Σχέδιο "ΠΕΡΙΣΤΕΡΑ" εναντίον Δ.Σ.Ε στην Πελοπόννησο

Αρχές Δεκεμβρίου 1948, η διοίκηση της 3ης Μεραρχίας του Δ.Σ.Ε έλαβε ασφαλείς πληροφορίες για επικείμενες χειμερινές επιχειρήσεις του κυβερνητικού στρατού στην Πελοπόννησο, με την μεταφορά δυνάμεων από την βόρεια Ελλάδα.
Από τις 10 Δεκεμβρίου άρχισαν να αποβιβάζονται σε διάφορα σημεία της βόρειας Πελοποννήσου 12.000 στρατιώτες, οι οποίοι προσετέθησαν στις 32.000 ένοπλους της κυβέρνησης της Αθήνας που βρίσκονταν ήδη εκεί.
Η ηγεσία της 3ης Μεραρχίας του προβληματίστηκε, όχι τόσο ότι οι επιχειρήσεις θα διεξάγονταν χειμώνα, όσο για το ότι δεν είχε λυθεί το πρόβλημα του ανεφοδιασμού, μετά την αποτυχημένη επιχείρηση στον κόλπο του Φωκιανού.
Πριν αρχίσουν οι επιχειρήσεις του κυβερνητικού στρατού, συνελήφθησαν ως "αυτοαμυνήτες" 4.500 δημοκρατικοί πολίτες, οι οποίοι κλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης εντός της  Πελοποννή σου.
Η  μάχιμη δύναμη του ΔΣΕ Πελοποννήσου ήταν 3.800 άνδρες, επί συνολικής δυνάμεως 4.870 ανδρών και γυναικών.
Έχει ενδιαφέρον να δούμε πως περιγράφει το σχέδιο "Περιστερά" ο διοικητής του Α' Σ.Σ  Θρασύβουλος Τσακαλώτος:





ΧΑΡΤΑΙ: ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 1:100000                                                    ΑΚΡΩΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟΣ
1:250000                                                    ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ
1:400000                                                   ΑΡΙΘ. Α.Α.Π Φ.3/907
Α΄ΣΣ/Α1
14 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1948
ΑΡΙΘ. ΑΝΤΙΤΥΠΟΥ

ΣΧΕΔΙΟΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
«ΠΕΡΙΣΤΕΡΑ»

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΙ
1) ΕΧΘΡΟΣ
Δύναμις-θέσεις-Συνήθης Τακτική
(α) Δύναμις
Ο συνολικός αριθμός των συμμοριτών εις ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΝ υπολογίζεται εις 3300 εξ ων μάχιμοι 2800 και επιμελητεία-έμπεδα 500 κατανεμημένοι κατά περιοχάς βάσει τελευταίων πληροφοριών:

ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ μάχιμοι 150 επιμελητεία 30
ΑΡΟΑΝΕΙΑ » 90 —
ΦΟΛΟΗ » 110 —
ΛΥΚΟΥΡΕΣΙ και Ανατ. μέχρι ΛΑΔΩΝΟΣ » 440 —
ΒΑΛΤΕΣΕΝΙΚΟ-ΚΟΝΤΟΒΑΖΑΙΝΑ » 520 320
ΧΡΥΣΟΒΙΤΣΙ » 480 —
ΣΑΡΑΝΤΑΠΗΧΟΝ » 100 30
ΤΑΫΓΕΤΟΣ » 760 90
ΠΑΡΝΩΝ » 150 30
Σύνολον » 2800 » 500

(β) Συνήθης τακτική
Συνήθως προσβάλλουν μικρά τμήματά μας εις περίπτωσιν δε εκκαθαριστικών επιχειρήσεων αποφεύγουν την μάχην κατατεμνόμενοι εις οργανικά τμήματα διεισδύοντα εις τα νώτα των ημετέρων και προσβάλλουν εφοδιασμούς και μεμονωμένα μικρά τμήματα.
Μετακινούνται συνεχώς, δεν έχουν περιοχάς μονίμου εγκαταστάσεως, συνήθως όμως έχουν ως επίκεντρον τας περιοχάς: ΜΑΙΝΑΛΟΥ, ΔΥΤ. ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ, ΚΟΝΤΟΒΑΖΑΙΝΑΣ, ΑΚΟΒΟΥ(ΤΑΫΓΕΤΟΥ).
(γ) Οπλισμόν διαθέτουν τον συνήθη με ελάχιστον αριθμόν πολυβόλων και έτι ολιγωτέρους όλμους και αριθμόν αντιαρματικών εκτοξευτών.
(δ) Πληθυσμός: Εξαιρέσει μικρού ποσοστού το σύνολον σχεδόν του πληθυσμού είναι εθνικόφρονες. Η μακρά όμως παραμονή υπό τον ζυγόν των συμμοριτών και η έλλειψις συνεχούς ασφαλείας τους ήγαγε εξ ανάγκης εις μίαν σιωπηράν ανακωχήν και ένα αρκετόν αριθμόν εκ τούτων εις αδιαφορίαν έναντι του αγώνος του έθνους.
2) Φίλιαι δυνάμεις
(α) Εμφαίνονται εις τον συνημμένον πίνακα.
(β) Ναυτικόν: Διά πολεμικών θα συνεχίση τον εκτελούμενον ήδη αποκλεισμόν των παραλίων, θα υποστηρίξη αν παραστή ανάγκη, αποβατικάς ενεργείας και θα διαθέτη εις μεν τον Κορινθιακόν μεταφορικά διά μετακίνησιν όπου δει δυνάμεως δύο ταγμάτων, εις τον Αργολικόν κόλπον διά μετακίνησιν δυνάμεως ενός τάγματος.
(γ) Αεροπορία: Διά Αεροπορίας μάχης, πληροφοριών και μεταφορικών αεροπλάνων θα υποστηρίζη τας επιχειρήσεις και θα βοηθήση εις τους ανεφοδιασμούς εκ των αεροδρομίων ΑΡΑΞΟΥ-ΤΡΙΠΟΛΕΩΣ-ΕΛΕΥΣΙΝΟΣ.
(δ) Χωρ/κή: Άπασα η Χωροφυλακή Πελοποννήσου εις τάγματα μάχης και ασφάλειαν υπαίθρου υπό Ταξίαρχον Τσαταλόν εις διάθεσιν Α΄ Σ. Στρατού διά τας επιχειρήσεις.
ΠΡΟΘΕΣΙΣ
3) Απαλλαγή το ταχύτερον δυνατόν της ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ από τον συμμοριτισμόν διά πλήρους συντριβής τούτου, αποκατάστασις της τάξεως και ασφαλείας, αποκατάστασις συγκοινωνιών και εξύψωσις του ηθικού του πληθυσμού, ώστε να συμβάλη και, ούτος δι’ όλων των μέσων εις την παγίωσιν της τάξεως.
-Ιδιαίτερα επίμονος και συνεχής προσπάθεια θα καταβληθή διά την πλήρη εξουθένωσιν της αυτοαμύνης και των ποικίλων παραρτημάτων της υφ’ όλων ανεξαιρέτως των Διοικήσεων ως βασική αποστολή. Η αυτοκριτική των συμμοριτών επί των επιχειρήσεων Ρούμελης αναγνωρίζει ποίαν συντριπτικήν δυσχέρειαν επέφερε εις αυτούς η εξάρθρωσις της αυτοαμύνης της περιοχής ταύτης.
ΜΕΘΟΔΟΣ
4) Γενικά
Η επιχείρησης θα διεξαχθή σε τρεις φάσεις
(α) Α΄ ΦΑΣΙΣ
(ι) Εκκαθάρισις βορείας ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ από ύψους ΤΡΙΠΟΛΕΩΣ – ΝΕΒΑ ΠΟΤΑΜΟΥ και βορείως διά συγκλινουσών κατευθύνσεων από Δυσμών-Βορρά-Ανατολών και Νότου προς την γενικήν κατεύθυνσιν του ΜΑΙΝΑΛΟΥ όρους επί σκοπώ συντριβής των εν τη περιοχή ταύτη συμμοριτών, εκκαθαρίσεως της αυτοαμύνης, αποκαταστάσεως των συγκοινωνιών και τηρήσεως των απαραιτήτων δυνάμεων προς εδραίωσιν αλλά και προσβολήν τυχόν επανερχομένων εις την περιοχήν ταύτην συμμοριτών. Ταύτης θα προηγηθώσι προκαταρκτικαί εκκαθαριστικαί ενέργειαι της παραλιακής ζώνης τη πρωτοβουλία και ευθύνη Μονάδων προς τον σκοπόν εκκαθαρίσεως των εκεί ενδημουσών μικροομάδων και απελευθερώσεως των μεγάλων συγκοινωνιών.
(ιι) Τήρησις ισχυρών εφεδρειών επ’ αυτοκινήτων εις υψίπεδον ΤΡΙΠΟΛΕΩΣ δι’ επέμβασιν κυρίως προς κεντρικήν ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΝ (ΜΑΙΝΑΛΟΝ) ή όπου ο όγκος των συμμοριτών θα επιζητήση να διαφύγη.
(ιιι) Ταυτόχρονος προσβολή διά των διαθεσίμων δυνάμεων των περιοχών ΠΑΡΝΩΝΟΣ-ΤΑΫΓΕΤΟΥ προς τον σκοπόν εφ’ ενός μεν της δημιουργίας της επιβαλλομένης εντυπώσεως εις τους συμμορίτας ταυτοχρόνου εις ολόκληρον την ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΝ προσβολής και αφ’ ετέρου προς παρεμπόδισιν των προσβαλλομένων εις βόρειον και κεντρικήν ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΝ να καταφύγωσι εις τα κρυσφύγετα ταύτα, προς α συνήθως καταφεύγουσι.
(β) Β΄ ΦΑΣΙΣ
(ι) Προβλέπεται εκκαθάρισις της Νοτίας ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ.
Αι λεπτομέρειαι θα καθορισθώσι διά νέου σχεδίου βάσει των αποτελεσμάτων της Α ΦΑΣΕΩΣ.
(γ) Γ΄ ΦΑΣΙΣ
Εδραίωσις συγκροτημάτων δυνάμεων διά την πλήρη αξιοποίησιν των αποτελεσμάτων των Α και Β ΦΑΣΕΩΝ και πλήρη εμπέδωσιν της τάξεως. Θα επιζητηθή συστηματική οργάνωσις και εξοπλισμός των κατοίκων διά την πλήρη εξόντωσιν συμμοριακών υπολειμμάτων.
5) Οργάνωσις Διοικήσεως και δυνάμεων.
Διά την διεξαγωγήν των επιχειρήσεων οργανωθήσονται τρία Τακτικά Συγκροτήματα.
(α) Συγκρότημα ΙΧ Μεραρχίας. Υποστρ. Μανιδάκης Σ.
-Αι τρεις Ταξιαρχίαι της Μεραρχίας του
-11, 22, 75 Σ Τ Π
-5ον Τάγμα Χωρ/κής (μείον Λόχος Κορίνθου)
-Διλοχία Α Τάγματος Σκαπανέων ΑΜΑΛΙΑΔΟΣ
-Γ΄ Μοίρα Ορ. καταδρομών
-Απόσπασμα Ζάρα (ΖΑΧΑΡΩΣ). Τούτο φέρεται ως απολύτως πειθαρχημένον και αποδοτικόν, ο δε Διοικητής τούτου άξιος επαίνων.
-1 ίλη τεθωρακισμένων Α΄ Συντ/τος Αναγνωρίσεως ΠΑΤΡΑΙ ητοι ουλαμοί ΑΜΑΛΙΑΔΟΣ, ΠΥΡΓΟΥ, ΚΑΤΩ ΑΧΑΪΑΣ, ΑΙΓΙΟΥ, ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ.
-Άπασαι αι εν τη ζώνη της δυνάμεως Χωρ/κής και ΜΕΑ.
-101 Συντ/μα πυρ/κού (μείον μοίρα).
-711 Λόχος μηχανικού.
(β) Δυνάμεις καταδρομών. Συν/χης Καλλίνσκης
-Α, Β, Δ Μοίραι καταδρομών.
(γ) Υπό άμεσον Δ/σιν ΑΣΔΠ (Υποστρ. Πεντζόπουλος).
(ι) Τακτικόν Συγκρότημα ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ. Ταξίαρχος Παπαγεωργίου.
-72 Ταξιαρχία
-72, 76, 77 ΜΤΠ
-Τρεις Λόχοι ΕΤΑΣ με ήδη υφισταμένας στατικάς υποχρεώσεις.
-Τακτικόν Στρατηγείον Εθνοφρουράς ΑΡΓΟΥΣ.
-Λόχος Χωρ/κής κ΄ Τ.Χ. ΚΟΡΙΝΘΟΥ
-2α ίλη τεθωρακισμένων ήτοι ουλαμοί ΑΚΡΑΤΑΣ, ΔΕΡΒΕΝΙΟΥ, ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ, ΚΙΑΤΟΥ κ΄ ΑΡΓΟΥΣ.
-Άπασαι αι εν τη ζώνη της δυνάμεις Χωρ/κής και ΜΕΑ.
(ιι) Νότιον Συγκρότημα ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ. Ταξίαρχος Σακελλαρόπουλος Σ.
Δυνάμεις:
-13,14,19,20,54,73,74 ΕΤΠ
-15 Τ. Χωρ/κής-Μηχ. τάγμα Χωρ/κής
-Υπόλοιποι Λόχοι ΕΤΑΞ
-Πυρχία 105 Συντ/τος πυρ/κού
-Τακτικόν Στρατηγείον Εθνοφρουράς ΣΠΑΡΤΗΣ
– » » » ΚΑΛΑΜΩΝ
-Τεθωρακισμένα. Ουλαμοί ΚΑΛΑΜΩΝ, ΣΠΑΡΤΗΣ, ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ, ΜΕΛΙΓΑΛΑ.
-Άπασαι αι εν τη ζώνη της δυνάμεις Χωρ/κής και ΜΕΑ
6) Κατευθύνσεις -Αντικειμενικοί σκοποί
(α) Αρχικοί χώροι συγκεντώσεως

