοθέτησεν η βρετανική κυβέρνησις κατά τας τελευταίας ταραχάς». Ποια ήταν αυτή η πολιτική με δυο λόγια; Ο Τσόρτσιλ, σ' ένα τηλεγράφημά του προς τον στρατηγό Σκόμπι, σταλμένο μέσα στα Δεκεμβριανά, την περιέγραφε με τα εξής λόγια: «Ο σκοπός είναι σαφής: να χτυπηθεί το ΕΑΜ». Και προς αποφυγήν παρανοήσεων πρόσθετε στα απομνημονεύματά του, σχολιάζοντας το παραπάνω τηλεγράφημα: «Οι κομμουνισταί και οι φίλοι τους στο Λονδίνο διέδιδαν ότι τα βρετανικά στρατεύματα συμπαθούσαν το ΕΑΜ. Ούτε μία λέξις δεν ήταν αληθινή»⁴.

Η υπογραφή της Συμφωνίας

Η Συμφωνία της Βάρκιζας είναι αναμφισβήτητα η πιο πολυσυζητημένη συμφωνία στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Πριν, όμως, μιλήσουμε για το περιεχόμενό της ας δούμε πώς φτάσαμε στην επίτευξή της.

Πριν από τη διάσκεψη της Βάρκιζας

Με τη λήξη των Δεκεμβριανών, την υποχώρηση του ΕΛΑΣ από την Αθήνα και την υπογραφή συμφωνίας για ανακωχή των εχθροπραξιών με τους Εγγλέζους, αντικειμενικά έμπαινε επί τάπητος να αναζητηθεί μια πολιτική λύση, που θα έθετε τέλος στην πολεμική αναμέτρηση ή τουλάχιστον να επιδιωχθούν διαπραγματεύσεις προς αυτή την κατεύθυνση, ούτως ώστε να κερδηθεί πολύτιμος χρόνος, απαραίτητος για στρατιωτική προετοιμασία, μπρος στο ενδεχόμενο επανάληψης των εχθροπραξιών. Ειδικά για τον ΕΛΑΣ τέτοια αναγκαιότητα υπήρχε, σύμφωνα με τα γραφόμενα πολλών ηγετικών στελεχών του κινήματος και φυσικά του στρατηγού Στ. Σαράφη. «Ο ΕΛΑΣ- γράφει χαρακτηριστικά ο Σαράφης⁵- είχε δυνατότητες σε τρόφιμα, πυρομαχικά και έμψυχο υλικό να κάνει πόλεμο για πολύ καιρό κατά των Αγγλων και των κυβερνητικών Ελλήνων και στην περίπτωση αυτή έπρεπε να προετοιμαστεί».
Μόλις άρχισε να εφαρμόζεται η συμφωνία ανακωχής άρχισαν και οι σχετικές βολιδοσκοπήσεις για διαπραγματεύσεις. Από το αντιΕΑΜικό στρατόπεδο οι πιο επίσημοι εκπρόσωποί του δεν έχαναν ευκαιρία να δηλώσουν την ετοιμότητα τους για συζητήσεις με το ΕΑΜ. Αλλά και το ΕΑΜ δε δίστασε να ανταποκριθεί, εκφράζοντας την επιθυμία της ηγεσίας του να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις με ευρεία αντιπροσωπεία στην οποία θα εκπροσωπούνταν όλες οι πολιτικές δυνάμεις που απάρτιζαν την παράταξη. Σ' αυτό ακριβώς το σημείο είναι που η αντιΕΑΜική πλευρά (δηλαδή οι Εγγλέζοι και ο αστικός πολιτικός κόσμος) έδωσε ένα δείγμα από τις πραγματικές της προθέσεις. Στην αρχή επιδίωξε να καθορίσει την πολιτική σύνθεση της ΕΑΜικής αντιπροσωπείας, προβάλλοντας την προκλητική απαίτηση να αποτελείται μόνο από κομμουνιστές. Δεν τα