Ο Ηλίας Ξυδέας παρέδωσε στο Αρχείο του ΚΚΕ το ημερολόγιο του θείου του Κώστα Ξυδέα, ταγματάρχη του ΔΣΕ στον Ταΰγετο Λακωνίας. Παραδίδοντας το ημερολόγιο, ο Ηλίας Ξυδέας εξιστόρησε σύντομα πού και πώς βρέθηκε το ημερολόγιο. Παραθέτουμε αυτό το σύντομο ιστορικό.
«Το ημερολόγιο τοποθετήθηκε και βρέθηκε στη Σαϊδόνα Μεσσηνίας στο σπίτι του θείου Χρήστου Ξυδέα του Βασιλείου χωρίς να γνωρίζω πότε, πώς ή αν τοποθετήθηκε εκεί από το θείο μου Κώστα Ξυδέα.
Μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου βρέθηκε από τον ξάδερφό μου Βασίλη Ξυδέα στο κατώι του σπιτιού, σε μια τρύπα, κοτοφωλιά.
Ας σημειωθεί ότι το σπίτι κάηκε δυο φορές: μια από τους Ιταλούς και μια από τους Χίτες και τους χωροφύλακες και ταγματασφαλίτες.
Το ημερολόγιο είναι προσωπικά γραμμένο από το θείο μου τον Κώστα Θωμά Ξυδέα. Αναφέρεται στη Μάχη της Σαϊδόνας καθώς και σε πολλά συμβάντα και μάχες ενάντια στον ξένο κατακτητή και τους ντόπιους συνεργάτες του.
Η ιδιαιτερότητά του ως ιστορικού ντοκουμέντου συνίσταται στο ότι αναφέρεται σε όλη την περίοδο του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα και του πρώτου αντάρτικου με ήδη βιωμένη από την πλευρά του Καπετάνιου της περιόδου των Δεκεμβριανών και της συμφωνίας της Βάρκιζας. Παρουσιάζει το ξεκίνημα ήδη από την περίοδο της κατοχής του λεγόμενου «εμφυλίου» πολέμου που επιβλήθηκε στη χώρα από τα ντόπια και ξένα συμφέροντα. Αποτελεί μια σπουδαία παρακαταθήκη του λαϊκού επαναστατικού κινήματος της Πελοποννήσου με μπροστάρη και καθοδηγητή το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Παραδίδεται σήμερα στο φυσικό του αποδέκτη».
Ποιος ήταν ο Κώστας Ξυδέας
Γεννήθηκε το 1907 στο χωριό Σαϊδόνα της Μεσσηνιακής Μάνης. Στον πόλεμο της Αλβανίας πολέμησε στην πρώτη γραμμή του μετώπου, ως λοχίας πεζικού, και παρασημοφορήθηκε με το Αριστείο Ανδρείας.
Τον Ιούλη του 1941 έγινε μέλος της Αντιστασιακής Οργάνωσης «Νέα Φιλική Εταιρία» και το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς, μετά τη συγχώνευση της Οργάνωσης αυτής με το ΕΑΜ, έγινε μέλος και του ΚΚΕ. Το Χειμώνα του 1942, η Οργάνωση του ΕΑΜ Σαϊδόνας αποφάσισε να συγκροτήσει, με δική της πρωτοβουλία, μια μικρή ένοπλη ομάδα ανταρτών «για να αρχίσει ο ένοπλος αγώνας κατά των κατακτητών και στον Ταΰγετο».
Στις 28 Μάρτη 1942, η ηρωική αυτή ομάδα ανταρτών, με επικεφαλής τους Ηλία Νοέα, έφεδρο ανθυπολοχαγό και Κώστα Ξυδέα, χτύπησε σε ενέδρα ένα ισχυρό στρατιωτικό απόσπασμα Ιταλών καραμπινιέρων στην περιοχή του χωριού Σαϊδόνα, στην τοποθεσία «Καρδάρα Μπούγερα» και του προξένησε απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες. Η πρωτοβουλία αυτή των ηρωικών Σαϊδονιτών ανταρτών δεν είχε συνέχεια, γιατί τελικά επικράτησε η άποψη ότι «οι αντικειμενικές συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές για τη δημιουργία αντάρτικου, αφού ο πληθυσμός της Πελοποννήσου είναι συντηρητικός και αντιδραστικός, ή ότι ο ένοπλος αγώνας είναι πρόωρος για την Πελοπόννησο!...».
Το αποτέλεσμα ήταν να χτυπηθούν βάναυσα τα μέλη της ηρωικής αυτής ομάδας ανταρτών από τους Ιταλούς φασίστες κατακτητές, όταν πείστηκαν να παραδώσουν τα όπλα τους. Ο στρατιωτικός διοικητής της ομάδας, ο ήρωας Ηλ. Νοέας καταδικάστηκε από Ιταλικό Στρατοδικείο σε θάνατο και εκτελέστηκε, ο δε Κ. Ξυδέας και τα άλλα μέλη της ομάδας καταδικάστηκαν σε πολυετή φυλάκιση.
Μετά την αποφυλάκισή του, το Καλοκαίρι τον 1943 (ο αρχιφασίστας δικτάτορας της Ιταλίας Μουσολίνι έδωσε χάρη σε φυλακισμένους, σε κάποια ιταλική επέτειο), ο Ξυδέας κατατάχτηκε στον ΕΛΑΣ, στο 1ο Τάγμα του 9ου Συντάγματος, και σύντομα εξελίχτηκε σε πολιτικο-στρατιωτικό στέλεχος.