(β) Κατευθύνσεις ενεργείας ως το συνημμένον διαφανές
(γ) Γραμμαί συντονισμού 1:250.000
(δ) Γραμμαί εξορμήσεως
7) ΑΠΟΣΤΟΛΑΙ
(α) Συγκρότημα ΙΧ Μεραρχίας
(ι) Ζώνη ενεργείας κατευθύνσεις επιθέσεως ως διαφανές.
(ιι) Από της Χ-10 μέχρι Χ-1 ημέρας διά προκαταρκτικών ενεργειών να εκκαθαρίση ιδία πρωτοβουλία την μεταξύ θαλάσσης και γραμμής εξορμήσεως περιλαμβανομένην ζώνην από τας εν αυτή μικροομάδας συμμοριτών και αυτοαμυνητών, αρχίσουσα ταυτοχρόνως την αποκατάστασιν όλων των εν τη ζώνη της συγκοινωνιών και ιδία της αρτηρίας ΠΑΤΡΑΙ-ΧΑΛΑΝΔΡΙΤΣΑ-ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ.
(ιιι) Την Χ-1 ημέραν να έχει λάβη την διαταξίν της επί της βάσεως εξορμήσεως.
(ιν) Την Χ ημέραν ενεργούσα επί των καθορισθεισών κατευθύνσεων θα αχθή την Χ-2 ημέραν επί της πρώτης γραμμής συντονισμού εκκαθαρίζουσα αποτελεσματικώς τας περιοχάς ΕΡΥΜΑΝΘΟΥ (σε 6955)-ΑΡΟΑΝΕΙΩΝ (σε 0745)-ΚΛΕΙΤΟΡΙΑΣ (σε 9645)-ΒΑΛΤΟΥ (ντέ 0347).
(ν) Μεταξύ ποταμών ΝΕΒΑ και ΑΛΦΕΙΟΥ να οργανώση συγκρότημα δυνάμεων επαρκών επί τω σκοπώ όπως αφ’ ενός μεν απαγορεύση αναστροφήν συμμοριτών διά του ΑΛΦΕΙΟΥ προς ορεινήν περιοχήν ΗΛΕΙΑΣ, αφ’ ετέρου δε έχη την δυνατότητα να συνδυάση ενεργείας προς περιοχήν ΑΝΔΡΙΤΣΑΙΝΑ-ΚΑΡΥΤΑΙΝΑ και ΒΑ τούτων.
(νι) Κατά την προχωρητικήν κίνησιν προς Α γραμμήν συντονισμού να κλιμακώση κατά βάθος τας απαραιτήτους δυνάμεις εις τας περιοχάς Συμβολή ποταμού ΑΛΦΕΙΟΥ-ΛΑΔΩΝΟΣ-ΕΡΥΜΑΝΘΟΥ, ΑΛΜΠΙΑ (σε 6864), ΚΑΤΩ ΒΛΑΣΙΑ (σε 7860), ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ και κάτω ΚΛΕΙΤΟΡΙΑΣ (σε 9644), ΒΑΛΤΟΣ (ντέ 0347), επί τω σκοπώ εδραιώσεως και αμέσου προσβολής τυχόν αναφαινόμενων ή διαρρεόντων προς τα μετόπισθεν συμμοριτών.
(νιι) Να συνδεθή μετά Τακτικού Συγκροτήματος ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ εις περιοχήν αυχένος ΛΥΚΟΥΡΓΙΑ (υτε 0640). Ο σύνδεσμος θα παραμείνει σταθερός.
(νιιι)Να σχηματίση εις περιοχήν ΑΡΧΑΙΑΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ ταχυκίνητον εφεδρείαν μετά τεθωρακισμένων, δυναμένην να επέμβη είτε βορείως είτε νοτίως ποτ. ΑΛΦΕΙΟΥ.
(ιχ) Να εξασφαλίση τας οδικάς και σιδηροδρομικάς συγκοινωνίας ΑΚΡΑΤΑ-ΠΑΤΡΑΙ-ΠΥΡΓΟΣ μέχρι ποταμού ΝΕΔΑ.
(β) Συγκρότημα ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
(ι) Ζώνη ενεργείας και κατευθύνσεως επιθέσεως ως διαφανές.
(ιι) Από Χ-6 ημέρας μέχρι της Χ-1 διά προκαταρκτικών επιθετικών ενεργειών να εκκαθαρίση πλήρως την ζώνην της μεταξύ γραμμής εξορμήσεως θαλάσσης και αμαξιτής ΚΟΡΙΝΘΟΥ-ΝΕΜΕΑΣ. Νοτίως ταύτης θα ενεργήσουν αι Μ Ο Κ.
(ιιι) την Χ-1 ημέραν να έχη λάβη την διάταξίν του επί της βάσεως εξορμήσεως.
(ιν) Την Χ ημέραν ενεργούν επί των καθοριζόμενων εν τω σχεδιαγράμματι κατευθύνσεων, θα αχθή την Χ-2 ημέραν επί της Α γραμμής συντονισμού εκκαθαρίζον αποτελεσματικώς τας περιοχάς υψιπέδου ΦΕΝΕΟΥ-ΣΤΥΜΦΑΛΙΑΣ-ΣΚΟΤΕΙΝΗΣ.
(ν) Μετά την άφιξην εις Α΄ γραμμήν συντονισμού να αποφράξη σταθερώς τας διαβάσεις επί των αυχένων ΛΥΚΟΥΡΓΙΑΣ (ντε 0739), ΧΑΙΤΑ (ντε 1136)-ΜΑΤΙ (ντε 1434), ΣΚΟΤΕΙΝΗΣ (ντε 1831), ώστε ν’ αποκλεισθή πάσα δυνατότης επανόδου συμμοριτών εις ορεινήν ΚΟΡΙΝΘΙΑΝ.
(νι) Κατά την προχωριτικήν κίνησίν του προς Α γραμμήν συντονισμού, να κλιμακώση κατά βάθος τας απαραιτήτους δυνάμεις εις τας περιοχάς ΣΑΡΑΝΤΑΠΗΧΟΥ (ντε 1869), περιοχήν ΣΤΕΝΟ-ΦΕΝΕΟΣ-ΓΚΟΥΡΑ-ΚΑΛΥΒΙΑ(ντε 1146), περιοχήν ΣΚΟΤΕΙΝΗΣ (ντε 2231)-ΜΠΟΓΙΑΤΙ (ντε 2137), ώστε διά σταθεράς κατοχής τούτων ν’ απογορεύση και συντρίψη πάσαν απόπειραν επανόδου συμμοριτών εις ορεινήν ΚΟΡΙΝΘΙΑΝ.
(νιι) Από αφίξεώς του εις Α΄ γραμμήν συντονισμού, να έχει την δυνατότητα κινήσεως δύο τουλάχιστον ταγμάτων προς την κατεύθυνσιν ΜΑΙΝΑΛΟΥ τη διαταγή Σ. Στρατού.
(νιιι)Να συνδεθή με ΙΙ Μεραρχίαν εις περιοχήν αυχένος ΛΥΚΟΥΡΓΙΑΣ.
(ιχ) Να εξασφαλίση την κυκλοφορίαν επί των εν τη ζώνη του συγκοινωνιών οδικών και σιδηροδρομικών και εκτελουμένας εργασίας επί αμαξιτής ΚΟΡΙΝΘΟΣ-ΑΡΓΟΣ-ΜΥΛΟΙ και ΚΟΡΙΝΘΟΣ-ΑΚΡΑΤΑ
(γ) Δυνάμεις καταδρομών
(ι) Κατευθύνσεις-Αρχικοί χώροι συγκεντρώσεως-Βάσεις εξορμήσεως ως το σχεδιάγραμμα.
(ιι) Από Χ-10 ημέρας διά προκαταρκτικών ενεργειών των Α και Β Μ Ο Κ θα εκκαθαρίσωσι αρχικώς την περιοχήν μεταξύ ΑΡΑΧΝΑΙΟΝ-ΑΓΓΕΛΟΚΑΣΤΡΟΝ-ΣΟΦΙΚΟΝ-ΑΘΗΚΙΑ-ΑΓΙΟΝΟΡΙ (ντε 6224)-ΛΙΜΝΕΣ (ντε 6120) από αυτοαμυνήτας και πολιτοφυλακήν και, ακολούθως αναστρεφόμενον προς Δυσμάς να εκκαθαρίσουν άπασαν την μεταξύ ΑΡΓΟΥΣ και ΝΕΜΕΑΣ περιοχήν μέχρι της βάσεως εξορμήσεώς των.
(ιιι) Την Χ-10 ημέραν διά της Δ΄ ΜΟΚ θα ενεργήσουν εκκαθάρισιν περιοχής ΤΑΫΓΕΤΟΥ και ιδία περιοχής ΤΟΥΡΚΟΛΕΚΑ-ΑΚΟΒΟΝ-ΔΥΡΑΧΙΟΝ-ΜΕΔΟΥΣΑ (Π 9961) εν συνδυασμώ μετά δυνάμεων Νοτίου συγκροτήματος ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ. Η δίωξις των συμμοριτών ΤΑΫΓΕΤΟΥ να είναι δραστηρία και συνεχής. Προβλέπεται μεταγενέστερα συγκέντρωσίς της περιοχήν ΑΣΕΑ (ζ 0492)-ΔΟΡΙΖΑ.
(ιν) Την Χ-1 ημέραν να έχωσι λάβη την διάταξίν των επί της βάσεως εξορμήσεως.
(ν) Την Χ ημέραν ενεργούσαι επί των κατευθύνσεών των ως σχεδιάγραμα να εκκαθαρίσουν την περιοχήν ΔΥΡΚΕΙΟΝ-ΑΡΤΕΜΗΣΙΟΝ μέχρι της Χ-2 ημέρας. Εκείθεν να ανάγωσι τας Μοίρας των μίαν εις περιοχήν ΤΣΙΠΙΑΝΩΝ-ΠΙΚΕΡΜΙ (ντε 2016) και την ετέραν εις περιοχήν ΖΕΥΓΟΛΑΤΙΟ-ΣΤΕΝΟ-ΑΓΙΩΡΓΙΤΙΚΑ (ντε 2427) ως εφεδρείαν του Σώματος και με αποστολήν απαγορεύσεως των προς Ανατολάς και Νότον από ΜΑΙΝΑΛΟΥ κατευθύνσεων.
(νι) Να διαθέσουν την Γ΄ ΜΟΚ εις ΙΙ Μεραρχίαν εις ην υπαχθήσεται τακτικώς. Αύτη εσπέραν 24 Δεκεμβρίου να ευρίσκενται περιοχήν ΖΑΧΑΡΩΣ. Από πρωϊας 26ης Δεκεμβρίου ΙΧ Μεραρχία δύναται να μετακινήση ταύτην κατά κρίσιν της.
(δ) Νότ. Συγκρότημα Πελοπονήσσου Ταξίαρχος Σακελλαρόπουλος
(ι) Ζώνη ευθύνης ως συνημμένον σχεδιάγραμμα.
(ιι) Κατά την διάρκεια της Α΄ ΦΑΣΕΩΣ θα τηρήση εις ολόκληρον την ζώνην του στάσιν ενεργητικήν παρακολουθούν αγρύπνως τας κινήσεις των συμμοριτών και αναφέρον αμέσως εις το Σ. Στρατού πάσαν πληροφορίαν, ίνα εγκαίρως ρυθμίζεται ο ελιγμός της ΙΧ Μεραρχίας, συγκροτήματος ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ και Δυνάμεων καταδρομών.
(ιιι) Θα εξασφαλίση ως μέχρι σήμερον τας εν τη ζώνη του συγκοινωνίας και τους ζωτικούς κατωκημένους τόπους.
(ιν) Διά του μείζονος των δυνάμεων ΚΑΛΑΜΩΝ-ΣΠΑΡΤΗΣ και ΜΕΑ περιοχής (Z.5130) θα προσβάλη αποφασιστικώς τους συμμορίτας ΤΑΫΓΕΤΟΥ-ΠΑΡΝΩΝΟΣ, με τον σκοπόν όπως αφ’ ενός μεν να δοθή η εντύπωσις γενικής επιθέσεως αφ’ ετέρου δε να απαγορευθή κίνησις συμμοριτών εκ της κεντρικής κια βορείας ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ προς τα κρυσφύγετα ΤΑΫΓΕΤΟΥ-ΠΑΡΝΩΝΟΣ. Διά την περιοχήν ΤΑΫΓΕΤΟΥ θα συνεργασθή με την Δ΄ ΜΟΚ από Χ-10 ημέρας προς εκκαθάρισιν τούτου και απογόρευσιν συμμοριτών καταφύγωσι ΤΑΫΓΕΤΟΝ.
(ν) Να φράξη τας διαβάσεις μεταξύ ΚΑΡΥΤΑΙΝΑΣ-ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ-ΤΡΙΠΟΛΕΩΣ και τας τοιαύτας ΠΕΡΘΕΝΙΟΥ όρους και να απαγορεύσει τις κινήσεις συμμοριτών από Βορρά προς Νότον και τανάπαλιν. Η φράξις των διαβάσεων να πραγματοποιηθεί κυρίως δι’ ενεδρών εγκαθισταμένων κατά τη νύκτα και διά διαρκούς αλλαγής των παγίων θέσεων, ας οι συμμορίται γνωρίζοντες εκ των προτέρων, τας αποφεύγουσι κατά τας μετακινήσεις των. Ιδιαιτέρα προσοχή επί των διαβάσεων ΠΑΛΙΟΧΟΥΝΙ (Η.9989), ΑΝΕΜΟΔΟΥΡΙ (Z.0289)-προς ΑΓΡΙΑΚΩΝΑ και ΙΣΑΡΙ-ΧΡΑΝΟΙ (Η.8382) – ΔΕΡΒΕΝΙΑ (Η.5580).
(ε) Εφεδρείαι ΣΣ
(ι) Διοίκησις και Α΄, Β΄, Δ΄ Μοίραι καταδρομών εις θέσεις ως σχεδιάγραμμα.
(ιι) Διοίκησις και δύο λόχοι ΕΤΑΞ ΤΡΙΠΟΛΙΣ.
(ιιι) Διοίκησις Α΄ Συντ/τος Αναγνωρίσεως 3η ίλη τεθ/νων (ουλαμοί 5 και ίλη εφόδου) ΤΡΙΠΟΛΗΝ.
(ν) 54 Ε.Τ.Π. ΔΗΜΗΤΣΑΝΗΣ από της Χ ημέρας δεν δύναται χρησιμοποιηθεί από Α.Σ.Δ.Π. άνευ εγκρίσεως Σ. Στρατού.
(ν) Άπασαι αι εφεδρίαι θα έχουν ως γενικήν αποστολήν αποφράξεως οδεύσεων εις ας θέσεις ετοποθετήθησαν υπό του Σώματος με την υποχρέωσιν όμως όπως εντός διώρου από της ειδοποιήσεως να έχουν την δυνατότητα κινήσεως όπου αι ανάγκαι επιχειρήσεων επιβάλλουν τούτο.
ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟΝ
8) Κατανομή
(α) 101 Συντ/μα πυρ/κού (μείον μοίρα) Διάθεσιν ΙΧ
144 Μοίρα ορειβατικού πυρ/κού Μεραρχίας.
(β) Πυρ/χία 105 Συντ/τος πυρ/κού διάθεσιν Α.Σ.Δ.Π.
(γ) Η αεροπορία θα εξασφαλίση αναζήτησιν στόχων και παρατήρησιν βολής από αεροπλάνου.
ΜΗΧΑΝΙΚΟΝ
9) Κατανομή-Αποστολαί
(α) 704 και 711 Λόχοι διάθεσιν διά την πρώτη φάσιν ΙΧ Μεραρχίαν.
(β) Αποστολαί
(ι) Αποκατάστασις συγκοινωνιών εν τη ζώνη ΙΧ Μεραρχίας.
Εις πρώτην σειράν επείγοντος η αμαξιτή ΠΑΤΡΑΙ-ΧΑΛΑΝΔΡΙΤΣΑ-ΚΑΤΩ ΒΛΑΣΙΑ-ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ και ΠΑΤΡΑΙ-ΣΚΙΑΔΑ-ΚΟΥΡΑΝΙ-ΛΑΜΠΙΑ. Εις δευτέραν σειράν επείγοντος ΠΥΡΓΟΣ-ΛΑΔΑ- ΛΑΜΠΙΑ -ΑΡΧΑΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ-ΛΑΓΚΑΔΙΑ.
(ιι) Συν τη προόδω των επιχειρήσεων αι άνω συγκοινωνίαι αποκατασταθώσιν μέχρι ΤΡΙΠΟΛΕΩΣ με πρώτην σειράν επείγοντος ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ-ΤΡΙΠΟΛΙΣ.
(ιιι) Μέχρι 25 Δεκεμβρίου να διευθετήση το εις περιοχήν ΠΕΡΙΓΙΑΛΙ παλαιόν πεδίον προσγειώσεως δι’ αεροπλάνα ΩΣΤΕΡ και ΑΝΣΟΝ.
ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ
10) Κατανομή – Αποστολαί
(α) Κατανομή
(ι) ΙΧ Μεραρχίαν 1η ίλη Α΄ Συντ/τος Αναγνωρίσεως (ουλαμοί 5)
(ιι) Τακτικόν Συγκρότημα ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 2α ίλη Α΄ Συντ/τος Αναγνωρίσεως (ουλαμοί 5)
(ιιι) Νότιον Συγκρότημα ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ουλαμοί 4
(ιν) Διάθεσιν Α΄ ΣΣ Δ/σις Α΄ Σ.Α., 3η ίλη (5 ουλαμοί), ίλη εφόδου.
(β) Αποστολαί. Ασφάλεια συγκοινωνιών, συνοδείαι, και ταχυκίνητος εφεδρεία προς επέμβασιν όπου παρίσταται ανάγκη.
ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ
11) Κατανομή-Αποστολαί
(α) Κατά την Α φάσιν των επιχειρήσεων υποστήριξης των τμημάτων εκ αεροδρομίων ΑΡΑΞΟΥ-ΤΡΙΠΟΛΕΩΣ-ΕΛΕΥΣΙΝΟΣ με το μείζον των αεροπλάνων μάχης εις ΑΡΑΞΟΝ. Δι’ επειγούσας ανάγκας απευθείας τη αιτήσει ΙΧ Μεραρχίας.
(β) Αεροπορία παρατηρήσεως εκ των αυτών ως άνω αεροδρομίων θα εξασφαλίση τας αποστολάς αναγνωρίσεως τη αιτήσει της ΙΧ Μεραρχίας δι’ επειγούσας ανάγκας εκ του αεροδρομίου ΑΡΑΞΟΥ.
Διά τας συνήθεις ανάγκας εξ όλων των αεροδρομίων τη αιτήσει του Σώματος. Αύτη θα εξασφαλίση επίσης συνεργασίαν μετά του πυρ/κού δι’ αναζήτησιν και κατάδειξιν στόχων και έλεγχον της βολής.
(γ) Εις το διασκευασθέν αεροδρόμιον ΠΕΡΙΓΙΑΛΙΟΥ ΚΟΡΙΝΘΟΥ να εξασφαλίση τα απαιτούμενα μέσα μεταφορικών αεροπλάνων διά τας ανάγκας μετακινήσεων Επιτελείου Σ. Στρατού.
(δ) Να εξασφαλίση επαρκή μεταφορικά αεροπλάνα διά ρίψεις εφοδίων από αεροδρομίου ΕΛΕΥΣΙΝΟΣ.
Αιτήσεις Μονάδων απευθείας εις Σ. Στρατού διά του Επιτελούς Αέρος.
ΝΑΥΤΙΚΟΝ
12) Κατανομή-Αποστολαί
(α) Θα διατηρήσει και θα εντείνει την υφισταμένην ήδη επιτήρησιν των ακτών και έλεγχον της ναυσιπλοΐας με μείζονα προσπάθειαν επί του ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΟΥ και ΛΑΚΩΝΙΚΟΥ και τας βορειοδυτικάς ακτάς προς ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΝ και ΖΑΚΥΝΘΟΝ.
(β) Διά πυροβολικού πολεμικών πλοίων τη αιτήσει των μονάδων να έχη τη δυνατότητα να υποστηρίζη ταύτας διά βομβαρδισμών εν τη ζώνη από του ακρωτηρίου ΔΡΕΠΑΝΟΝ μέχρι ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ με περισσότερα μέσα μεταξύ ΑΙΓΙΟΥ και ΔΕΡΒΕΝΙΟΥ.
(γ) Κατά τη Α φάσιν ενδεχομένως θα παραστή ανάγκη μεταφοράς και αποβάσεων τμημάτων διά θαλάσσης επί των παραλίων της Βορείας ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ, και κατά την Β ΦΑΣΙΝ εις τας Ανατολικάς ακτάς της ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ.
Προς τούτο από Χ ημέρας να έχη δυνατότητα μεταφοράς από λιμένος ΠΑΤΡΩΝ δυο ταγμάτων και από ΝΑΥΠΛΙΟΥ ενός τάγματος.
(δ) Από Χ-6 ημέρας να διαθέτη ανά εν περιπολικόν διά τας ανάγκας μεταφοράς Διοικητών μεγάλων μονάδων και Επιτελείων εις ΚΟΡΙΝΘΟΝ και ΠΑΤΡΑΝ.
(ε) Εις το Στρατηγείον του Σώματος να αποσπασθή αξιωματικός σύνδεσμος του Ναυτικού μετά απαιτουμένων μέσων διαβιβάσεων.

ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗ
13) Κατανομή-Αποστολαί
(α) Το 5ον τάγμα Χωρ/κής (μείον Διμοιρία λόχου ΚΟΡΙΝΘΟΥ, ήτις θα παραμείνη ΚΟΡΙΝΘΟΝ διάθεσιν Σ. Στρατού), θα κατατμηθή εις λόχους διατιθεμένους εις τας Ταξιαρχίας, οίτινες θα χρησιμοποιηθώσιν εις τα μετόπισθεν των μονάδων διά την εκκαθάρισιν αυτοαμύνης πάσης φύσεως αναρχικών. Οι Διοικηταί μεγάλων μονάδων δύνανται κατά την κρίσιν των να αποκαθιστώσι Σταθμούς Χωρ/κής εις την εκκαθαριζομένην ζώνην, χρησιμοποιούντες διατεθείσες αυτοίς δυνάμεις 5ου Τ.Χ., ως και τοιαύτας συμπτυχθέντων ήδη Σταθμών και παραμενόντων εις μεγάλα κέντρα.
(β) Τα στατικά τμήματα Χωρ/κής θα συμετάσχωσι εις το έργον εκκαθαρίσεως των μετόπισθεν δι’ αποσπασμάτων ενεργούντων εντός της ζώνης ευθύνης των βάσει διαταγών Α.Δ.Χ.Π. εν συνεργασία με τας κατά τόπους στρατιωτικάς Αρχάς.
(γ) Να εντείνη τας αναζητήσεις της προς συλλογής πληροφοριών επ’ ωφελεία των ενεργουσών μονάδων, ας να παρέχη εις ταύτας εγκαίρως προς άμεσον εκμετάλλευσιν.
14) ΕΚΤΕΛΕΣΙΣ
(α) Ημέρα Χ προβλέπεται η 3η Ιανουαρίου λόγω των προκαταρκτικών εκκαθαριστικών ενεργειών και των αναγκών συγκεντρώσεως 72 Ταξιαρχίας.
(β) Η ΙΧ Μεραρχία μέχρι 20 Δεκεμβρίου να αντικαταστήση την 72 Ταξιαρχίαν, ήτις μετά αντικατάστασιν συγκεντρωθή περιοχήν ΑΚΡΑΤΑ-ΔΕΡΒΕΝΙ-ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΝ.
15) ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ-ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΙΣ-ΔΙΑΚΟΜΙΔΑΙ
(α) Εκδοθήσεται ειδική διαταγή με βάσιν την διατήρησιν και εκμετάλλευσιν της ήδη υπαρχούσης οργανώσεως εφοδιασμού και μεταφορών.
(β) Διακομιδαί
Ενίσχυσις Νοσοκομείου ΤΡΙΠΟΛΕΩΣ και ΚΟΡΙΝΘΟΥ.
Ρεύμα διακομιδών από Νοσοκομεία ΠΑΤΡΩΝ και ΤΡΙΠΟΛΕΩΣ εις ΚΟΡΙΝΘΟΝ δι’ αυτοκινήτων και σιδηροδρομικώς.
16) ΕΝΔΟΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΙ
(α) Σταθμοί Διοικήσεως
-Σ. Στρατού αρχικώς ΤΕ ΚΟΡΙΝΘΟΥ από 20/12/48
-ΑΣΔΒ ΤΡΙΠΟΛΙΣ
-ΙΧ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ αρχικώς ΠΑΤΡΑΙ
-ΤΕ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ αρχικώς ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΝ και μεταγενέστερως ΚΑΣΤΑΝΙΑ
-Νότιον Συγκρότημα ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΤΡΙΠΟΛΙΣ
-Λ.Δ. Καταδρομών αρχικώς ΧΙΛΙΟΜΟΔΙ
(β) Διαβιβάσεις ως ειδική διαταγή.
17) ΓΕΝΙΚΑΙ ΕΝΤΟΛΑΙ
(α) Ανεξαρτήτως των καθοριζομένων διά του ανωτέρω σχεδίου παραμένει πάντοτε ως βασική εντολή δι’ όλας τας Διοικήσεις το διαρκές κυνήγημα, επαναλαμβάνω το διαρκές κυνήγημα των συμμοριτών, όπου ούτοι εμφανίζονται.
(β) Οι συμμορίται ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ πιθανόν να διασπασώσιν κατά μικράς ομάδας επί τη εμφανίσει σοβαρών στρατιωτικών δυνάμεων και να αποκρυβώσι. Επιβάλλεται πλήρης έρευνα κατωκημένων τόπων, κεκαλυμμένων περιοχών, βαθειών γραμμών. Ουδεμία σπουδή κατά την κίνησιν. Δεν ενδιαφερόμεθα διά κατάληψιν αντικειμενικών σκοπών αλλά δι’ ανεύρεσιν και συντριβήν των συμμοριτών.
(γ) Κατά την κίνησιν των τμημάτων επιβάλλεται μεγάλη κλιμάκωσις κατά βάθος εις δύο και τρία κλιμάκια αφ’ ενός ίνα μη καθίσταται δυνατή η διαφυγή συμμοριτών προς μετόπισθεν των μονάδων και αφ’ ετέρου ίνα υπάρχει δυνατότης αναστροφής δυνάμεων κατά τυχόν διαρρεόντων.
Κατά την περίπτωσιν ταύτην ουδείς δισταγμός διά την αναστροφήν απαραιτήτων δυνάμεων προς δίωξιν και συντριβήν.
(δ) Τόσον κατά τας προκαταρκτικάς ενεργείας, όσον και μετέπειτα αι νυκτεριναί αιφνιδιαστικαί ενέργειαι δέον να αποτελέσουν τον κανόνα δεδομένου ότι κατά την ημέραν οι συμμορίται παρακολουθούντες τας κινήσεις μας, θα αποφύγουν τον αγώνα αποκρυπτόμενοι.
(ε) Η πλήρης εξόντωσις της αυτοαμύνης θα αποτελέση το ΠΙΣΤΕΥΩ των Διοικητών από των ανωτάτων Διοικήσεων μέχρι των Διμοιριτών. Τα τμήματα δεν πρέπει να προχωρούν περαιτέρω, αν δεν βεβαιώνται, ότι ουδείς αυτοαμυνίτης παρέμεινε όπισθέν των. Τα γραφεία πληροφοριών από τούδε δέον να συγκεντρώσωσι τας πληροφορίας των και να έχουν πλήρεις καταλόγους.
(στ) Εις την ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΝ υπάρχουν άνω των δέκα χιλιάδων όπλων εις χείρας εθνικοφρόνων πολιτών και ποικίλων εθνικιστικών οργανώσεων. Αποτελούν συνεπώς χρησιμοποιούμενα ένα πολύτιμον στοιχείον επιτυχίας. Ήδη τα όπλα ταύτα κατά το πλείστον δεν χρησιμοποιούνται και παραμένουσιν κεκρυμμένα υπό των πολιτών. Οι Διοικηταί των Μονάδων θα ξεσηκώσουν κυριολεκτικώς τον πληθυσμόν και θα χρησιμοποιήσουν όλους τους οπλοφορούντας τόσον διά τας εξερευνήσεις, όσον και διά την στατικήν άμυναν χωρίων και συγκοινωνιακών έργων. Ούτοι να οργανωθώσι κατά τμήματα, να καταγραφή ο οπλισμός των, να τοποθετηθούν ικανοί ηγήτορες. Οι Διοικηταί μεγάλων μονάδων να προτείνουν τους ικανούς εκ τούτων, ίνα ονομασθώσιν αξιωματικοί. Οπωσδήποτε ο εξοπλισμός και χρησιμοποίησις των πολιτών ενόπλων και αόπλων και η εξύψωσις του ηθικού των δέον να αποτελέση την κυρίαν μέριμναν των Διοικήσεων.
(ζ) Αι Διοικήσεις διά την καλλιτέραν εξερεύνησιν ιδία δασωμένων περιοχών, να χρησιμοποιήσωσι κύνας μετά των χωρικών ιδιοκτητών των.
(η) Συλλαμβανόμενοι αιχμάλωτοι, συμμορίται, αυτοαμυνίται και γενικώς συνεργοί των συμμοριτών συγκεντρούμενοι αρχικώς ΠΑΤΡΑΣ-ΚΟΡΙΝΘΟΝ-ΤΡΙΠΟΛΙΝ-ΚΑΛΑΜΑΣ, θα μεταφέρονται ακολούθως εκείθεν μερίμνη της Χωροφυλακής εις στρατόπεδον ορισθησόμενον υπό του Σ. Στρατού.
(θ) Εφιστάται η προσοχή, όπως κατά την νύκτα αποφεύγηται η κινηματογραφική σχεδόν επίδειξις των θέσεών μας με τας διαφόρους πυράς των τμημάτων.
18) Οι Διοικηταί ιδία των ταγμάτων καθίστανται υπεύθυνοι διά πάσαν καταστροφήν ή πυρπόλησιν οικίας εκτός περιπτώσεως αμυνομένων συμμοριτών.
Τ.Υ.
Θ. ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ
ΑΝΤΙΣΤΡΑΤΗΓΟΣ-ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ

Ο θίασος Ολόκληρη η ταινία

Η μάχη του Δυρραχίου 22 Σεπτέμβρη 1947

Στο χωριό Δυρράχι, η περιοχή του οποίου έχει μεγάλη στρατηγική σημασία για τη ΝΑ Πελοπόννησο ( βρίσκεται στο σημείο που «ενώνονται» οι Νομοί Μεσσηνίας, Λακωνίας και Αρκαδίας ), είχαν την έδρα τους ένα απόσπασμα χωροφυλακής (50 περίπου χωροφύλακες) και ένας λόχος ΜΑΥδων [1]  που στη διάρκεια του «Μονόπλευρου Εμφύλιου» ελέγχανε ολόκληρη την περιοχή του δυτικού Ταΰγετου, το χώρο δηλαδή που περικλείεται από τα χωριά Δυρράχι, Νιοχώρι, Λιοντάρι, Καμάρες, Χειράδες, Μπάλα, Αρφαρά, Γαρδίκι. Οι χωροφύλακες του αποσπάσματος και οι ΧιτοΜΑΥδες προκαλούσαν το φόβο και τον τρόμο σ’ όλους τους κατοίκους των χωριών της περιοχής, με τις καθημερινές  «επισκέψεις» τους στα χωριά, την περίοδο που στην περιοχή αυτή δεν είχαν εμφανιστεί αντάρτες.

Μετά, όμως, από την έναρξη της ένοπλης αντίστασης (Ιούλιος 1946) οι «παλικαράδες» αυτοί του Δυρραχίου κλείστηκαν στο καβούκι τους, δεν αποτολμούσαν εξόδους προς την ελεύθερη περιοχή μας, στον Κεντρικό Ταΰγετο, όπως έκαναν συχνά πριν. Είχαν περιοριστεί σε άμυνα.Το ηθικό τους ήταν πεσμένο, όχι όμως τόσο χαμηλά όσο στ’ άλλα τμήματα  του κυβερνητικού στρατού. Το ‘χανε πάρει απόφαση να αμυνθούν όταν θα δέχονταν επίθεση του Δημοκρατικού Στρατού. Είχανε σαν δεδομένο ότι «θα αμύνονταν σκυλίσια» και γι’ αυτό οι προετοιμασίες μας για την επιχείρηση αυτή γίνονταν με μεγάλη προσοχή και χωρίς καμμιά βιασύνη, υπό τη διεύθυνση του γνωστού για την ορθοφροσύνη του στρατιωτικού διοικητή του Συγκροτήματος Γ. Κονταλώνη.

Είναι αλήθεια ότι η βάση αυτή των κυβερνητικών δυνάμεων, στη φύσει οχυρή αυτή τοποθεσία, μας είχε γίνει βραχνάς, γιατί κατά κάποιο τρόπο μας έφραζε το δρόμο προς Καλαμάτα, Άνω Μεσσηνία, Ορεινή Τριφυλλία και Ολυμπία, περιοχές στις οποίες έπρεπε οπωσδήποτε να επεκτείνουμε τη δράση μας- ακόμα δε μας είχε αλλάξει αυτό τον προσανατολισμό το Αρχηγείο Πελοποννήσου, με τη νέα διαταγή του, που καθόριζε σαν άμεσο καθήκον μας την επέκταση της δράσης μας προς Βορράν του Ταΰγετου.

Για το «βραχνά» αυτό συζητούσαμε συχνά, κάθε μέρα σχεδόν, με τον Κονταλώνη και τον Κυβέλο και πάντοτε καταλήγαμε στο ίδιο συμπέρασμα, ότι «δεν πρέπει να βιαστούμε, παρ’ όλο που τώρα οι δυνάμεις μας είναι επαρκείς για να τσακίσουμε τους “χιταράδες του Δυρραχίου”….. έτσι όμως χωρίς να διαθέτουμε τουλάχιστο δυο βαριά πολυβόλα, θα έχουμε κι εμείς μεγάλες απώλειες… Ας περιμένουμε ακόμη λίγο να μας έρθουν  τα δυο πολυβόλα από τον Πάρνωνα, όπως μας έχει υποσχεθεί ο Χριστόφορος Κώνστας… Όταν τα εγκαταστήσουμε στη μέση της πλαγιάς της δυρραχιώτικης” Ξεροβούνας” και αρχίσουν να βάλλουν, σίγουρα οι Δυρραχιώτες ΜΑΥδες και οι χωροφύλακες θα το βάλουν στα πόδια, καθώς δεν θα τους προστατεύουν οι οχυρώσεις τους…»

Όπως κι έγινε. Τα δυο πολυβόλα τα έφερε στον Ταΰγετο η διμοιρία πολυβόλων – επικεφαλής ο αξέχαστος σύντροφος Βασίλης Κρεμαστιώτης– και κατά τα χαράματα της 22-9-1947 τα τμήματά μας άρχισαν να βάλλουν με όλα τα όπλα τους στα οχυρά των χωροφυλάκων και των ΜΑΥδων (στα «Κεφαλέικα», «Βλαχέικα Αλώνια», «Άγιους Θεοδώρους» και στους δύο λόφους – «Τουρλίτσες»), τόσο από το υπερκείμενο ύψωμα του «Άγιου Λιά», που το καταλάβαμε μόλις άρχισε η επίθεση, όσο και από τις θέσεις που είχαμε εγκατασταθεί στην πλαγιά της «Ξεροβούνας», απ’ όπου χτυπούσαμε τους αμυνόμενους από ψηλά και τους ακινητοποιήσαμε στα οχυρά τους.

Στην αρχή της επίθεσης, αντιστέκονταν κάπως οι χωροφύλακες και οι ΜΑΥδες, γιατί είχαν οχυρωθεί σε πολλά σημεία του χωριού, στις τέσσερις συνοικίες του (Κεφαλέικα, Μουτσουλέικα ,Μαυροειδέικα και Λήθαρος) που βρίσκονταν στους πρόποδες και στις πλαγιές ισάριθμων λοφίσκων , που, σαν σύνολο, αποτελούν ένα θαυμάσιο φυσικό οχυρό, τα τέσσερα τμήματα του οποίου αλληλοϋποστηρίζονται. Όταν όμως, άρχισαν να τους θερίζουν τα πολυβόλα μας από ψηλά, τα ‘χασαν και άρχισαν να εγκαταλείπουν άτακτα τις θέσεις τους. Δεν υπολόγιζαν ότι διαθέταμε ισχυρά πολυβόλα και γι’ αυτό είχαν εγκατασταθεί σε λάθος σημεία αμυντικά, εμείς δε, σκόπιμα, αργήσαμε λιγάκι να τους βάλλομε από την «Ξεροβούνα», για αγκιστρωθούν στα οχυρά τους, να μην το βάλου στα πόδια αμέσως, οπότε και η νίκη μας θα ήταν κουτσουρεμένη, αφού έπειτα από λίγες μέρες θα επανέρχονταν με μεγαλύτερες δυνάμεις και δε θα παίρναμε όπλα και πυρομαχικά που ήταν κύρια επιδίωξή μας.

Μόλις, λοιπόν, αρχίσανε να «κελαηδάνε» τα πολυβόλα του Κρεμαστιώτη, αιφνιδιάστηκαν οι χωροφύλακες και οι ΜΑΥδες. Κάνανε μερικές προσπάθειες να αναπροσαρμόσουν τη διάταξή τους, αλλά τελικά το έβαλαν στα πόδια και όπου φύγει- φύγει. Μπήκαν στη χαραδρούλα, που στην πλαγιά της περνάει ο δρομάκος προς Λοζά-Πολιανή, και σταμάτησαν στην ….Καλαμάτα, οι περισσότεροι άοπλοι. Ευτυχώς γι’ αυτούς, που δεν είχε έγκαιρα πιάσει την «Παναγιά» στο νεκροταφείο του χωριού, ο Σαραντόπουλος με το απόσπασμά του, αλλιώς ελάχιστοι θα σώζονταν, εκεί μες τη χαράδρα που μπήκαν, για να φύγουν προς Πολιανή.

Σκοτώθηκαν 10 χωροφύλακες και 5 ΜΑΥδες. Πηραμε πολλά λάφυρα (οπλισμό, τρόφιμα κ.λ.π). Μεταξύ των νεκρών ήταν δυστυχώς και η μάνα του αξιωματικού Γιάννη Λαδά, η οποία σκοτώθηκε από αδέσποτη σφαίρα.

Μετά την εξουδετέρωση της βάσης αυτής των κυβερνητικών δυνάμεων, η ελεύθερη περιοχή μας στον Ταΰγετο διευρύνθηκε κατά πολύ και άνοιξε ο δρόμος για να επεκτείνουμε τη δράση μας και στην εκτός Ταΰγετου Μεσσηνία, στην ορεινή Τριφυλλία και στην Ολυμπία.

---

Σημείωση

[1] Ο Βασίλης Κρεμαστιώτης, στέλεχος του Κ.Κ.Ε, στην περίοδο της κατοχής υπηρέτησε στον ΕΛΑΣ, στο 8ο Σύνταγμα Λακωνίας και διακρίθηκε ως στρατιωτικός διοικητής διμοιρίας πολυβόλων. Μετά την απελευθέρωση κατέφυγε στον Πάρνωνα για ν’ αποφύγει τις διώξεις του μεταβαρκιζιανού κράτους και του παρακράτους της μοναρχοφασιστικής Δεξιάς. Ήταν ένας από τους πρωτεργάτες του Δημοκρατικού Στρατού στη Λακωνία. Στο Δημοκρατικό Στρατό υπηρέτησε ως διοικητής πυροβολαρχίας και διακρίθηκε για τις διοικητικές του ικανότητες και την προσωπική του παλικαριά. Με διαταγή του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ ονομάστηκε υπολοχαγός. Σκοτώθηκε στη μάχη της Δημητσάνας (30-8-1948)

Η απελευθέρωση την Καλαμάτας από τον ΕΛΑΣ

 O ΕΛΑΣ παρελαύνει στην απελευθερωμένη Καλαμάτα.