κατάφερε κι έτσι, στη συνέχεια, επιχείρησε να καθορίσει τον αριθμό και να ορίσει τα πρόσωπα που θα συμμετέχουν σ' αυτή⁶. «Η αξίωση- σχολίαζε ο Γ. Σιάντος⁷- να αποτελεστεί η αντιπροσωπεία του ΕΑΜ μόνο από υπεύθυνα στελέχη του ΚΚΕ δύο πράγματα μπορεί να σημαίνει: Ή ότι θέλουν σώνει και καλά να '' επιβεβαιώσουν'' τη συκοφαντική εκστρατεία ότι διασπάστηκε το ΕΑΜ κι έμεινε σ' αυτό μόνο το ΚΚΕ ή ότι η αντιδραστική Δεξιά, που συγκεντρώνεται γύρω από τον Γονατά, θέλει να ματαιώσει κάθε συνεννόηση, γιατί θεωρεί ότι είναι σπάνια η ευκαιρία να επιβληθεί δυναμικά με τα αγγλικά όπλα». Η αλήθεια βέβαια είναι πολύ ευρύτερη στις διαστάσεις της απ' ό,τι την περιγράφει ο Σιάντος. Την απομόνωση του ΚΚΕ ή αλλιώς τη διάσπαση του ΕΑΜ επιδίωκαν και δυνάμεις εκ των έσω. Ο Ηλ. Τσιριμώκος ομολογεί χαρακτηριστικά⁸: «Το ΚΚΕ είχε ζητήσει με τηλεγράφημα από τον Σβώλο να πάρει μέρος στην Αντιπροσωπεία του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ που θα διαπραγματευόταν με την κυβέρνηση Πλαστήρα, στη Βάρκιζα, τους όρους με τους οποίους θα έληγε η ένοπλη σύγκρουση. Ο Σβώλος αρνήθηκε. Εκρινε ότι, αφού είχε ακολουθηθή ένας δρόμος αντίθετος προς τη δική του γνώμη, σωστό ήταν να διαπραγματευθούν εκείνοι που είχαν διαλέξει το δρόμο αυτό. Και τέτοιοι ήταν μόνο οι αντιπρόσωποι του ΚΚΕ».
Τελικά, με απόφαση της ΚΕ του ΕΑΜ την αντιπροσωπεία του αποτέλεσαν ο Γ. Σιάντος Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ (επικεφαλής), ο Μ. Παρτσαλίδης Γραμματέας της ΚΕ του ΕΑΜ και ο Ηλ. Τσιριμώκος μέλος της ΚΕ του ΕΑΜ. Στρατιωτικός σύμβουλος της αντιπροσωπείας ορίστηκε ο αρχηγός του ΕΛΑΣ στρατηγός Στ. Σαράφης, ενώ τη συνόδευαν, χωρίς δικαίωμα να παρίστανται στις συνεδριάσεις οι Κ. Γαβριηλίδης, Γ. Γεωργαλάς και Δ. Στρατής⁹.
Στην αντιπροσωπεία της κυβέρνησης των Αθηνών επικεφαλής ήταν ο υπουργός εξωτερικών Ι. Σοφιανόπουλος- που ορίστηκε και πρόεδρος της Διάσκεψης- ενώ συμμετείχαν επίσης ο υπουργός Εσωτερικών Περικλής Ράλλης (ανήκε στο δεξιό Λαϊκό Κόμμα) και ο υπουργός Γεωργίας Ι. Μαρκόπουλος. Στρατιωτικός σύμβουλος της κυβερνητικής αντιπροσωπείας ήταν ο στρατηγός Παυσανίας Κατσώτας. Τέλος, παρατηρητής εκ μέρους του Αρχιεπισκόπου - αντιβασιλιά Δαμασκηνού ήταν ο διευθυντής του Πολιτικού του Γραφείου Ι. Γεωργάκης, μετέπειτα καθηγητής της Παντείου και στενός συνεργάτης του Ωνάση.
Η Διάσκεψη της Βάρκιζας άρχισε στις 2 Φλεβάρη του 1945, ημέρα Παρασκευή και τελείωσε στις 12 του μηνός, ημέρα Δευτέρα, με την υπογραφή της σχετικής συμφωνίας.