Μετά την απελευθέρωση της χώρας μας και τη «Συμφωνία της Βάρκιζας», ο Κ. Ξυδέας, έχοντας πικρή πείρα από τα γεγονότα της Σαϊδόνας το Μάρτη του 1942, που έγινε το λάθος και οι αντάρτες τον Ταΰγετου παρέδωσαν τα όπλα τους, δεν παρέδωσε τον οπλισμό του και όταν άρχισαν οι διώξεις κατά των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, με την έναρξη του Μονόπλευρου Εμφύλιου το Μάρτη του 1945, κατέφυγε στον Κεντρικό Ταΰγετο.
Με τους Δημ. Καστάνη, Θωμ. Κουμπαράκο, Π. Ξυπόλητο, Ν. Καστάνη, Π. Κομπότη, Γ. Ξυδέα κ.ά. κατέφυγε στον Ταϋγετο. Μετά τη δημιουργία του ΔΣΕ, ο Κ. Ξυδέας βρέθηκε έτοιμος για τον καινούριο αγώνα.
Σύμφωνα με μαρτυρίες στελεχών, συναγωνιστών του και απλών ανταρτών, ο Κ. Ξυδέας συγκέντρωνε έμφυτες και επίκτητες ικανότητες σχετικές με την πολεμική τέχνη. Ιδιαίτερα διακρινόταν στη γνώση της τοπογραφίας των ορεινών όγκων της Πελοποννήσου, την οποία εκμεταλλεύονταν άριστα, κατά τις επιχειρήσεις. Ελαβε μέρος στις περισσότερες και σοβαρότερες μάχες, που διεξάχθηκαν στην Πελοπόννησο.
Χάρη στις ικανότητές του αυτές πέρασε από όλα τα στάδια αξιωμάτων του ΔΣΕ. Ομαδάρχης, διμοιρίτης, λοχαγός - καπετάνιος, ταγματάρχης με την αριθ. 18/185/3-1-1948 (2) Διαταγή του Γενικού Αρχηγείου και από τις αρχές Νοέμβρη 1948, ανέλαβε τη διοίκηση του Αρχηγείου Ταϋγέτου.
Τον Αύγουστο τον 1946, η Ομάδα Ξυδέα άρχισε τον ένοπλο αγώνα κατά του κυβερνητικού στρατού και των ένοπλων συμμοριών του παρακράτους και, έτσι, αποτέλεσε τον πυρήνα της δημιουργίας τον Αρχηγείου Ταΰγετου τον ΔΣΠ.
Στη διάρκεια του Εμφύλιου, ο Κ. Ξυδέας αναδείχτηκε σε στρατιωτικό διοικητή Λόχου του ΔΣΕ (Ανοιξη 1947), σε διοικητή Τάγματος (στις αρχές του 1948 - οπότε, με Διαταγή τον Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ, ονομάστηκε ταγματάρχης) και, τέλος, ανέλαβε διοικητής του Αρχηγείου Ταϋγέτου, το Σεπτέμβρη τον 1948.Παρά τα λίγα γράμματα που ήξερε, απόφοιτος Σχολαρχείου, κάτι σαν το Δημοτικό Σχολείο, στις ώρες της παρανομίας και μοναξιάς του διάβαζε και έγραφε. Στους αντάρτες που τον αγαπούσαν ξεχωριστά και τον θαύμαζαν, απάγγελνε συχνά ποιήματα του Κ. Βάρναλη, κερδίζοντας τα θερμά χειροκροτήματα των ακροατών του, για την καλή απόδοσή τους.
Το τέλος του Κ. Ξυδέα ήταν όμοιο με το τέλος των περισσότερων αγωνιστών του ΔΣΕ. Το κύκνειο άσμα του παίχτηκε στη θέση "Λάκκα Καρβέλι" στην περιοχή Πηγάδια Μεσσηνίας στις 13/6/1949. Περικυκλωθείς από μεικτό απόσπασμα χωροφυλακής, στρατού, ΜΕΑ και Χιτών και παρά τα κρυοπαγήματα, από τα οποία υπέφερε, αρνήθηκε να παραδοθεί και αφού, για μισή και πλέον ώρα, αντέταξε πεισματική αντίσταση, σκοτώθηκε επί τόπου με τον σωματοφύλακά του, νεαρό φοιτητή Νίκο Στυλ. Περδικέα, από το Προάστειο Καρδαμύλης.
Μαζί του χάθηκαν η γυναίκα του Σταθούλα και τα δύο τους παιδιά Αλέξανδρος και Χρήστος - Στάλιν, 2 και 7 χρόνων αντίστοιχα.
Ο νεκρός του Κ. Ξυδέα, πάνω σε μια πρόχειρη σκάλα, οδηγήθηκε στην Καλαμάτα, όπου και διαπομπεύτηκε από τους παρακρατικούς, το στρατό, τη χωροφυλακή και φανατισμένο όχλο, πολλοί από τους οποίους είχαν οδηγηθεί βίαια για να απολαύσουν το θέαμα.
Ο ταγματάρχης του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας Κώστας Ξυδέας ήταν ένα από τα καλύτερα παλικάρια του ΔΣΠ, ένας ασυμβίβαστος επαναστάτης, ιδεολόγος κομμουνιστής, που έδωσε όλο του τον εαυτό στον αγώνα του Λαού μας για το σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό και τελικά έδωσε και τη ζωή του σ' αυτόν τον αγώνα.