Στην Πελοπόννησο το ένοπλο αντιστασιακό κίνημα του ΕΛΑΣ διεξήγαγε σκληρό διμέτωπο αγώνα, εναντίον των Γερμανών καταχτητών και των ελληνόφωνων συνεργατών τους που είχαν τεθεί στην υπηρεσία των ναζί. Οταν άρχισε η αποχώρηση των Γερμανών από το Μωρηά, οι ταγματασφαλήτες αποτέλεσαν την οπισθοφυλακή και πλαγιοφυλακή  των Γερμανικών στρατευμάτων, με αποστολή να εμποδίσουν επιθέσεις των τμημάτων του ΕΛΑΣ και να τις φθείρουν.
Η κυβέρνηση Γ.Παπανδρέου, η λεγόμενη "Εθνικής Ενότητας", αν και δημόσια κατήγγειλε τα Τάγματα Ασφαλείας, στην πράξη τα προστάτευε, κάτω από τις οδηγίες των Εγγλέζων και του παλαιοκομματικού κόσμου. Αγγλοι πράκτορες διεμήνυαν στους διοικητές των ταγματαλητών να μην παραδοθούν στον ΕΛΑΣ, αλλά να περιμένουν την άφιξη των αγγλικών στρατευμάτων και των πραιτωριανών της Κυβέρνησης Παπανδρέου για να τους θέσουν υπό την προστασία τους. Για το ΕΑΜικό Κίνημα, όπως είχαν διαμορφωθεί οι συνθήκες στην Πελοπόννησο τον Σεπτέμβριο του 1944 δεν υπήρξε άλλος δρόμος, από τον βίαιο αφοπλισμό, μετά από μάχη των ελληνόφωνων προδοτών που είχαν οργιάσει σε βάρος Μεσσηνιακού Λαού, διαπράττοντας τα φρικτότερα
εγκλήματα, ξεπερνώντας σε αγριότητα και τους Γερμανούς. Το διορισμένο πιόνι των Εγγλέζων στην θέση του πρωθυπουργού της Ελλάδος, ήθελε πάση θυσία να προστατεύσει τους συνεργάτες των Γερμανών, διότι θα του ήταν χρήσιμοι με την έλευσή του στην Ελλάδα σε βάρος του ΕΛΑΣ. Έτσι ονόμαζε "εμφύλιο πόλεμο" το χτύπημα των εθνοπροδοτών, σε σχετικό άρθρο της συνθήκης του Λιβάνου, την οποία σύρθηκε και υπέγραψε και η ΕΑΜική αντιπροσωπεία, παρά τις περί του αντιθέτου οδηγίες που είχε λάβει από την Κυβέρνηση του Βουνού. Οι Εγγλέζοι πάτρωνες του Παπανδρέου πάλι, αποκαλούσαν τρομοκρατία την κυριαρχία του ΕΑΜ στην ύπαιθρο και τις μεγάλες πόλεις.
Οι δυνάμεις της Αντίστασης, με ένοπλη δύναμη τον ΕΛΑΣ, έκαναν το καθήκον τους, αναμβάνοντας την εκμηδένιση των προδοτικών ένοπλων τμημάτων σε όλο τον Μωρηά. Μια από τις πρώτες μάχες, ήταν αυτή που έδωσαν το 9ο και 8ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ για την απελευθέρωση της Καλαμάτας.
Αξίζει να διαβάσουμε τι γράφει για την μάχη που έδωσε ο  ΕΛΑΣ, ο λόγιος δημοσιογράφος Ηλίας Μπιτσάνης :

"Ξημερώματα της 9ης Σεπτεμβρίου 1944 οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ επιτίθενται στις οχυρωμένες θέσεις των ταγματασφαλιτών για την απελευθέρωση της Καλαμάτας. Στο διάστημα από τις 6 Σεπτεμβρίου οι "συμμαχικοί" σύνδεσμοι μεταφέρουν στους συνεργάτες των Γερμανών και σφαγείς του μεσσηνιακού λαού που μέτραγε εκατοντάδες εκτελεσμένους πατριώτες, τις προτάσεις του ΕΛΑΣ στη βάση της γενικής κατεύθυνσης: Παράδοση των ταγματασφαλιτών και του οπλισμού τους, απελευθέρωση αυτών που δεν βαρύνονταν με εγκλήματα, δίκη για τους ηγέτες των ταγματασφαλιτών που θα κρατούνταν με την παρουσία των συνδέσμων ως εγγύηση. Η ηγεσία των ταγματασφαλιτών, παρά τις αντιρρήσεις των επικεφαλής της χωροφυλακής, απέρριψε χωρίς συζήτηση τις προτάσεις. Ο Περρωτής και οι λοιποί που ευθύνονταν για συλλήψεις και εκτελέσεις ήταν βέβαιοι για την καταδίκη τους και αποφάσισαν να πάρουν στο λαιμό τους και τους άλλους. Είχαν και την αυταπάτη ότι ο ΕΛΑΣ ήταν κάτι... κατσαπλιάδες που ήταν αδύνατον να καταλάβουν την οχυρωμένη από τους ταγματασφαλίτες πόλη. Εκατοντάδες συνεργάτες των Γερμανών οχυρώθηκαν στο Σύνταγμα, το Κάστρο, τη Φαρών, τη βάση των ταγματασφαλιτών γύρω από την πλατεία Ταξιαρχών (κτήριο παλιού Πρακτικού και μετά 2ου Γυμνασίου, κτήριο μετέπειτα γυμνασίου Θηλέων κλπ.) τη Νομαρχία (κτήριο Μασουρίδη στη Σιδηροδρομικού Σταθμού), το "Ρεξ" και το "Πάνθεον" στη γωνία 23ης Μαρτίου και Νέδοντος.
Η επίθεση ξεκίνησε μετωπικά από την ανατολική πλευρά καθώς ο μεγάλος όγκος των δυνάμεων του ΕΛΑΣ (8ο και 9ο Σύνταγμα) ήταν συγκεντρωμένος στον Ταΰγετο. Πρώτα έπεσε το Κάστρο όπου οι ταγματασφαλίτες λίγο μετά την έναρξη της επίθεσης σήκωσαν λευκή σημαία, αλλά ο ΕΛΑΣ είχε μια μεγάλη απώλεια καθώς κοντά στη Φραγκόλιμνα σκοτώθηκε ο συνταγματάρχης Γιάννης Σέρβος διοικητής του 9ου Συντάγματος. Η μάχη για την κατάληψη του Συντάγματος όπου είχαν οχυρωθεί οι ταγματασφαλίτες με βαρύ οπλισμό κράτησε ώρες. Ο Βαγγέλης Μαχαίρας με ένα μισοδιαλυμένο πυροβόλο λάφυρο από μάχες με τους κατακτητές, βομβαρδίζει τη βάση και με τη βοήθεια των σαμποτέρ και πολιτών ανατινάζει τις μάντρες. Το ΕΑΜ κυριαρχούσε πολιτικά στην Καλαμάτα, η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών όχι μόνον ήταν με την αντίσταση αλλά αρνήθηκε να ενταχθεί στα τάγματα όπως φαίνεται από λόγους και ανακοινώσεις των δοσίλογων. Ενώ η πόλη είχε πληρώσει βαρύ φόρο αίματος στα μπλόκα και τις συλλήψεις που οργάνωναν κατακτητές και προδότες. Ετσι στη μάχη μπήκαν και οι πολίτες που βοηθούσαν όσο γινόταν την επίθεση και την προέλαση του ΕΛΑΣ. Σφοδρή σύγκρουση έγινε στη Φαρών καθώς την ώρα που ήταν σε εξέλιξη η μάχη στο Σύνταγμα, από την αντιστασιακή Φυτεία εξαπολυόταν επίθεση στα φρούρια των ταγματασφαλιτών. Ενα βαρύ πολυβόλο στο κτήριο Κολιόπουλου (γωνία Φαρών και σημερινή Γεωργούλη) και άλλο ένα στη μάντρα πίσω από αυτό, θέριζαν την περιοχή. Με τη συναίνεση ενός των ιδιοκτητών οι σαμποτέρ ανατινάζουν το κτήριο όπου υπήρχε η αποθήκη πυρομαχικών των ταγματασφαλιτών. Και ακολουθεί σκληρή μάχη γύρω από την οχυρωμένη θέση τους Ταξιάρχες.
Στη δυτική πλευρά ένα τμήμα του ΕΛΑΣ που έφθασε σε δύο ημέρες με τα πόδια από την Ανδρίτσαινα στην Καλαμάτα, οργανώνει την επίθεση στο "Πάνθεον" όπου είχαν οχυρωθεί οι χωροφύλακες που υποχρεώθηκαν από τους ταγματασφαλίτες να ακολουθήσουν τη δική τους μοίρα παρά τις αντιρρήσεις των αξιωματικών. Η προσέγγιση στο κτήριο με βάση τη διαμόρφωση της περιοχής ήταν αδύνατη κατά μέτωπο. Οι σαμποτέρ με τη βοήθεια των ντόπιων, χρησιμοποιώντας νάρκες που είχαν συλλέξει από ναρκοπέδια, καδρόνια και πετρέλαιο, κατάφεραν να πλησιάσουν και να βάλουν φωτιά στο κτήριο. Που ανατινάχθηκε και κάηκε παρασέρνοντας στο θάνατο τους οχυρωμένου χωροφύλακες.
Στο μεταξύ οι ταγματασφαλίτες συμπτύχθηκαν και εκμεταλλευόμενοι το σκοτάδι που ήδη είχε πέσει, εγκαταλείποντας στην τύχη τους συνεργάτες τους και τους χωροφύλακες, διέφυγαν προς το Μελιγαλά ακολουθώντας τη σιδηροδρομική γραμμή και εκμεταλλευόμενοι την αδυναμία του τάγματος του ΕΛΑΣ που είχε τοποθετηθεί στο Ασπρόχωμα να εμποδίσει μια τέτοια μετακίνηση.
Ο ΕΛΑΣ είχε σοβαρές απώλειες στη μάχη που καταμετρούνται με διαφορετικούς αριθμούς στις διάφορες πηγές. Το βέβαιο είναι πως η κηδεία τους έγινε στις 10 Σεπτεμβρίου στη Φραγκόλιμνα με την καθολική συμμετοχή των Καλαματιανών.

Τίμησαν τον καπετάνιο του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ Μανώλη Σταθάκη.

Μανώλης Σταθάκης

 

ΚΚΕ Εκδήλωση

Τον διοικητή λόχου του ΕΛΑΣ Μανώλη Σταθάκη τίμησε σήμερα  στους Μολάους η ΤΕ Λακωνίας του ΚΚΕ, με μια λιτή εκδήλωση στη θέση Γκαγκανιά. Στο σημείο αυτό, στις 27/4/1944 εξοντώθηκε ο στρατηγός των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής Φ. Κρεζ, ύστερα από μάχη με λόχο του ΕΛΑΣ, υπό τη διοίκηση του Μανώλη Σταθάκη.

Στην ηρωική αυτή μάχη, στους ΕΛΑΣίτες και στον επικεφαλής τους είναι αφιερωμένο το μνημείο που έστησε η ΤΕ Λακωνίας του ΚΚΕ, τα αποκαλυπτήρια του οποίου έκανε ο ΓΓ της ΚΕ. Ο Δημήτρης Κουτσούμπας παραβρέθηκε στην εκδήλωση, επικεφαλής αντιπροσωπείας της ΚΕ, στο πλαίσιο της διήμερης περιοδείας του στη Λακωνία, που ξεκίνησε σήμερα. Σε δήλωσή του στα ΜΜΕ (δείτε εδώ) είπε μεταξύ άλλων: «Είναι μια ξεχωριστή στιγμή σήμερα, εδώ τα αποκαλυπτήρια του μνημείου, σ’ αυτόν εδώ τον ηρωικό τόπο, που έδωσαν τη ζωή τους δεκάδες αγωνιστές, με επικεφαλής τον Σταθάκη. Και βεβαίως μέσα απ’ αυτό το μνημείο και με αφορμή αυτήν την εκδήλωση, τιμάμε τους δεκάδες χιλιάδες αγωνιστές κομμουνιστές, που έδωσαν τη ζωή τους και στη λακωνική γη και σε όλη την Ελλάδα, για να ξημερώσουν καλύτερες μέρες για τον τόπο μας, για να ζούμε εμείς καλύτερα, για να ζουν καλύτερα τα παιδιά μας». 

Μεταξύ των παρευρισκόμενων στη εκδήλωση, ήταν τα αδέρφια του Μ. Σταθάκη, Γιώργος και Μαρία, ανίψια του, άλλοι αγωνιστές της περιόδου εκείνης και απόγονοί τους.

Την εκδήλωση «άνοιξε» ο Γραμματέας της ΤΕ Λακωνίας του ΚΚΕ, Β. Βρουλίτης, και μίλησε ο Ν. Γόντικας, μέλος της ΕΠ Πελοποννήσου του ΚΚΕ. Αμέσως μετά τα αποκαλυπτήρια του μνημείου, μέσα σε κλίμα συγκίνησης και με συνθήματα όπως «Ούτε σε ξερονήσια ούτε σε φυλακές, ποτέ τους δεν λυγίσανε οι κομμουνιστές», «ΕΑΜ - ΕΛΑΣ ΕΠΟΝ - ΟΠΛΑ - ΔΣΕ, Δόξα και τιμή στο ΚΚΕ», ο Δ. Κουτσούμπας κατέθεσε στεφάνι εκ μέρους της ΚΕ του Κόμματος.

Στεφάνια κατέθεσαν επίσης εκ μέρους της ΚΝΕ, ο Γραμματέας της Οργάνωσης Περιοχής Πελοποννήσου Γ. Καραγιάννης, εκ μέρους της οικογένειας του Μ. Σταθάκη τα ανίψια του Σπύρος και Λάζαρος, ενώ από την ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ ο Χρ. Κουτσοβασίλης.

Ποιος ήταν ο Μανώλης Σταθάκης

Μιλώντας στην εκδήλωση, ο Ν. Γόντικας σημείωσε ότι αποτελεί τιμή για το Κόμμα η παρουσία εκεί της αδελφής του Μανώλη Σταθάκη, Μαρίας, του αδελφού του Γιώργη καθώς και δεκάδων συγγενών και απογόνων των αγωνιστών εκείνης της περιόδου.

Αναφέροντας στοιχεία από το βιογραφικό του Μ. Σταθάκη, στάθηκε στα παρακάτω: Γεννήθηκε το 1919 στον Ασωπό Λακωνίας. Στις 28 Οκτώβρη του 1940 που κηρύχθηκε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος, ήταν τριτοετής στη σχολή Ευελπίδων. Τη μέρα εκείνη ορκίστηκε, όπως όλοι οι συμμαθητές του, Ανθυπολοχαγός Πεζικού.

Ο Αρίστος Καμαρινός, Ταγματάρχη του ΔΣΕ και συμμαχητής του Μ. Σταθάκη, γράφει γι' αυτόν στο βιβλίο του «Ο Εμφύλιος Πόλεμος στη Πελοπόννησο»: «Διοικητής Λόχου του 8ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ στη περίοδο της Κατοχής. Μέλος του ΚΚΕ από το Φθινόπωρο του 1942. Μετά την απελευθέρωση της χώρας μας και τη "Συμφωνία της Βάρκιζας" καταδιώχτηκε για την αντιστασιακή του δράση στη περίοδο της Κατοχής κι αναγκαστικά κατέφυγε στο Πάρνωνα μαζί με άλλους καταδιωκόμενους κι αποτέλεσαν τη μαγιά για τη δημιουργία του Δημοκρατικού Στρατού στο Πάρνωνα.

Το Μάρτη του 1947 ανέλαβε στρατιωτικός διοικητής του Αρχηγείου Μαινάλου (Αρκαδίας) και τον Απρίλη του 1948 τού ανατέθηκε η διοίκηση του Αρχηγείου Αργολιδοκορινθίας. Με διαταγή του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣ Ελλάδας ονομάστηκε αντισυνταγματάρχης του ΔΣΕ.

Στις 3/3/1949, ο ήρωας Μανώλης Σταθάκης αυτοκτόνησε με την τελευταία σφαίρα του περιστρόφου του, στην περιοχή του χωριού Καρυά Κορινθίας, όταν το τμήμα του, που είχε εξαντλήσει τα πυρομαχικά του, κυκλώθηκε από κυβερνητικές δυνάμεις, ενώ μαινόταν η χιονοθύελλα. Πριν αυτοκτονήσει, σκότωσε την ηρωίδα αντάρτισσα Γιαννούλα Γιαννακούρα -αδελφή του Πέρδικα- που ήταν βαριά τραυματισμένη και είχε εξαντλήσει τα πυρομαχικά της. Τον ικέτευε να τη σκοτώσει για να μην πέσει στα χέρια των μοναρχοφασιστών χωροφυλάκων.

Ο Μανώλης Σταθάκης είχε πάρει μέρος σ' όλες σχεδόν τις μεγάλες μάχες στην κεντρική και βόρεια Πελοπόννησο (Καλαβρύτων, Χαλανδρίτσας, Ζαχάρως, Πιάνας, Δημητσάνας, 2η μάχη Ζαχάρως κ.ά.) στις οποίες επέδειξε τις εξαιρετικές διοικητικές ικανότητες και τη δεξιοτεχνία του στη διεύθυνση των μαχών σε κατοικημένους τόπους και στους ελιγμούς των τμημάτων του ΔΣ σύμφωνα με τους κανόνες της αντάρτικης τακτικής».

Ο λαός δεν είπε «σφάξε με αγά μ' να αγιάσω»

Στη συνέχεια, αναφερόμενος στα γεγονότα που ακολούθησαν την εξόντωση του Γερμανού αξιωματικού, μετά τη μάχη στους Μολάους, ο Ν. Γόντικας είπε στην ομιλία του:

«Μια μέρα μετά τη νικηφόρα μάχη του ΕΛΑΣ εδώ στη Γκαγκανιά Μολάων στις 28 Απρίλη 1944 εκδόθηκε ανακοίνωση του Γερμανού στρατιωτικού διοικητή Ελλάδας σύμφωνα με την οποία: "Την 27/4/1944, κομουνιστική συμμορία παρά τους Μολάους, κατόπιν μιας εξ ενέδρας επιθέσεως, εδολοφόνησεν ανάνδρως ένα Γερμανό στρατηγό και τρεις συνοδούς του. Πολλοί Γερμανοί ετραυματίσθησαν. Ως αντίποινα θα εκτελεσθούν:

• Ο τυφεκισμός 200 κομμουνιστών την 1/5/1944
• Ο τυφεκισμός όλων των ανδρών τους οποίους θα συναντήσουν τα Γερμανικά στρατεύματα επί της οδού Μολάοι προς την Σπάρτην έξωθι των χωρίων. Υπό την εντύπωσιν του κακουργήματος τούτου Ελληνες εθελονταί εφόνευσαν αυτοβούλος άλλους 100 κομμουνιστάς".

Με βάση αυτήν τη διαταγή, η οποία ονόμαζε "Κομμουνιστική Συμμορία" το τμήμα του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου που χτύπησε τη γερμανική φάλαγγα, μεταφέρθηκαν για να εκτελεσθούν την 1η Μάη στην Καισαριανή 200 κομμουνιστές πολιτικοί κρατούμενοι έγκλειστοι στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου. Στην πλειοψηφία τους ήταν κρατούμενοι από την Ακροναυπλία επί Μεταξά, ενώ υπήρχαν και κρατούμενοι από την Ανάφη, που επίσης είχε παραδώσει στους Γερμανούς η ελληνική κυβέρνηση.

Ανάλογες εκτελέσεις την Πρωτομαγιά του '44 έγιναν στη Σπάρτη, στην Τρίπολη, στην Καλαμάτα. Επίσης, οι ταγματασφαλίτες έκαψαν το πατρικό σπίτι του Μανώλη Σταθάκη στον Ασωπό. Η οικογένειά του για να γλιτώσει κατέφυγε στην Ελαφόνησο».