Η Συμφωνία και ο χαρακτήρας της

Η ΕΑΜική αντιπροσωπεία πήγε στη Βάρκιζα με συγκεκριμένες θέσεις που είχαν καθοριστεί σε συνεδρίαση της ΚΕ του ΚΚΕ προς το τέλος Γενάρη του '45 και επικυρώθηκαν σε σύσκεψη, που ακολούθησε, παρουσία ηγετικών στελεχών του Κόμματος, αλλά και του Ηλ. Τσιριμώκου. Μάλιστα, όπως γράφει ο Β. Μπαρτζιώτας¹⁰, τόσο στη συνεδρίαση της ΚΕ του ΚΚΕ όσο και στη σύσκεψη συμφωνήθηκε να μην υπογραφεί συμφωνία, στην οποία δε θα συμπεριλαμβανόταν όρος για χορήγηση Γενικής Αμνηστίας και αποφασίστηκε η αντιπροσωπεία του ΕΑΜ να αποχωρήσει από τη διάσκεψη, αν η αντίπαλη πλευρά δε δεχόταν αυτόν τον όρο.
Τελικά οι δύο πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία από την οποία απουσίαζε ακόμη και αυτός ο όρος της γενικής αμνηστίας!!!
Οι ευθύνες για μια τόσο σοβαρή υποχώρηση ασφαλώς βαραίνουν κυρίως τους αντιπροσώπους- ηγέτες του ΚΚΕ. Εντούτοις δεν μπορεί να μη σημειωθεί ότι στην επιδίωξη των αντιπάλων του ΕΑΜ να μην υπάρχει ως όρος στη συμφωνία η Γενική Αμνηστία, ο Ηλ. Τσιριμώκος συνέβαλε τα μέγιστα, συνεργαζόμενος μυστικά με τον Δαμασκηνό και τους Εγγλέζους και παρέχοντάς τους κάθε δυνατή βοήθεια. Οσα αναφέρονται στα βρετανικά αρχεία και σε άλλες πηγές γι' αυτό το σκοτεινό του ρόλο είναι καταλυτικά¹¹. Αν ήθελε τώρα κανείς να αναζητήσει τις βαθύτερες προθέσεις μιας τέτοιας στάσης, το λιγότερο που θα μπορούσε να πει θα ήταν να επαναλάβει την εκτίμηση που κάνει ο Θ. Χατζής για τη συμπεριφορά όχι μόνο του Τσιριμώκου αλλά και του Αλ. Σβώλου. Κύρια επιδίωξή τους- λέει ο Χατζής¹²- «ήταν να ανοίξουν οι δρόμοι της πολιτικής προβολής του Κόμματος που σχεδίαζαν να εμφανίσουν σαν συνέχεια της επικής εθνικής αντίστασης, από τις ''νομιμόφρονες'' πατριωτικές δυνάμεις... Προϋπόθεση όμως ενός τέτοιου κόμματος, με ριζοσπαστικό δημοκρατικό πρόγραμμα και με πολλά σοσιαλιστικά συνθήματα, ανάλογα με τα προγράμματα των σοσιαλδημοκρατικών κόμματων της Δύσης, θα μπορούσε να συγκροτηθεί μόνο πάνω στα ερείπια του ΚΚΕ και του ΕΑΜ».
Εν πάση περιπτώσει, για να επανέλθουν στη Συμφωνία, με τον τρόπο που ήταν διατυπωμένο το άρθρο 3 για την αμνηστία υπήρχε πλήρης η δυνατότητα στην αντίδραση να εξαπολύσει άγριο διωγμό εναντίον των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης κάτι που φυσικά δεν άργησε να κάνει.
Για τα άλλα, κύρια, ζητήματα η Συμφωνία προέβλεπε:

• Μονομερής αποστράτευση του ΕΛΑΣ και συγκρότηση εθνικού στρατού μέσα από κανονική στρατολογία.
• Εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από δοσίλογους και φασιστικά στοιχεία.
• Διενέργεια δημοψηφίσματος και στη συνέχεια εκλογών μέσα στο 1945.