Ο Ν. Γόντικας έκανε ειδική αναφορά στους «απολογητές του συστήματος, τους συνεργάτες και απόγονους των ναζιστικών στρατευμάτων κατοχής, που ρίχνουν τις ευθύνες για τα εγκλήματα των ναζί, για τα ολοκαυτώματα όπως των Καλαβρύτων, του Δίστομου κ.ά. στην αντίσταση του λαού, στην ένοπλη πάλη ενάντια στον κατακτητή».

Είπε, μεταξύ άλλων: «Γι' αυτούς ο λαός, το κίνημα, το ΚΚΕ έπρεπε να πουν "σφάξε με αγά μ' να αγιάσω". Δικαιολογούν τους ναζιστές, όταν ισχυρίζονται ότι η ένοπλη πάλη του λαού ενάντια στους κατακτητές και στους ντόπιους συνεργάτες τους ισοδυναμεί με δολοφονία, ενώ οι αρχές κατοχής απλά "προχωρούν σε αντίποινα". Μα η πάλη του λαού με κάθε μέσο, με απεργίες, με συλλαλητήρια, με απελευθέρωση περιοχών, έσωσε ένα μεγάλο μέρος του λαού από την πείνα, ματαίωσε την επιστράτευση, τη μεταφορά εργατών στα γερμανικά εργοστάσια.

Όσο κλιμακωνόταν η ΕΑΜική αντίσταση και ο ένοπλος αγώνας του ΕΛΑΣ, τόσο μειωνόταν ο αριθμός των νεκρών από την πείνα, σε συνδυασμό με την οργάνωση της λαϊκής εξουσίας (συσσίτια κ.λπ.). Με τη δράση τους το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ καθήλωσαν στην Ελλάδα μια κρίσιμη δύναμη 8 με 10 μεραρχίες γερμανικών στρατευμάτων. Ανάλογες δυνάμεις καθηλώθηκαν και σε άλλες χώρες, που υπήρχε αντίσταση. Δυνάμεις σημαντικές που θα μπορούσαν να μεταφερθούν στο ανατολικό μέτωπο.

Είναι μεγάλη, λοιπόν, η συμβολή της αντιφασιστικής πάλης των λαών, που μαζί με την πάλη των λαών της Σοβιετικής Ένωσης και του Κόκκινου Στρατού συνέβαλαν στη συντριβή του φασισμού και του ναζισμού. Τέτοιες λογικές δικαιολογούν την αστική βία ακόμα και την βία των δοσίλογων και καταδικάζουν την ένοπλη λαϊκή πάλη ακόμα και ενάντια στον ξένο κατακτητή. Για αυτούς οι σφαγές αμάχων ακόμα και μωρών αποτελούν αντίδραση στη "βία του ΕΑΜ, ΕΛΑΣ". Είναι για αυτούς νόμιμη η εκμετάλλευση και είναι παράνομη, ηθικά και πολιτικά καταδικαστέα η αντίσταση των εκμεταλλευμένων, ακόμα και η ένοπλη πάλη ενάντια στον κατακτητή.

Διαχρονικά στην κοινωνική εξέλιξη τέτοια λένε οι απολογητές του συστήματος, οι κήρυκες του συμβιβασμού και της υποταγής. Τα ίδια λένε και σήμερα τα αστικά κόμματα, προεξάρχοντος του ΣΥΡΙΖΑ, που είναι ο σημαιοφόρος των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην περιοχή, που αποδεικνύονται ΝΑΤΟικότεροι των ΝΑΤΟικών».

Τιμάμε την ηρωική Ιστορία μας δυναμώνοντας το ΚΚΕ

Με την ευκαιρία της εκδήλωσης, ο Ν. Γόντικας απηύθυνε και ένα ξεχωριστό κάλεσμα «σε κάθε τίμιο αξιωματικό, στα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων που στην πλειοψηφία τους είναι παιδιά από λαϊκές οικογένειες και η θέση τους είναι δίπλα στο λαό, στους αγώνες και στις ανάγκες του». Όπως είπε, «τους καλούμε να κοιτάξουν πίσω στην Ιστορία της πατρίδας μας και να διαβάσουν ένα κεφάλαιο που δεν γράφτηκε στα επίσημα βιβλία. Τους καλούμε να διαβάσουν για τους 1.100 αξιωματικούς του αστικού στρατού που προσχώρησαν στον ΕΛΑΣ. Κάποιοι από αυτούς ήταν μέλη του ΚΚΕ ή εντάχτηκαν σε αυτό στην πορεία.

Είμαστε περήφανοι γιατί στο επιτελείο της ΙΙΙ Μεραρχίας και σε πολλά βασικά πόστα του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο είχαμε αξιωματικούς του Ελληνικού Στρατού που δεν πρόδωσαν το λαό, που στην κρίσιμη στιγμή διάλεξαν να είναι με το στρατόπεδο του φτωχόκοσμου, διάλεξαν να μην μπουν κάτω από τις διαταγές των Ελλήνων εκμεταλλευτών και των ξένων συμμάχων τους, διάλεξαν να πολεμήσουν κάτω από τη σημαία της τιμής, της αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της νέας κοινωνίας.

Αυτή τους την επιλογή την πλήρωσαν οι περισσότεροι με τη ζωή τους: Κώστας Μπασακίδης, Γιώργης Αρετάκης, Μανώλης Σταθάκης, Γιάννης Σαρρής (Σαρήγιαννης), Λεωνίδας Κωνστανταράκος, Θόδωρος Πρεκεζές, Κώστας Κανελλόπουλος, Γιώργος Κονταλώνης, Γιάννης Κασσάς, Γιάννης Μακρής, Ναπολέων Παπαγιαννόπουλος και πολλοί άλλοι. Όλοι τους σχεδόν έπεσαν ηρωικά κατά τους ένοπλους αγώνες της εποχής».

«Τιμάμε τους νεκρούς μας, δίνοντας τον καλύτερό μας εαυτό για να ανταποκριθούμε στους στόχους που θέτουμε, για να δυναμώσει το ΚΚΕ και η ΚΝΕ παντού», ανέφερε κλείνοντας ο Ν. Γόντικας, «γιατί ΚΚΕ ισχυρό είναι δύναμη για το λαό. Βάζουμε ψηλά τον πήχη. Στις βουλευτικές εκλογές -όποτε και αν γίνουν- στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές, στις ευρωεκλογές του χρόνου δυναμώνουμε παντού και εδώ στη Λακωνία, σε όλη την Πελοπόννησο το ΚΚΕ».

Πηγή:902.gr

Η ΤΡΙΗΜΕΡΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΑΡΑΒΟΥ

Η ΤΡΙΗΜΕΡΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΑΡΑΒΟΥ

Του Ντόναλντ Μακφαίηλ

Το 1963, στη μηνιαία εικονογραφημένη επιθεώρηση ΗΩΣ, δημοσιεύτηκε άρθρο του τότε συνταγματάρχη Γ. Κουμανάκου με τίτλο “Αι εναντίον της Μάνης εκστρατείαι του Αιγυπτιακού Στρατού”. Μετά από χρόνια, φέτος, επ ευκαιρία του αφιερώματος αυτού στον Πολυάραβο, με την ευγενή έγκριση του επίτιμου αντιστράτηγου πλέον Γ. Κουμανάκου, αναδημοσιεύουμε το άρθρο αυτό με συμπληρωματικές αναφορές του στη μάχη του Πολυαράβου.

Ο Γεώργιος Κουμανάκος γεννήθηκε στο Γύθειο όπου και τελείωσε το γυμνάσιο. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στην Πάντειο Σχολή. Δίδαξε στη Σχολή Πολέμου και στη Σχολή Εθνικής Αμύνης. Διετέλεσε διοικητής του ΟΤΕ και της ΠΥΡΚΑΛ. Συμμετέχει σε ομάδα 8 Νατοϊκών στρατηγών με σκοπό τον αντιπυρηνικό αφοπλισμό και έχει λάβει μέρος σε πολλά συνέδρια. Σήμερα συμμετέχει ενεργά στα δρώμενα της κοινωνίας.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σημασία των εκστρατειών, τας οποίας επεχείρησεν ο Αιγυπτιακός στρατός εν έτει 1826 εναντίον της Μάνης, υπό την αρχηγίαν του Ιμβραήμ Πασά, υπό πάσαν έποψιν υπήρξε μεγάλη. Ίνα δε κατανοηθή η σημασία των νικών, τας οποίας τα Μανιάτικα όπλα κατήγαγον εναντίον του Αφρικανού επιδρομέως και η συμβολή αυτών εις την όλην πορείαν και την έκβασιν της εθνικής ημών επαναστάσεως, είναι ανάγκη να ενταχθώσιν αι εκστρατείαι εκείναι, σαν σπουδαία ιστορικά γεγονότα μέσα εις την γενικήν κατάστασιν, πολιτικήν και στρατιωτικήν, η οποία υφίστατο τότε εις την αγωνιζόμενην Ελλάδα.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Οι πολιτικοί δια την εξυπηρέτησιν των ιδίων αυτών συμφερόντων και φιλοδοξιών είχαν ήδη απο το 1824 αρχίσει τας ραδιουργίας και τον φατριασμόν. Έτσι, κατάντησε να φέρουν εις ένοπλον ρήξιν τους Πελοποννησίους και Ρουμελιώτας και να εκσπάση ο εμφύλιος πόλεμος. Η Κυβέρνησις Κουντουριώτη, μικρόψυχος και ανίκανος, δεν ηδυνήθη να ανταποκριθή εις τας προσδοκίας του Έθνους. Ούτω αι κατά ξηράν δυνάμεις αλληλοεσφάζοντο ο δε Ελληνικός στόλος ηδράνει λόγω αδιαφορίας των αρμοδίων δια την επάνδρωσιν και τον ανεφοδιασμό του. Έτσι η Τουρκία εδράξατο των ευκαιριών να υποτάξη την Κρήτην και να καταστρέψη την Κάσσον και τα Ψαρρά.

Όταν τον Φεβρουάριο του 1825 ήρχισεν αποβιβαζόμενος ο Ιμπραήμ εις την Μεσσηνίαν, ολόκληρος η Πελοπόννησος εστέναζεν υπό το πέλμα των Ρουμελιωτικών στρατευμάτων. Η Κυβέρνησις Κουντουριώτη, αντί να συλλάβη τον τρομερόν κίνδυνον που διέτρεχε το Έθνος και το αίτημα της μεγάλης ιστορικής ώρας, όπερ επέτασσε να αποφυλακισθή ο εν Ύδρα κρατούμενος Κολοκοτρώνης μετά των λοιπών Πελοποννησίων και να αμνηστευθούν οι φυγαδευθέντες Ζαίμης, Λόντος, Νικηταράς και λοιποί ηγέται, δια να εμπνεύση θάρρος εις τας λιποψυχούσας επαρχίας του Μωριά, παρεσύρθη από το πάθος εις την ανήκουστον κατάπτωσιν, να διορίση αρχιστράτηγον των κατά ξηράν δυνάμεων τον ... ναυτικόν Δημ. Σκούρτην και να εγκρίνη όπως τεθή επικεφαλής της εναντίον του Ιμπραήμ εκστρατείας αυτός ούτος ο Γ. Κουντουριώτης.

Εν τω μεταξύ ο Ιμπραήμ επέπεσεν ως καταιγίς. Αποβιβασθείς εις Μεθώνην κατέλαβε την Μεσσηνιακήν χερσόνησον και το Ναυαρίνον, άτινα οργανωθέντα και ασφαλισθέντα απετέλεσαν την βάσιν των περαιτέρω πολεμικών του επιχειρήσεων. Εν συνεχεία ήρξατο προελαύνων προς την Μεσσηνίαν. Ενίκησε τον ηρωικώς πεσόντα εις Μανιάκι Παπαφλέσσαν, τους Στερεολλαδίτας εις το Κρεμμύδι, τους Αναγνωσταράν και Μαυροκορδάτον εις Σφακτηρίαν και τελικώς ηνάγκασε τον Κουντουριώτην να φύγη κατά τρόπον επαίσχυντον εκ της Μάνης δια θαλάσσης. Εν μέσω του γενικού πανικού και της συγχίσεως, τα Ρουμελιώτικα στρατεύματα εγκατέλειψαν τον Μωριά και επέστρεψαν εις τας πατρίδας των με την πρόφασιν ότι τάχα τα τουρκικά στρατεύματα επέδραμον εναντίον των.

Τότε και μόνον εισηκούσθη απο την Κυβέρνησιν η φωνή των επαρχιών που ηξίωναν την απελευθέρωσιν του Κολοκοτρώνη. Υπό την οργήν και την απαίτησιν του αγωνιώντος λαού, διωρίσθη ούτος γενικός Αρχηγός της Πελοποννήσου και συνεκρότησε ταχέως ικανόν στρατόν. Παρά ταύτα η μυωπική και μικρόψυχος κυβέρνησις τον ημπόδισε να πράξη δια την Τρίπολιν, εκείνο που έπραξαν οι Ρώσσοι 13 χρόνια ενωρίτερον, το 1812, εναντίον του Ναπολέοντος πυρπολήσαντες την Μόσχαν.

Με επιτευχθείσης της αναχαιτίσεως της προελάσεως του Ιμπραήμ εις Δραπάλα, ούτος εισήλθε την 10 Ιουνίου 1825 εις Τρίπολιν, ένθα και εγκατεστάθη, χρησιμοποιών αυτήν έκτοτε ως ορμητήριον δια την ολοσχερή κατάκτησιν και υποταγήν της Πελοποννήσου.

Τον Δεκέμβριον του 1825, κατά παράκλησιν του Σουλτάνου ανέλαβε την εκπόρθησιν του Μεσολογγίου. Αρχικώς, εκ λόγων αλαζονείας, επεχείρησε μόνος. Μη δυνηθείς όμως, λόγω της ανδρείας των αμυνομένων, συνέπραξε μετά του Κιουταχή, έτσι που ηνάγκασε την ηρωικήν φρουράν της Ιεράς Πόλεως να επιχειρήση την θρυλικήν εκείνην Εξοδον.

Τοιουτοτρόπως αι επιχειρήσεις απο Ελληνικής πλευράς, και εις την Πελοπόννησον και εις την Στερεάν, είχαν οικτρόν τέλος και επεσώρευσαν ανηκούστους συμφοράς. Συνέπεια τούτων ήτο η πτώσις της ανικάνου Κυβερνήσεως Κουντουριώτη, ήτις απήλθεν υπό τας αράς και την οργήν του λαού την 14 Απριλίου 1826.

Εν τω μεταξύ, η στρατιωτική κατάστασις ολονέν εχειροτέρευε, διότι ο μεν Κιουταχής υποτάξας ήδη την Στερεάν, ησχολείτο με την εδραίωσιν της κατοχής της και την υποταγήν των κατοίκων της, ο δε Ιμπραήμ διέτρεχε την Πελοπόννησον χιαστί, καίων και καταστρέφων τα πάντα, ενώ συγχρόνως ετοίμαζε τας εναντίον της Μάνης φοβεράς εκστρατείας του.

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

Εν όψει της ανωτέρω πολιτικής και στρατιωτικής καταστάσεως, θα εκθέσωμεν λίαν συνοπτικώς την στρατηγικήν αξίαν, την οποίαν παρουσίαζεν η Μάνη κατά την μεγάλην και κρίσιμον εκείνην ώραν της εθνικής μας Ιστορίας.

Η Μάνη ήτο η μοναδική αξιόλογος περιοχή της Ελλάδος, από απόψεως εκτάσεως, πληθυσμού, πολεμικού δυναμικού και γεωργικής θέσεως, η οποία περέμενεν ακόμη ελευθέρα και δεν είχεν υποκύψει εις τα πλήγματα του Ιμπραήμ. Ως εκ τούτου, κατέστη το καταφύγιον όλων των δοκιμασθέντων και διασκορπισθέντων στρατιωτικών Σωμάτων και μέρους του πληθυσμού των γειτονικών περιοχών, Μεσσηνίας, Αρκαδίας και Λακεδαίμονος.

Το γεγονός τούτο ήσκει λίαν σοβαράς επιδράσεις εις την πορείαν της Επαναστάσεως, τόσον εις τον τομέα του ψυχολογικού, όσον και επί του πολιτικού πεδίου. Πράγματι, το αδούλωτον της Μάνης εθέρμαινε τας ψυχάς και συντηρούσε τας ελπίδας όλων των Ελλήνων του Μωριά και της Ρούμελης οι οποίοι είχον υποκύψει εις την ισχύν των όπλων του Αιγυπτίου κατακτητού. Το σπουδαιότερον όμως όλων, ενεθάρρυνε και έδιδε νόημα εις τον συνεχή και αδιάκοπον κλεφτοπόλεμον, τον οποίον ο Κολοκοτρώνης, ως αρχιστράτηγος, αδυνατών να δώση μάχην εκ παρατάξεως διενήργει εναντίον των Αιγυπτιακών στρατευμάτων, άτινα έφθειρε και κατεπόνει σημαντικώς.

Επί πλέον η Μάνη, παραμένουσα ελεύθερη, εστερούσε τον Ιμπραήμ και την Τουρκικήν διπλωματίαν του επιχειρήματος, ότι τάχα κατέβαλον την επανάστασιν των Ελλήνων και ότι δεν υφίστατο, συνεπώς θέμα, όπερ θα ήξιζε να απασχολή τους Φιλέλληνας και τας φονεράς ή κρυφίας βλέψεις της Ευρωπαικής Διπλωματίας.

Η σημασία του γεγονότος να διατηρήται εν ζωή η επανάστασις των Ελλήνων εις την Μάνην και δια της Μάνης, προσελάμβανε την στιγμήν εκείνην τεραστίας διαστάσεις, ιδίως επι του πολιτικού πεδίου, διότι συνετήρει τας δυνατότητας ενός Casus Federis εκ μέρους των Ευρωπαικών Δυνάμεων, λόγω των συγκρουομένων συμφερόντων των, ή του ωγκουμένου ρεύματος του φιλελληνισμού, ακόμη δε και εκ τυχαίων συμπτώσεων ή σφαλμάτων απο κακόν υπολογισμόν. Ητο ηλίου φαεινότερον, ότι ο χρόνος ειργάζετο υπέρ της Ελληνικής Ελευθερίας, εφ όσον η επανάστασις θα διετηρείτο εν ζωή.

Η αξία όμως και η συμβολή της Μάνης, στη μεγάλη αυτή ώρα της Ιστορίας μας, δεν περιωρίζετο μόνον εις τη σφαίραν του ψυχολογικού και του πολιτικού, που είναι στοιχεία της λεγομένης Μεγάλης Στρατηγικής, η οποία κρίνει την πορεία και επηρεάζει την όλην έκβασιν ενός πολέμου, συνεπώς και της συνεχιζομένης επαναστάσεως. Ανυπολόγιστος υπήρξεν η αξία και η συμβολή της λόγω της μοναδικής της περιπτώσεως και επί του καθαρώς στρατιωτικού ή επιχειρησιακού πεδίου, τουτέστιν της καθαρώς Στρατιωτικής Στρατηγικής (Military Strategy).

Ως γνωστόν, ο Ιμπραήμ Πασάς, άμα τη αποβάσει του Αιγυπτιακού Στρατού εις την Πελοπόννησον, κατέστησε βάσιν του δια τας περαιτέρω εν Ελλάδι επιχειρήσεις και εκστρατείας του την Μεσσηνιακήν χερσόνησον. Εκεί υπήρχον τα φρούρια της Μεθώνης, της Κορώνης και Νεοκάστρου (Ναυαρίνου) με τους ομωνύμους λιμένας, δια των οποίων επεκοινώνει με την ενδιάμεσον αυτού βάσιν, την Σούδαν της Κρήτης. Κάθε ένας, ιδίως οι μεμυημένοι εις τα πολεμικά, αντιλαμβάνονται ποίαν θεμελιώδη σημασίαν και σπουδαιότητα εγκλείει η βάσις των πολεμικών επιχειρήσεων εις μίαν υπερπόντιον εκστρατείαν, ως εκείνη του Ιμπραήμ. Η Μάνη όμως κείται εις πλευρικήν θέσιν και εις μικράν θαλασσίαν ή χερσαίαν απόστασιν απο την βάσιν του Αιγυπτιακού Στρατού. Είναι γεωγραφικώς παράλληλος και σχεδόν συμμετρική χερσόνησος με την Μεσσηνιακήν, διήκουσα βαθύτερον αυτής προς Νότον, εντός της θαλάσσης.

Η Μάνη λοιπόν, ως γεωγραφικόν περιέχον, ήτοι θέσις, έκστασις, τοπογραφική διαμόρφωσις και πολεμικόν περιεχόμενον, ήτοι ωπλισμένος και εμπειροπόλεμος πληθυσμός, ηθικόν, μαχητική αξία, θέλησις αγωνιστική κλπ., απετέλει τότε μίαν σταθεράν και μόνιμον στρατιωτικήν απειλήν χερσαίαν και θαλασσίαν εις το πλευρόν και τα νώτα της πολεμικής βάσεως του Αιγυπτιακού στρατού. Πράγματι, εκ της Μάνης και δια της Μάνης ήτο δυνατόν να οργανωθούν και κατενεχθούν καίρια χερσαία ή θαλάσσια πλήγματα εναντίον της πολεμικής βάσεως του Ιμπραήμ υπο αμιγών Ελληνικών δυνάμεων ή και συνεπικουρουμένων υπο Ευρωπαικών τοιούτων, δια τας οποίας η Μάνη θα ήτο ιδεώδες προγεφύρωμα και ασφαλής προσωρινή βάσις.

Δι όλους τους ανωτέρω λόγους, η στρατηγική της Μάνης αξία, δεν διέφυγε της οξυδερκείας και της επιχειρηματικής ικανότητος του Ιμπραήμ και των εμπείρων Γάλλων επιτελών του. Μη δυνηθείς όμως να καταβάλη και να καταλάβη την Μάνην με τας πρώτας του εξορμήσεις, ως συνέβη με την λοιπήν Πελοπόνησσον, ήρχισε την άνοιξιν του 1826 σοβαράς προπαρασκευάς δια να εκστρατεύση εναντίον της κατά το θέρος και επιτύχη την κατάκτησιν και καταστροφήν της. Αι καταστροφαί όμως, τας οποίας υπέστησαν αι στρατιαί του Ιμπραήμ απο τα Μανιάτικα όπλα και εις τας δύο μεγάλας εξορμήσεις του εναντίον της Δυτικής και Ανατολικής Μάνης τον Ιούνιον και Αύγουστον του 1826 έσχον βαρυτάτας συνεπείας και επι του Πολιτικού-Διπλωματικού καθώς και επι του Στρατηγικού πεδίου. Επηρέασαν δε ανυπολογίστως την πορείαν της Επαναστάσεως και επετάχυνον κατά πολύ την ελευθερίαν της Ελλάδος. Αλλ ας ίδωμεν εκ του πλησίον τας εναντίον της Μάνης επιθέσεις του Ιμπραήμ.

ΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

Αι επιχειρήσεις, είχαν ως αντικειμενικόν σκοπόν την κατάληψιν των ζωτικών περιοχών της Μάνης και την καταστροφήν των ενόπλων αυτής τμημάτων και την εν συνεχεία υποταγήν και μερικόν ή ολικόν εξανδραποδισμόν των κατοίκων της.

Ινα κατανοηθώσι καλύτερον τα σχέδια επιθέσεως του Ιμπραήμ απο απόψεως συλλήψεως και εν συνεχεία εκτελέσεως αυτών, είναι ανάγκη να εξετασθή εν συντομία ο γεωφυσικός χώρος της Μάνης υπο το πρίσμα των επιθετικών και αμυντικών επιχειρήσεων.

Η Μάνη σχηματίζεται απο την οροσειράν του Ταυγέτου, όστις κατευθύνετο προς Νότον ένθα εισχωρών βαθέως εις την θάλασσαν, σχηματίζει χερσόνησον καταλήγουσαν εις το Ταίναρον. Ο Ταύγετος διαχωρίζει την Μάνην εις δύο ξεχωριστάς περιοχάς, την Ανατολικήν και την Δυτικήν, αι οποίαι δεν επικοινωνούν μεταξύ των, παρά με δύο φυσικά ανοίγματα ή διαβάσεις, την ορεινήν διάβασιν της Γιατρίσσης (ήτις συνδέει τα Βαρδουνοχώρια με τα εξωχώρια, Καστάνια-Μηλιά) και την διάβασιν Πασσαβά-Σταυρός (ήτις συνδέει το Γύθειον με την Αρεόπολιν).

Με κριτήριον επιχειρήσεων, η πλέον ζωτική περιοχή της Μάνης είναι η της Αρεοπόλεως (Τσίμοβας) με τας δύο παρακειμένας διαβάσεις του Σταυρού και του Πυρίχου και τους δύο θαυμασίους όρμους του Λιμενίου και του Διρού, οι οποίοι την περιβάλλουν.

Ο κατέχων την ανωτέρω περιοχήν έχει τα εξής πλεονεκτήματα έναντι πιθανού αντιπάλου του: Επικοινωνεί με την Ανατολικήν Μάνην, περιοχάς Γυθείου και Κότρωνος. Δια των όρμων του Λιμενίου και του Διρού εξασφαλίζει θαλασσίαν συγκοινωνίαν με τα παράλια της Μάνης, καθώς και με την άλλην Πελοπόννησον και γενικώς την Ελλάδα. Διαχωρίζει εγκαρσίως την προς το Ταίναρον μέσα Μάνην απο την έξω Μάνην, την βορείως της σημερινής αμαξιτής Γυθείου-Αρεοπόλεως περιοχήν. Ενας εισβολέας, ίνα φθάση εις την ανωτέρω ζωτικήν περιοχήν της Αρεοπόλεως δύναται να χρησιμοποιήση δύο δρομολόγια ή άξονας επιθέσεως: Καλαμάτα-Κάμπος-Πλάτσα-Οίτυλον-Αρεόπολις, ή

Γύθειον-Πασαβάς-Λαγκαδά-Σταυρός-Αρεόπολις.

Σήμερον τα άνω δύο δρομολόγια υλοποιούνται με αμαξιτάς οδούς αίτινες συνδέουν αντιστοίχως την Αρεόπολιν με την Καλαμάτα και το Γύθειον. Η αμαξιτή συνεχίζεται σήμερον απο την Αρεόπολιν σχεδόν μέχρι του Ταινάρου. Αι αμαξιταί αύται οδοί, υποδηλούν ότι η εκατέρωθεν αυτών εδαφική ζώνη, εις πλάτος μεταβλητόν, προσφέρεται δι επιθετικάς επιχειρήσεις εισβολής.

Αντιθέτως τα εδαφικά εκείνα σημεία τα οποία ελέγχουν και εμποδίζουν την χρησιμοποίησιν των ανωτέρω δρομολογίων, είναι υπο έποψιν επιχειρήσεων, κατάλληλα δι’αμυντικούς αγώνας και στοιχίζουν τας αμυντικάς τοποθεσίας. Τοιαύται τοποθεσίαι επι του άξονος Καλαμάτα-Αρεόπολις είναι: της Βέργας παρά το χωρίον Αλμυρός και η τοποθεσία παρά το χωρίον Καραδαμύλη. Επί του ετέρου άξονος Γύθειον_Αρεόπολις υπάρχουν αι αμυντικαί τοποθεσίαι: του Πασσαβά, Καρυούπολις-Λαγκάδα και του Σταυρού.

Η ΕΠΙΘΕΣΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΝΗΣ

Ο Αιγυπτιακός στρατός υπό τας οδηγίας του Ιμπραήμ, προέβη εις πλήρεις παρασκευάς δια την εναντίον της Μάνης επιχείρησιν. Αι συμμετέχουσαι μονάδες ανεφοδιάσθησαν πλήρως. Εγιναν αι αναγκαίαι αναγνωρίσεις και ο Αιγυπτιακός στόλος διετάχθη να περιπολεί αποκλείων τα παράλια της Μάνης. Εδόθησαν αφειδώς υποσχέσεις και συνεχωρήθη η μέχρι τότε στάσις διαφόρων οπλαρχηγών και ιδίως των Μαυρομιχαλαίων.

Το σχέδιον του Ιμπραήμ ήτο απλούν και ευφυές. Προέβλεπε μίαν κυρίαν επίθεσιν κατά τον άξονα Καλαμάτα-Αλμυρός-Καρδαμύλη-Αρεόπολις δια του όγκου των διαθεσίμων δυνάμεων εις πεζικόν και ιππικόν, με ταυτόχρονον αιφνιδιαστικήν απόβασιν εις τον όρμον του Διρού, ισχυράς δυνάμεως κρούσεως, ήτις ενεργώσα δραστηρίως θα επεδίωκε την ταχείαν κατάληψιν της Αρεοπόλεως κα των παρ αυτήν ορεινών διαβάσεων προς απομόνωσιν της Μέσα Μάνης και αποκοπήν των εις Βέργαν συγκεντρωμένων Λακωνικών δυνάμεων.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΑΧΕΣ ΤΗΣ ΒΕΡΓΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΙΡΟΥ

Στις 22 Ιουνίου 1826 ο Ιμπραήμ επετέθη εναντίον της Βέργας με 8.000 περίπου άνδρες. Οι Μανιάτες τους αποκρούουν. Μετά απο εννέα ανεπιτυχείς εφόδους των Αιγυπτίων οι Μανιάτες με πρωτοβουλία ενός ανώνυμου οπλαρχηγού απο τα Σκυφιάνικα περνάνε στην αντεπίθεση και απωθούν τους Αραβες. Στις 23 Ιουνίου ο Ιμπραήμ δεν κατορθώνει πάλι να σπάσει τον κλοιό των αμυνομένων. Στις 24 Ιουνίου προσπαθεί να προελάσει απο το μέρος της παραλίας έχοντας υποστήριξη απο τα πλοία του που βάλλουν εναντίον των Ελλήνων. Και πάλιν όμως οι Μανιάτες επιτιθέμενοι απο την αντίθετη πλευρά τους απέκρουσαν και μάλιστα τους καταδίωξαν. Βλέποντας ο Ιμπραήμ ότι δεν μπορεί να μπεί στη Μάνη μέσω της Βέργας υποχώρησε στη Μεσσηνιακή πεδιάδα.

Εκμεταλλευόμενος ο Ιμπραήμ την απουσία των μαχητών στη μάχη της Βέργας, αποβίβασε στρατό τη νύκτα της 22ης προς 23ης Ιουνίου στο Διρό αποβλέποντας να καταλάβει την περιοχή και στη συνέχεια όλη την Μάνη. 15 μεταγωγικά πλοία αποβίβασαν 1800 περίπου άνδρες οι οποίοι όμως αποκρούστηκαν απο τους εναπομείναντες κατοίκους των γύρω χωριών που ήσαν κυρίως γέροι και γυναίκες. Οπλισμένοι με ό,τι διέθετε ο καθένας απέκρουσαν τους Αραβες σε όλες τις επιθέσεις τους. Στις 25 Ιουνίου άρχισαν να φθάνουν ενισχύσεις απο τον Αλμυρό και τα γύρω χωριά Ολοι μαζί επιτίθενται εναντίον των Αράβων και τους ρίχνουν στη θάλασσα. Η καταστροφή τους ήταν πλήρης. Οσοι διασώθηκαν αναχώρησαν προς τη Μεσσηνία.

ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΝΗΣ

Μετά την αποτυχίαν των επιχειρήσεων εις την Βέργαν και το Διρό, ο Ιμπραήμ απεσύρθη εις την βάσιν του. Εμμένων σταθερώς εις τον σκοπόν του, την υποταγήν της Μάνης, αρχή η οποία ίσχυεν ανέκαθεν εις την διεξαγωγήν του πολέμου, αποφασίζει νέαν εκστρατείαν εναντίον της. Ινα αποφύγη τας δυσκολίας τας οποίας του παρουσίασεν το έδαφος της Δυτ. Μάνης και ιδίως η στενή διάβασις της Βέργας, καθώς και την ανάμνησιν της φοβεράς αποτυχίας εκ μέρους των στρατευμάτων του, αποφασίζει να εκτελέση την νέαν του επίθεσιν μέσω της Ανατολικής Μάνης. Προς τον σκοπόν τούτον συνεκρότησε κατάλληλον στρατιάν απο πεζικόν, ιππικόν και ορειβατικόν πυροβολικόν και αφού παρέλαβεν τας αναγκαίας ποσότητας εφοδίων, εκινήθη εκ Μεσσηνίας προς Τρίπολιν, ένθα έφθασεν περί τα μέσα του ιδίου ύστερα απο μικροσυμπολκάς και αψιμαχίας με τα στρατεύματα του Κολοκοτρώνη και Πλαπούτα άτινα εφύλασσον τα στενά μεταξύ της Μεσσηνίας και κεντρικής Πελοποννήσου. Εις την Τρίπολιν ο Ιμπραήμ παρέμενεν ολίγας ημέρας για να αναπαυθούν τα στρατεύματά του και εν συνεχεία ησχολήθη να εκκαθαρίση την περιοχήν της Τεγέας και Κυνουρίας απο τα ένοπλα τμήματα των εντοπίων οπλαρχηγών, άτινα θα ήσαν αξιόλογος απειλή κατά την προς νότον πορείαν του, εάν έμενον ανενόχλητα.

Περί τα μέσα Αυγούστου ο Ιμπραήμ ευρίσκετο εις την πεδιάδα της Λακεδαίμονος κατευθυνθείς άνευ χρονοτριβής εναντίον του κάστρου του Μυστρά όπερ προσεπάθησε να κυριεύση εξ εφόδου. Μη δυνηθείς όμως να το καταλάβη προήλασε νοτιώτερον και συνεκέντρωσε τα στρατεύματά του εις τη περιοχήν Χάνια Ταράψης, εξ ής θα εξώρμα δια την κυρίως κατά της Μάνης επίθεσίν του.

Το σχέδιον επιθέσεως προς κατάληψιν της Ανατολικής και εν συνεχεία της Δυτικής Μάνης, προέβλεπε: Μίαν κυρίαν επίθεσιν κατά τον άξονα Γύθειον-Πασσαβάς-Αρεόπολις και μίαν δευτερεύουσαν προς την κατεύθυνσιν των Βαρδουνοχωρίων και εν συνεχεία προς τας περί την Γιάτρισσαν ορεινάς διαβάσεις του Ταυγέτου. Το σχέδιον ήτο ορθολογιστικόν και παρείχε δια τους Αιγυπτίους πολύ καλάς πιθανότητας επιτυχίας, εξαρτωμένης βεβαίως κατά μεγάλον βαθμόν - όπως πάντοτε - και εκ της ποιοτικής και ποσοτικής αντιδράσεως του αντιπάλου.

Οπως εις όλας τα περιπτώσεις και εις την παρούσαν απειλήν η αντίδρασις των Μανιατών υπήρξεν αυτόματος και αυθόρμητος, μη υπαρχούσης ενιαίας Διοικήσεως. Οι κατά τόπους οπλαρχηγοί συνεκέντρωνον τα τμήματά των και κατελάμβανον τα προσφορώτερα κατά την κρίσιν των εδαφικά σημεία ίνα εμποδίσουν την προέλασιν του εχθρού και προκαλέσουν εις αυτόν βαρείας απωλείας. Αλλο μέτρον ήτο η εκκένωσις των πεδινών χωρίων και γενικώς των δυναμένων ευκόλως να προσβληθώσιν υπο του εχθρού και η συγκέντρωσις του πληθυσμού επι των ορεινών κατωκημένων τόπων, όπου η ενέργεια του μάλλον δυσκάμπτου Αιγυπτιακού πεζικού θα ήτο δύσκολος άν μη παντελώς αδύνατον να εκδηλωθή.

Τέλος ολόκληρος η Μάνη Ανατολική και Δυτική ευρίσκετο εις πολεμικόν συναγερμόν και ελαμβάνετο πάν μέτρον, απο απόψεως παρασκευών, το οποίον θα συνέβαλεν εις την επιτυχή απόκρουσιν του εισβολέως. Χαρακτηριστικόν εις την κρίσιμον αυτήν δια την Μάνη απειλήν ήτο το υψηλόν ηθικόν των κατοίκων και η αυτοπεποίθησις των ότι θα νικήσουν εκ νέου τον Ιμπραήμ.