Τέλος, η Συμφωνία δεν προέβλεπε συγκρότηση αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης, αλλά ούτε και έθιγε το θέμα της παρουσίας των βρετανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα¹³.
Δε χωράει αμφιβολία πως επρόκειτο για έναν απαράδεκτο συμβιβασμό, για μια συνθηκολόγηση του ΕΑΜικού κινήματος, που ούτε ο συσχετισμός δυνάμεων την επέβαλε αλλά ούτε και η έκβαση της ένοπλης σύγκρουσης το Δεκέμβρη, δεδομένου ότι ο κύριος όγκος των δυνάμεων του ΕΛΑΣ ήταν ανέπαφος κι ετοιμοπόλεμος κάτι που γνώριζαν πολύ καλά οι Εγγλέζοι. Για παράδειγμα ο Βρετανός στρατάρχης Αλεξάντερ, ανώτατος διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στη Μεσόγειο την περίοδο 1944 - 1945, έγραφε στον Τσόρτσιλ στις 21 Δεκεμβρίου του '44: «Εάν υποθέσομε ότι ο ΕΛΑΣ εξακολουθεί τον αγώνα, νομίζω ότι θα είναι δυνατόν να ξεκαθαρίσομε την περιοχή Αθηνών - Πειραιώς και να την κρατήσομε σταθερά, αλλά έτσι δε νικούμε τον ΕΛΑΣ σε σημείο που να τον αναγκάσομε να συνθηκολογήση. Δεν είμαστε αρκετά ισχυροί για να κάνωμε περισσότερα και να αναλάβωμε επιχειρήσεις στην υπόλοιπη Ελλάδα.... εύχομαι να κατορθώσετε να βρήτε μια πολιτική λύση στο ελληνικό πρόβλημα γιατί έχω πεισθή ότι κάθε στρατιωτική ενέργεια, μετά την εκκαθάριση της περιοχής Αθήνας και Πειραιά θα ξεπερνούσε τις δυνατότητες των σημερινών μας δυνάμεων». Την επομένη ο Τσόρτσιλ απαντούσε: «Δεν υπάρχει θέμα να συνεχίσωμε οποιαδήποτε στρατιωτική επιχείρηση εκτός από την εκκαθάριση της περιοχής Αθηνών - Πειραιώς»¹⁴.
Περισσότερα σχόλια ασφαλώς περιττεύουν.-
1 Β. Ι. Λένιν: «Ο αριστερισμός παιδική αρρώστια του κομμουνισμού», Απαντα, εκδόσεις Σ.Ε., τόμος 41, σελ. 53
2 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 13/2/1945
3 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, στο ίδιο
4 Ουίνστον Τσώρτσιλ: «2ος Παγκόσμιο πόλεμος- Απομνημονεύματα», εκδόσεις Ελληνική Μορφωτική Εστία, μετάφραση Α. Σαμαράκης, τόμος ΣΤ', σελ. 319- 320
5 Στ. Σαράφη: «Ο ΕΛΑΣ», εκδόσεις ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, σελ. 559- 560
6 Βλέπε αναλυτικά για το θέμα: «Πρώτη Λευκή Βίβλος του ΕΑΜ», στο βιβλίο: «Στη δίνη του Εμφυλίου Πολέμου», εκδόσεις ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ, σελ. 147- 150
7 «Ριζοσπάστης» 27/1/1945
8 Ηλ. Τσιριμώκου: «Αλ. Σβώλος- η δική μας αλήθεια», εκδόσεις «Δίφρος», 1962, σελ. 79
9 «Κείμενα της Εθνικής Αντίστασης», Εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, τόμος Α', σελ. 158
10 Β. Μπαρτζιώτα: «Εθνική Αντίσταση και Δεκέμβρης 1944», εκδόσεις Σ.Ε. σελ. 427
11 Βλέπε αναλυτικά για το θέμα: Φ. Οικονομίδη: «Ελλάδα ανάμεσα σε δύο κόσμους» εκδόσεις ΟΡΦΕΑΣ, σελ. 28- 34. Π. Βενάρδου: «Η συμφωνία της Βάρκιζας», εκδόσεις ΠΟΝΤΙΚΙ, σελ. 103, κ.α.
12 Θ. Χατζή: «Η Νικηφόρα Επανάσταση που χάθηκε», εκδόσεις «Δωρικός», τόμος Δ', σελ. 380
13 Ολόκληρη η συμφωνία στα «Επίσημα κείμενα ΚΚΕ», τόμος Ε' σελ. 411- 416
14 Ουίν. Τσόρτσιλ, στο ίδιο, τόμος ΣΤ, σελ. 336

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Stalin speech - November 7, 1941[English subtitles]

Катюша Katyusha USSR Nostalgia СССР Ностальгия 1978

70 χρόνια από τη νίκη του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ - Χιλιάδες κόσμου στον εορτασμό

 

 

Με λαμπρότητα και υπερηφάνεια η Ρωσία γιόρτασε σήμερα στο Βόλγκογκραντ, τα 70 χρόνια από τη νίκη των σοβιετικών στρατευμάτων στη μάχη του Στάλινγκραντ. Την πρώτη ήττα της Γερμανίας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που τιμάται ακόμη και σήμερα από τους Ρώσους ως το γεγονός που έσωσε την Ευρώπη από το ναζισμό. 

Με την ευκαιρία της γιορτής το Βόλγκογκραντ μετονομάστηκε και πάλι, μόνο για σήμερα, σε Στάλινγκραντ. Η πόλη, στις όχθες του ποταμού Βόλγα, σημαιοστολίστηκε ενώ παντού αναρτήθηκαν αφίσες που θυμίζουν τους ήρωες και τους πεσόντες της ιστορικής μάχης.
Χιλιάδες άνθρωποι κάθε ηλικίας συγκεντρώθηκαν από νωρίς το πρωί στο κέντρο της πόλης για να παρακολουθήσουν τη στρατιωτική παρέλαση. "Θυμάμαι τους φίλους μου που σκοτώθηκαν εδώ", είπε ένας 89χρονος βετεράνος του Στάλινγκραντ, ο Πιορτ Χαμπάροφ, ο οποίος έφτασε στην πόλη ειδικά για τους εορτασμούς αυτούς από το Βέλικι Νόβγκοροντ όπου κατοικεί σήμερα.

Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν επισκέφθηκε ο ίδιος την πόλη, και κατέθεσε στεφάνι μπροστά από το Άγαλμα της Μητέρας Πατρίδας, ύψους περίπου 85 μέτρων. Η μάχη του Στάλινγκραντ "είναι ένα από τα πιο αξιομνημόνευτα παραδείγματα ηρωισμού στον κόσμο", δήλωσε.
Εκπρόσωποι της κυβέρνησης, όπως ο αντιπρόεδρος Ντμίτρι Ρογκόζιν, βετεράνοι και μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος κατέθεσαν επίσης στεφάνια και άφησαν από ένα κόκκινο γαρίφαλο στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, στη Λεωφόρο των Ηρώων. Απέναντί τους, το συγκεντρωμένο πλήθος κρατούσε ένα πανό με τη φράση "Ευχαριστούμε για τη νίκη".

"Οι εορτασμοί είναι εξαιρετικοί. Είναι σημαντικό να εμφυσήσουμε στους νέους την αγάπη για την πατρίδα", δήλωσε μια 26χρονη γυναίκα. "Η μάχη του Στάλινγκραντ είναι το λαμπρότερο σύμβολο του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου (όπως αποκαλείται στη Ρωσία ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος), του πολέμου που είναι ακόμη χαραγμένος στη μνήμη των ανθρώπων που τον έζησαν και των οικείων τους", τόνισε ο ιστορικός Βιτάλι Ντιμάρσκι.

Ήταν 2 Φεβρουαρίου 1943, όταν τα στρατεύματα του Γερμανού στρατάρχη Φρίντριχ φον Πάουλους συνθηκολόγησαν, περικυκλωμένα από τον Κόκκινο Στρατό μετά από μια λυσσαλέα σύγκρουση που είχε ξεκινήσει τον Ιούλιο του 1942 στο Στάλινγκραντ, τη δίοδο προς τον Καύκασο και τα πλούσια πετρελαϊκά αποθέματα της περιοχής. Η παράδοση της 6ης Στρατιάς του φον Πάουλους ήταν η πρώτη των ναζί από την έναρξη του πολέμου και άλλαξε το ρου των συγκρούσεων, τόσο σε επίπεδο στρατηγικής όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο αφού αναπτέρωσε το ηθικό των Σοβιετικών οι οποίοι μέχρι τότε είχαν υποστεί πολλές ήττες.

Η μάχη του Στάλινγκραντ ήταν ταυτόχρονα και μία από τις πλέον αιματοκυλισμένες στην παγκόσμια ιστορία: μετά τους συνεχείς βομβαρδισμούς από τη γερμανική αεροπορία οι δρόμοι της πόλης μετατράπηκαν σε θέατρο μάχης με τους Γερμανούς στρατιώτες από τη μια και τους Σοβιετικούς στρατιώτες και πολίτες από την άλλη, στους οποίους ο Στάλιν είχε δώσει την ιστορική εντολή "Ούτε βήμα πίσω!". Στο ίδιο διάστημα οι αντιμαχόμενοι είχαν να αντιμετωπίσουν δύο κοινούς εχθρούς: την πείνα και το ρωσικό χειμώνα που πλησίαζε.

Σύμφωνα με τα επίσημα ρωσικά στοιχεία, στη μάχη του Στάλινγκραντ έχασαν συνολικά τη ζωή τους 2 εκατομμύρια άνθρωποι και από τις δύο πλευρές. "Πρέπει να κάνουμε ότι μπορούμε να για διατηρήσουμε την ανάμνηση και την αλήθεια για τη μάχη του Στάλινγκραντ", τόνισε την Παρασκευή ο πρόεδρος Πούτιν.
Το Τσαρίτσιν, όπως ήταν το όνομά του κατά την τσαρική εποχή, μετονομάστηκε σε Στάλινγκραντ το 1925 προς τιμή του Ιωσήφ Στάλιν. Πήρε το όνομα Βόλγκογκραντ το 1961, όταν ο τότε ηγέτης της ΕΣΣΔ Νικίτα Χρουτσόφ ξεκίνησε την αποσταλινοποίηση. Πρόσφατα, με απόφαση των τοπικών αρχών, αποφασίστηκε η πόλη να αποκαλείται ξανά Στάλινγκραντ για πέντε ημέρες κάθε χρόνο, όταν γιορτάζονται σημαντικές ιστορικές επέτειοι.

ΠΗΓΗ : www.enet.gr