Προς εκτέλεσιν του σχεδίου του ο Αιγυπτιακός στρατός προήλασε και επί των δύο αξόνων, της κυρίας επιθέσεως κατευθυνομένης δια Γυθείου και Πασσαβά προς Αρεόπολιν. Την 27 Αυγούστου οι Αραβες προελάσαντες δυτικώς του κάστρου του Πασσαβά προσέκρουσαν εις οργανωμένην αντίστασιν του Κοσονάκου και Γεωργάκη Μαυρομιχάλη, οίτινες κατείχον την διάβασιν της Λαγκάδας και τα εκατέρωθεν αυτής δεσπόζοντα υψώματα. Εις μάτην ο Αιγυπτιακός στρατός επιτιθέμενος όλην την ημέραν επιχειρεί να ανατρέψη τους υπερασπιστάς της στενωπού και να εκβιάση την διάβασιν. Την επομένην οι Μανιάται ενισχυθέντες αφ εσπέρας δι επιλέκτων τμημάτων υπο τον Κατσάκον, ανέλαβεν την αντεπίθεσιν καθ ήν οι Αιγύπτιοι ηττηθέντες συνεπτύχθησαν καταδιωκόμενοι εκείθεν του Πασσαβά. Προς συνέχισιν της επιθέσεως του ο Ιμπραήμ αποφασίζει να κατευθύνη την κυρίαν του προσπάθειαν προς τας ορεινάς διαβάσεις του Ταυγέτου παρά τα χωρία Σκυφιάνικα και Πολιτσάραβον, ελπίζων να εύρη ταύτας αφυλάκτους και ίσως παρασυρθείς απο τας προτροπάς ή διαβεβαιώσεις εντοπίου τινός οδηγού, όστις επαρουσιάσθη εις τον Αιγύπτιον στρατάρχην.

Η ΤΡΙΗΜΕΡΟΣ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΑΡΑΒΟΥ

Πράγματι ο Αιγυπτιακός στρατός προελαύνει και καταλαμβάνει τα χωρία Αρχοντικό, Μαλτσίνα σήμερα Μέλισσα, Κόκκινα Λουριά και Αγιο Νικόλαο, οδηγούμενος απο τον Μπόσινα, ίνα δια της Τσεσφίνας αχθεί στο Πολυάραβο. Ο Ιμπραήμ παρέμεινεν επι διήμερον στα ως άνω Βαρδουνοχώρια, προκειμένου ν’αναπαύσει τα στρατεύματά του και να συγκεντρώσει τα αναγκαία τρόφιμα για τις επικείμενες επιχειρήσεις. Ενωρίς την πρωίαν της 28 Αυγούστου εξορμά εναντίον των εις Πολυάραβον συγκεντρωθέντων Μανιατών, κυρίως εντοπίων κατοίκων της περιοχής Μαλευρίου και Βαρδουνοχωρίων.

Το σχέδιό του είναι εμφανές. Αφού δεν μπόρεσε να εκβιάσει την όδευση Πασσαβάς-Χωσιάριον-Καρυούπολις-Βαχός-Αρεόπολις, λόγω της νικηφόρου αντιστάσεως των Μανιατών στη περιοχή Καρυουπόλεως, τότε Μανιάκοβα και Λαγκάδας, εστράφη εκ της περιοχής Γυθείου προς τα Βαρδουνοχώρια επιδιώκων να εισβάλει στη Δυτική Μάνη δια των ορεινών διαβάσεων του Ταυγέτου που ευρίσκονται νοτίως της κορυφής Ζίζιαλι υψομ. 1468 και διέρχονται απο μέσα ή την περιοχή των χωρίων Πολυάραβος και Σκυφιάνικα και φέρνουν στη περιοχή των χωριών Κελεφάς και Οιτύλου. Εάν ο ελιγμός αυτός του Ιμπραήμ επετύγχανε και κατελάμβανε την Κελεφά και το Οίτυλον θα διχοτομούσε τη Μάνη και θα ηδύνατο εύκολα να την κατακτήσει ολόκληρη.

Η επιθετική διάταξη του Ιμπραήμ ήταν απλή και σύμφωνη με τις τότε επικρατούσες τακτικές αντιλήψεις απο την πείρα των Ναπολεοντίων πολέμων και των εκ τούτων διδαγμάτων. Συγκρότησε μιά ισχυρή εμπροσθοφυλακή, δυνάμεως τριών Ταγμάτων, τρείς χιλιάδες περίπου άνδρες και την διέταξε να κινηθεί στη κατεύθυνση Κόκκινα Λουριά-Δεσφίνα, τότε Τσεσφίνα, -Πολυάραβος τον οποίον να καταλάβει το ταχύτερο δυνατό, συντρίβουσα κάθε αντίσταση που θα συναντούσε στο δρόμο της, στη προσπάθεια της να εκπληρώσει την αποστολή της. Επικεφαλής της εμπροσθοφυλακής έθεσε τον Χουσνή Μπέην, γενναίον φανατικό και ικανότητον αξιωματικό του Αιγυπτιακού στρατού. Οταν η εμπροσθοφυλακή των Αιγυπτίων έφθασε στη Δεσφίνα, προσέκρουσε στην αντίσταση που προήρχετο απο τον πύργο του Θεοδωράκη Σταθάκου, όπου ούτος είχε κλεισθεί με τους οικείους του εμποδίζων την προχώρηση των Αιγυπτίων.

Ο οδηγός τούτων Μπόσινας κατέβαλε προσπαθείας να πείσει τον Σταθάκο να παραδοθεί. Οχι μόνο δεν το κατόρθωσε, αλλά παγιδευθείς απο τον Σταθάκο εφονεύθη υπ αυτού επι τόπου και πολύ πλησίον του πύργου. Επακολούθησε σφοδρή επίθεση των Τουρκο-Αιγυπτίων εναντίον των αμυνομένων εντός του πύργου, οι οποίοι επι ώρες προέβαλον μεγαλειώδη αντίστασιν και τελικά έγιναν ολοκαύτωμα πεσόντες άπαντες υπέρ της Ελληνικής ελευθερίας. Η θυσία όμως των ολίγων αλλά γενναίων υπερασπιστών της ελευθερίας δεν πήγε χαμένη. Εδωσε περισσότερο χρόνο στους Μανιάτες να συγκεντρωθούν στον Πολυάραβο, να καταλάβουν τις σωστές θέσεις και επί πλέον να αντιληφθούν τις τακτικές προθέσεις του Ιμπραήμ και τις αληθινές κατευθύνσεις κινήσεως του στρατού του ώστε να λάβουν τα ενδεικνυόμενα αμυντικά μέτρα.

Πράγματι οι συγκεντρωμένοι στο Πολυάραβο, ενήμεροι των συμβάντων στη Δεσφίνα και εμπνεόμενοι απο το παράδειγμα της θυσίας των, κατέλαβον την πρώτη τους αμυντική τοποθεσία επι του Προφήτου Ηλία και προ της στενωπού Δερβέν-Φούρκα και ανέμενον με αυτοπεποίθηση την εμφάνιση του εχθρού. Ο εχθρός πράγματι μετά το επεισόδιο της Δεσφίνας στο πύργο του Σταθάκου, εσυνέχισε την κίνησή του προς Πολυάραβον καλυπτόμενος απο ευρύτατο κλιμάκιον αναγνωρίσεως το οποίον εκάλυπτε την κίνησιν ολόκληρης της εμπροσθοφυλακής. Οταν οι ανιχνευτές επλησίασαν τις θέσεις των αμυνομένων, τις οποίες κατά το πλείστον ανεγνώρισαν, άρχισαν να βάλουν με αραιά πυρά εναντίον τους, και ενισχύθηκαν αμέσως απο τα ελαφρά τμήματα που τους ακολουθούσαν. Οι αμυνόμενοι που ήσαν σχεδόν αφανείς πίσω απο τις ξερολιθιές και άλλα προκαλύμματα, ψύχραιμοι και με αυτοπεποίθηση, τους άφησαν να πλησιάσουν ανύποπτοι σε απόσταση δραστικής βολής των όπλων τους, σκοπεύοντες έκαστος Μανιάτης απο έναν Αραβα στρατιώτη.

Όταν επλησίασαν αρκετά κοντά, μία αιφνιδιαστική ομοβροντία τους έθεσεν όλους εκτός μάχης, πλην δύο οι οποίοι συρόμενοι με τη κοιλιά τους διέφυγον το θάνατο και ανέφερον στο διοικητή της εμπροσθοφυλακής τις λεπτομέρειες της αναγνωρίσεως και την λήψιν της επαφής με τους αμυνομένους. Ο Χουσνή Μπέης ανέπτυξε ταχέως κατά μέτωπο το μεγαλύτερο μέρος της δυνάμεώς του και διέταξε επίθεση με “εφ όπλου λόγχη” πιστεύων ότι γρήγορα θα συνέτριβε τους αμυνόμενους και θα τους έτρεπε σε άτακτη φυγή. Ο Μανιάτες έμενον ακλόνητοι στις θέσεις τους. Οταν ενεφανίσθη ο εχθρός και στη συνέχεια πλησίαζε την γραμμή των αμυνομένων, το ταχύ και εύστοχο πύρ τούτων, του προκάλεσε φοβερές απώλειες και τον έτρεψε και πάλιν εις φυγήν εγκαταλείψαντα επι του πεδίου της μάχης πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Ανασυνταχθείς όμως ταχέως και ενισχυθείς, επετέθη εκ νέου μετά μεγάλης ορμής, αλλά κα πάλιν απεκρούσθη, με περισσότερες απώλειες.

Ο Χουσνί Μπέης αναλογιζόμενος την οργή του Ιμπραήμ, αλλά και την ευθύνη του δια την εκπλήρωση της αποστολής του, που ήταν η κατάληψη του Πολυαράβου, αποφασίζει να χρησιμοποιήσει ολόκληρη την δύναμή του, ανασυντάσων και τους διασκορπισθέντας, και να επιτεθεί δια τρίτην φοράν εναντίον των αμυνομένων, εκδιώκοντας δια της λόγχης τους αγωνιστές της ελευθερίας. Στη μία το μεσημέρι εδόθη σήμα της εφόδου. Οι Αραβες ορμούν ακάθεκτοι εναντίον των Ελλήνων και έρχονται σχεδόν στα χέρια και μάχονται στήθος με στήθος. Πεισματώδης μάχη συνάπτεται μεταξύ των αντιπάλων. Η ανδρεία όμως των Μανιατών και τα φονικά τους πυρά, αναγκάζουν τους Αραβες που υφίστανται τρομαχτικές απώλειες να υποχωρήσουν ατάκτως και να σκορπίσουν προς διάφορες κατευθύνσεις. Ετσι η πρώτη απόπειρα εναντίον του Πολυαράβου απέτυχε οικτρότατα για τους Αραβες.

Ο Ιμπραήμ πασάς παρακολουθούσε μετά προσοχής τις πρωινές επιχειρήσεις της εμπροσθοφυλακής του, απο τη θέση του που ήταν επικεφαλής του κυρίου σώματος της δυνάμεως που επιχειρούσε εναντίον του Πολυαράβου. Αντελήφθη εγκαίρως την αδυναμία της εμπροσθοφυλακής να εκπληρώσει την αποστολή της και ενημερώθη λεπτομερώς απο τον Χουσνί μπέη τόσο για τους αμυνομένους όσον και για τα αρνητικά στοιχεία του διεξαχθέντος αγώνος που οδήγησαν στην αποτυχία της εμπροσθοφυλακής να συντρίψει τους αμυνομένους και να καταλάβει τον Πολυάραβο. Με το έδαφος μπροστά του, προέβη σε προσεκτική εκτίμηση της καταστάσεως, και αποφάσισε την συνέχιση της επιθετικής προσπαθείας με τον κύριο όγκο της δυνάμεώς του, ελισσόμενος προς τα αριστερά, και επιδιώκον την υπερκέραση ή την κύκλωση των αμυνομένων, με ταυτόχρονη επίθεση κατά μέτωπον.

Προς εκτέλεση της αποφάσεώς του διέταξεν όπως ένα Τάγμα Πεζικού με μιά ορεινή Πυροβολαρχία, επιτεθεί κατά μήκος του αντερείσματος Κουρκουτσίλι και να καταλάβει το ύψωμα 1037, υπερφαλαγγίζων απο δεξιά τους αμυνομένους, ενω ταυτόχρονα δύο Τάγματα Πεζικού, 2.000 άνδρες θα επετίθεντο μετωπικά. Εφεδρεία της επιχειρήσεως θα αποτελούσαν τα τρία τάγματα της εμπροσθοφυλακής, αναπτυσόμενα και συγκεντρούμενα εις καταλλήλους χώρους. Μέχρις ότου ανεβασθούν τα πυροβόλα με τα χέρια στις θέσεις βολής και οδηγηθούν τα τμήματα στη γραμμή εξορμήσεως, εχρειάσθησαν αρκετές ώρες. Ετσι η ταυτόχρονη επίθεση όλων των τμημάτων εξεδηλώθη την 7 μ.μ. ώραν. Οι αμυνόμενοι, οι οποίοι λόγω θέσεως μπορούσαν να βλέπουν τις περισσότερες κινήσεις του εχθρού, απέκρουσαν και καθήλωσαν την κατά μέτωπον επίθεση των Αράβων. Επίσης όταν άκουσαν τις εκπυρσοκροτήσεις των πυροβόλων τα οποία υπέρκειντο αυτών, και αντελήφθησαν την επιχειρούμενη υπερκέρασή τους, όχι μόνο δεν χάσανε το θάρρος τους και παρέμειναν στις θέσεις τους, αλλά επεκτείναντες το δεξιόν τους αντιμετώπισαν επιτυχώς την απειλή που κατευθύνετο προς τα εκεί. Ετσι ο αγών συνεχίζετο μέχρι της επελεύσεως του σκότους.

Στη συνέχεια, οι επι κεφαλής των αγωνιζομένων Μανιατών, κατόπιν συσκέψεως, και αφού εκτίμησαν την τακτική κατάσταση, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την αμυντική γραμμή επι της οποίας αγωνίσθηκαν την πρώτη ημέρα της μάχης του Πολυαράβου, και να συμπτυχθούν διαδοχικά τα τμήματά του απο της 11ης νυκτερινής ώρας και να εγκατασταθούν επι της δευτέρας αμυντικής γραμμής η οποία εκάλυπτε τη Λάκκα-Στεφανάκου και περιελάμβανε την έξοδο της στενωπού Δεβέν-Φούρκα και εστηρίζετο επι των εκατέρωθεν της εξόδου, χαρακτηριστικών υψωμάτων. Την ίδια νύκτα ο Ιμπραήμ Πασάς, αγνοών την σύμπτιξη των Ελλήνων επι της δευτέρας αυτών αμυντικής γραμμής, εξέδωκε διαταγήν δια της οποίας, οι δυνάμεις του που ήσαν σε επαφή με τους αμυνομένους, έπρεπε να επιτεθούν αιφνιδιαστικώς με το πρώτο χάραμα της ημέρας και να καταλάβουν δια της λόγχης τις θέσεις τους, και στη συνέχεια να καταδιώξουν μέχρι τελείας αυτών εξόντωσης. Την 4η πρωινήν ώραν άρχισε η πρέλαση προς κατάληψη της πρώτης αμυντικής τοποθεσίας των Μανιατών, η οποία συνετελέσθη περί την 5.30 ώραν πρωινήν άνευ αντιστάσεως λόγω της νυκτερινής συμπτύξεως των υπερασπιστών της.

Ο Ιμπραήμ όταν πληροφορήθη ότι οι αμυνόμενοι εγκατέλειψαν τις χθεσινές αμυντικές τους θέσεις, και επειγόμενος την πλήρη συντριβή και υποταγή τους διέταξε τον διοικητή της αριστερής του φάλαγγας συνταγματάρχη Οσμάν Βέην να τεθεί σε κίνηση απο της 6ης πρωινής το Τάγμα του και η ορεινή πυροβολαρχία και να καταδιώξει τους συμπτυχθέντες υπερασπιστές του Πολυαράβου, κινούμενος επι της μοναδικής ημιονικής οδού που διέρχεται δια της στενωπού Δεβέν-Φούρκα, σημερινό Σταυρό Πυργάκι και να καταλάβει το χωριό Πολυάραβο. Η πρωτοπορία της φάλαγγας έφθασε κατά την 7ην περίπου ώραν πλησίον της εισόδου της κοιλάδος Λάκκας-Στεφανάκου και εδέχθη δραστικά πυρά κατά μέτωπον και εξ αμφοτέρων των πλευρών της, απο τους αμυνομένους που κατείχον την δεύτερη αμυντική τους τοποθεσία. Η εχθρική αυτή δύναμις που ως άνω ευρέθη μεταξύ τριών πυρών αποδεκατίσθη αμέσως, οι δε διασωθέντες ετράπησαν σε φυγή πανικόβλητοι.

Ο συνταγματάρχης Οσμάν-Βέης πληροφορηθείς τα καθέκαστα διέταξεν όπως ολόκληρη η φάλαγγά του με την υποστήριξη των ορεινών πυροβόλων, προελαύσει απο της 8ης ώρας υπο τας αμέσους διαταγάς του, επιδιώκουσα να διανοίξει την στεβωπόν Δερβέν-Φούρκα και να καταλάβει τον Πολυάραβον. Ολόκληρος η δύναμις αυτή ευρίσκετο εν κινήσει κατά την ορισθείσαν ώραν, και προχωρούσε εναντίον των θέσεων των αμυνομένων, και δια της στενωπού, καθώς και του εκατέρωθεν αυτής πετρώδους και ανωμάλου εδάφους. Αφού ανεπτύχθη προς μάχην άρχισε να βάλλει απο μεγάλες αποστάσεις εναντίον των αμυνομένων, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ειδικότερα, η υποστήριξη του πυροβολικού υπήρξε πενιχρά έως μηδενική, διότι λόγω της μεγάλης κλίσεως του εδάφους και της ανωμαλίας του, δεν ευρίσκοντο κατάλληλες θέσεις δια βολήν, και όταν τα πυροβόλα ετάχθησαν οπως-όπως, με την πρώτη βολήν ανετράπησαν, υποστάντα βλάβες και στο σκοπευτικό τους μηχάνημα και στους τροχούς του κιλλίβαντος.

Οι αμυνόμενοι βλέποντας ότι τα πυρά του εχθρού ήσαν χωρίς αποτέλεσμα, γιατί δεν τους προκαλούσαν απώλειες, διατηρούσαν το ηθικό τους και με μεγάλη αυτοπεποίθηση τους ανέμενον να πλησιάσουν στην απόσταση του δραστικού βεληνεκούς των όπλων τους. Οταν τούτο επραγματοποιήθη περί την 9ην πρωινήν ώραν τους υποδέχθηκαν με καταιγισμό ευστόχου πυρός και αμφότεροι οι αντίπαλοι εμάχοντο με πολύ γενναιότητα. Παρά τον άγριο φανατισμό και τη γενναιότητά τους, ο Αραβες μειονεκτούσαν των Ελλήνων γιατί ήταν ακάλυπτοι και υφίσταντο μεγάλες απώλειες. Μιά λυσώδης μάχη που κράτησε σχεδόν 2 ώρες, εξανάγκασε τελικά τους επιτιθέμενους να υποχωρήσουν ατάκτως, αξ αιτίας των βαρυτάτων απωλειών που υπέστησαν και του κλονισμού του ηθικού τους, εγκαταλείψαντες πολλούς νεκρούς επι του πεδίου της μάχης.

Ο Ιμπραήμ Πασάς ευρισκόμενος επί τόπου, και διευθύνων ο ίδιος τις επιχειρήσεις του στρατεύματος, του οποίου ήτο και ο ανώτατος διοικητής του, αντελήφθη την δημιουργηθείσα τακτική κατάσταση της οποίας η ουσία συνίστατο στο ότι, η κατά μέτωπο επίθεσις ήταν καταδικασμένη, διότι το έδαφος ευνοούσε τους αμυνομένους κα επιπλέον οι Μανιάτες ήσαν έμπειροι πολεμιστές ενεργούντες στο έδαφός τους και έκαμνον αρίστη χρησιμοποίηση των όπλων τους. Για να αποφύγει λοιπόν τις μάταιες και άσκοπες απώλειες ανεζήτει λύση η οποία θα παρέκαμπτε το μέτωπο των αμυνομένων και θα του επέτρεπε να επιπέσει αιφνιδιαστικά εναντίον τους, απο κατέυθυνση μη αναμενόμενη. Απο τη προσεκτική μελέτη του εδάφους και τις επίμονες αναγνωρίσεις του ενήργησε στη περιοχή, ενετόπισε κάποιο μονοπάτι που ξεκινούσε απο τον Προφήτη Ηλία και μέσω δυσβάτου και βραχώδους περιοχής που σχημάτιζε στενωπό, την οποία οι κάτοικοι του Πολυαράβου ονόμαζαν “Στενοδιάβατα” συναντούσε τον ημιονικό δρόμο που άρχιζε απο τον Πέρα Κάμπο και κατέληγε στη κοιλάδα Λάκκα-Στεφανάκου, ακριβώς εις το αριστερό πλευρό της παρατάξεως των αμυνομένων.

Ο Ιμπραήμ χωρίς χρονοτριβή διέταξε τον Οσμάν Βέην να αρχίσει απο της 12ης ώρας της δεύτερης μέρας της μάχης του Πολυαράβου, επίθεση παραπλάνησης κατά μέτωπο με επίκεντρο την στενωπό Δερβέν-Φούρκα, ίνα αποσπάσει την προσοχή των αμυνομένων, τον δε Χουσνή-Βέην, με όλην του την δύναμη, να κινηθεί δια της ατραπού Στενοδιάβατα, και στη συνέχεια δια της ημιονικής Πέρα-Κάμπου προελάσει προς την Λάκκα-Στεφανάκου και επιτεθεί αιφνιδιαστικά κατά του αριστερού πλευρού και των νώτων των Μανιατών απο της 3ης μ.μ. ώρας, οπότε και ο Οσμάν Βέης θα εκτόξευε σφοδρή μετωπική επίθεση για να διευκολύνει την όλη επιχείρηση. Ο ορθότατος αυτός “ελιγμός” του Ιμραήμ δεν κατέστη δυνατόν να πραγματοποιηθεί και να επιτύχει, για δύο βασικούς λόγους.

Ο πρώτος είναι διότι η κίνηση των τμημάτων του Χουσνή Βέη απο το ανώμαλο δρομολόγιο Στενοδιάβατα”, εβράδυνε υπερβολικά και του έπιασε η νύχτα. Ετσι η συντονισμένη και ταυτόχρονη επίθεση, μετωπική και πλευρική των εχθρικών τμημάτων, εναντίον των αμυνομένων, τελικά δεν εξετελέσθη. Και ο δεύτερος λόγος η αναδιάταξη των Ελληνικών δυνάμεων. Τι σημαίνει αυτό; Οι υπερασπιστές του Πολυαράβου παρακολουθούντες αδιάκοπα τις κινήσεις και τα δρώμενα απο τον Ιμπραήμ επεσήμαναν εγκαίρως την προσπάθεια του εχθρού ν’ανέβη απο τα Στενοδιάβατα στον Πέρα-Κάμπο και εκείθεν να επιτεθεί κατά του αριστερού τους πλευρού. Τούτο ήταν εύκολο να γίνει απο παρατηρητές καταλλήλως τοποθετημένους και περιπόλους που δρούσαν πληροφοριακά. Προφανώς σ’αυτό εβοήθησαν και μερικοί απο τους οδηγούς που κατόρθωσαν ν’αποδράσουν απο τα τμήματα του Ιμπραήμ.

Ετσι οι αμυνόμενοι είχαν όλα τα αναγκαία πληροφοριακά στοιχεία τα οποία τους επέτρεπαν ν’αντιληφθούν εγκαίρως την τακτική κατάσταση και να λάβουν επίσης εγκαίρως τις ορθές και σωστικές αποφάσεις που θα δικαίωναν τον αγώνα τους. Επελθούσης λοιπόν της νύχτας, αποφάσισαν να συμπτυχθούν εγκαίρως στην τρίτη αμυντική τους τοποθεσία που ήταν αυτό τούτο το χωριό Πολυάραβος, κτισμένο επι αντερείσματος που εκσπάται απο το ύψωμα Ζίζιαλι (1468). Η τρίτη αυτή αμυντική τοποθεσία, παρείχε πολλά τακτικά πλεονεκτήματα για τους υπερασπιστάς της που αντίστοιχα ήταν μειονεκτήματα για το στρατό του Ιμπραήμ. Παρείχε εξαίρετη θέα του πεδίου της μάχης, άριστα πεδία βολής για τους αμυνόμενους, κάλυψη απο τα πυρά του εχθρού λόγω των οικιών και των μανδρότοιχων του χωριού, ευχέρεια των κινήσεών τους λόγω της απόκρυψης που παρέχει ο κατωκοιμένος τόπος, βραχύτερο ανάπτυγμα άρα πυκνότερη κατοχή και πυρά τέλος αδυναμία παρακάμψεως εκ μέρους του εχθρού.

Τοιουτοτρόπως οί υπαρασπιστές του Πολυαράβου είχαν υψηλόν ηθικόν και πλήρη αυτοπεποίθηση για την νικηφόρων έκβαση της μάχης του χωριού τους που θ’άρχιζε την επόμενη τρίτην ημέραν, των επιθετικών επιχειρήσεων του Ιμπραήμ, ή οποία μάλιστα έγινε ακόμη μεγαλύτερη όταν κατά την διάρκεια της νύχτας έφθασαν στο Πολυάραβο αξιόλογες ενισχύσεις οι οποίες υπερέβαιναν τους χιλίους εμπειροπόλεμους άνδρες με επίσης άξιους, γενναίους και εμπειροπόλεμους αρχηγούς. Έτσι κατα την διάρκεια της νύχτας, ελήφθη η αμυντική διάταξη των Μανιατών, με κέντρο βάρους της άμυνας στη Β.Α. παρυφή του χωριού, όπου ανεμένετο και η κυρία προσπάθεια της τελικής επιθέσης του Ιμπραήμ, και όλοι οι μαχητές ευρίσκοντο στις θέσεις της μάχης και ανέμενον με μεγάλη αυτοπεποίθηση και θάρρος τον επερχόμενο αγώνα. Το πρωί της 3ης ημέρας των επιχειρήσεων, ευρίσκει τα τάγματα του Ιμπραήμ, καταπεπονημένα και με μειωμένο το ηθικό λόγω των βαρειών απωλειών που υπέστησαν, να κατέχουν τη δεύτερη αμυντική γραμμή την οποία μόλις είχαν εγκαταλείψει οι υπερασπιστές της.

Ο Ιμπραήμ εβιάζετο να ξεκαθαρίσει την κατάσταση και να εκπληρώσει τον σκοπό της εκστρατείας, την υποταγή της Μάνης. Την βιασύνη αυτή προφανώς επέτεινε και η μεγάλη έλλειψη νερού η οποία εβασάνιζε τα τμήματά του, καθώς και τα ζώα τα οποία εχρησιμοποιούσε. Ετσι αποφάσισε να εξαπολύσει ισχυρή επίθεση εναντίον του Πολυαράβου, με όλες του τις δυνάμεις αναλαμβάνων ο ίδιος προσωπικώς και την διοίκηση τωμν τμημάτων και την διεύθυνση των επιχειρήσεων. Προς τούτο διέταξε όπως: Τέσσερα τάγματα υποστηριζόμενα απο το συνολο του πυρβολικού που διέθετε, να επιτεθώσιν απο 8ην πρωινής ώρα, κατά μέτωπον εναντίον των αμυνομένων επι της Β.Α. παρυφής του χωριού, ένα δε τάγμα ανερχόμενο επι των ανατολικών πλευρών του όρους Ζίζιαλι κατευθυνθεί ταχέως προς τη θέση Αγιος Βλάσης και εκείθεν επιτεθεί κατά του αριστερού της όλης αμυντικής παράταξης η οποία υπεράσπιζε τον Πολυάραβο. Εκράτησε ένα τάγμα κοντά του ως εφεδρεία της όλης επιχειρήσεως.

Την 8η πρωινή ώρα της 3ης ημέρας της μάχης του Πολυαράβου εξορμούν τα τάγματα της επιθέσεως, υποστηριζόμενα υπο τα έντονα πυρά του πυροβολικού του οποίου τα πυροβόλα ήταν ταγμένα σε κατάλληλες θέσεις στη Λάκκα-Στεφανάκου, ενώ το τάγμα ελιγμού επιχειρούσε να αναρριχηθεί επί των αποτόμων πλευρών του όρους Ζίζιαλι με λοξή κατεύθυνση προς Αγιον Βλάση. Η κίνηση όλων των τμημάτων ήταν βραδεία λόγω του ανωμάλου και πετρώδους εδάφους. Ως εκ τούτου, τα τάγματα της κατά μέτωπον επιθέσεως μόλις είχαν κατορθώσει να φθάσουν στην κοίτη της χαράδρας της ανατολικά του χωριού, όπου μετά βραχεία στάση προς ανάπαυση συνέχισαν την δια της Ν.Δ. πλευράς της χαράδρας προς τα άνω κατά του Πολυαράβου επίθεσή των.

Ούτω προσεκτικά κινούμενοι οι Αραβες κατόρθωσαν περί την 11ην ώραν να πλησιάσουν τις θέσεις των αμυνομένων, σε απόσταση δραστικής βολής των όπλων τους. Ετσι άρχισε η ανταλλαγή πυρών εκατέρωθεν που εξελίχθη σε φονική και πεισματώδη μάχη εφ όλου του μετώπου, των Αράβων υφισταμένων βαρυτάτας απωλείας λόγω του ευστόχου πυρός των Ελλήνων και της υπεροχής των θέσεών τους και του ηθικού τους, με αποτέλεσμα ν’ανακοπεί η προχώρησή των, καθηλωθέντων εις τας θέσεις των. Ο Ιμπραήμ παρακολουθούσε την μάχη απο ένα παρατηρητήριο που ήταν εγκατεστημένο μετά του επιτελείου του αμέσως Β.Α. του Πολυαράβου. Την κρίσιμη ώρα της μάχης και για να εκβιάσει υπέρ αυτού το αποτέλεσμα, ρίχνει στον αγώνα και το εφεδρικό τάγμα, επιδιώκοντας μετά πείσματος και παρά τις αυξανόμενες απώλειες, να καταλάβει με τις λόγχες, και πάση θυσία, το χωριό Πολυάραβος.

Ετσι τα τμήματά του κατόρθωσαν, παρά την κόπωσή τους να πλησιάσουν περί την 2 μ.μ. ώραν σε απόσταση 200-300 μέτρων απο τις θέσεις των αμυνομένων. Και πάλιν οι υπερασπιστές του Πολυαράβου με τα γρήγορα και εύστοχα πυρά τους ανέκοψαν την ορμή των επιτιθεμένων και σταμάτησαν την περαιτέρω προχώρησή τους προς κατάληψη του χωριού. Μεμονωμένες τινές διεισδύσεις εντός του χωριού, εξοντώθηκαν ταχύτατα απο τους αμυνόμενους. Τέλος οι Ελληνες, όταν αντιλήφθηκαν ότι οι επιτιθέμενοι καθηλώθησαν στις θέσεις τους, και ήσαν ανήμποροι να προχωρήσουν έστω και ελάχιστα, ενθαρρυνόμενοι απο το αίσθημα της υπεροχής τους και την ιαχή οτι η Παναγία είναι κοντά τους, εξήλθον απο τις θέσεις τους και αντεπιτεθέντες με ορμή και θάρρος εναντίον του εχθρού τον ανέτρεψαν και τον εξανάγκασαν περί την 3η μ.μ. σε εσπευσμένη και άτακτη φυγή προς τα Β.Α., πλην ενός τμήματος το οποίο απεκόπη, και δια να μη αιχμαλωτισθή από τους καταδιώκοντας ηναγκάσθη να υποχωρήση προς Μαλεύριον.

Η καταδίωξη των Ελλήνων εξηκολούθησε μέχρι τον Προφήτη Ηλία όπου εγκατέστησαν προφυλακάς ασφαλείας και επανήλθαν στο χωριό προς ανασύνταξη και ανάπαυση απο την κόπωση της μάχης. Το Αραβικό Τάγμα το οποίο εκινείτο επιθετικά προς Αγιο Βλάση, λόγω της δυσκολίας κινήσεώς του εξ αιτίας του εδάφους, δεν επρόλαβε να εκπληρώσει την αποστολή του, και αντιληφθέν ότι η μάχη εκρίθη στον Πολυάραβο και βλέπων τα τάγματα της επιθέσεως να υποχωρούν ατάκτως, ανέκοψε την προχώρησή του και συνεπτύχθη προς Λάκκα-Στεφανάκου και κείθεν ηκολούθησεν τα άλλα τάγματα προς Δεσφίνα.

Κατά την τριήμερο μάχη του Πολυαράβου οι απώλειες των Αιγυπτίων αναβιβάζονται σε 1100 περίπου νεκρούς και 1400 περίπου τραυματίες. Οι απώλειες των Ελλήνων χάρη στο οχυρό των θέσεώς τους σε 28 νεκρούς και 75 τραυματίες, απο τους οποίους 5 γυναίκες. Ο Ιμπραήμ Πασάς, μία ισχυρή στρατιωτική φυσιογνωμία της εποχής του, υπέστη μία νέα μεγάλη και ταπεινωτική ήττα απο τους Μανιάτες κατά την τριήμερη μάχη του Πολυαράβου. Ντροπιασμένος, συγκέντρωσε τα στρατεύματα του, και υπο το φως των γεγονότων και τις πρόσφατες οδυνηρές εμπειρίες του, επανεκτίμησε την γενική και την ειδική κατάσταση που αντιμετώπιζε.

Τότε αντελήφθη ότι η πολεμική αξία και η αποφασιστικότητα των Μανιατών σε συνδυασμό με την ιδιαιτερότητα του εδάφους της Μάνης, ορεινού, διακεκομμένου, δύσβατου και χωρίς συγκοινωνίες διέγραφε για τον στρατό του πολύ σοβαρό κίνδυνο, για την ανάληψη νέων παρόποιων επιχειρήσεων, όπου ο Μανιάτες απέδειξαν οτι υπερείχαν κατά πολύ των Αιγυπτίων, καθιστάμενοι σχεδόν αήττητοι, αποφάσισε λοιπόν να εγκαταλείψη την Μάνη και απεσύρθη στις Κροκεές και ακολούθως στο Ελος και κείθεν προήλασεν μέχρι Μονεμβασίας ίνα τιμωρήση τους εκπορθήσαντας το φρούριό της. Στη συνέχεια επανήλθε στην Τρπολη εγκαταλείψας οριστικώς την Λακωνία. Τον Νοέμβριο του 1826 μετεστάθμευσε στη Μεθώνη ίνα διαχειμάσει. Τέλος μετά τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου και την απόβαση του Γάλλου στρατηγού Μαιλώνος στη Πελοπόνησσο εγκατέλειψε οριστικώς και την Ελλάδα και επανήλθε στην Αίγυπτο.

ΙΜΠΡΑΗΜ ΠΑΣΑΣ

Αλβανός στρατηγός που γεννήθηκε το 1789 και πέθανε το 1848. Υπήρξε Αντιβασιλέας της Αιγύπτου (1848) απο τις διαπρεπέστερες ηγετικές προσωπικότητες του ισλαμικού κόσμου στις αρχές του 19ου αιώνα. Γυιός του Μωμάμετ Αλυ και της Αμινά, πλούσιας χήρας του τσορμπαζή (διοικητή) της γενέτειράς του Καβάλας, διέθετε εκπληκτική ευφυία και σπάνιες ικανότητες. Εκπαιδεύτηκε απο Ευρωπαίους οικοδιδασκάλους κα μετά το διορισμό του πατέρα του ως πασά της Αιγύπτου και τη σταθεροποίηση της θέσης του το 1805, εγκαταστάθηκε μαζί με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του στην Αίγυπτο, από όπου εικοσάχρονος περίπου άρχισε τη δράση του.

Το 1811 ο Ιμπραήμ πήρε σημαντικό διοικητικό αξίωμα και λίγο αργότερα ανέλαβε την εκκαθάριση του πασαλικίου απο εστίες αντίστασης των μαμελούκων στην περοχή της Ανω Αιγύπτου, που τη διοίκησή της κράτησε ως το 1816. Λίγο αργότερα ο σουλτάνος Μαχμούτ Β του απένειμε τον τίτλο του πασά αναγνωρίζοντας τις υπηρεσίες του. Ο Ιμπραήμ είχε ακολουθήσει τον πατέρα του στον αγώνα του εναντίον των βαχαβιτών της Αραβίας, οπαδών μιάς θρησκευτικής αίρεσης, που είχαν καταλάβει τις ιερές πόλεις Μέκκα και Μεδίνα. Η επιχείρηση αυτή συνεχίστηκε με διαλείμματα ως το 1819, οπότε ο Ιμπραήμ, μετά την οριστική εξουδετέρωση των βαχαβιτών, επέστρεψε θριαμβευτικά στο Κάιρο. Στα αμέσως επόμενα χρόνια πήρε ενεργό μέρος στην αναδιοργάνωση του στρατού της Αιγύπτου, που είχε ανατεθεί απο τον Μωχάμετ Αλυ στον εξισλαμισμένο Γάλλο συνταγματάρχη Σεβ, γνωστό στην ιστορία ως Σουλευμάν πασά και με τη βοήθειά του οργάνωσε τις διαδοχικές εκστρατείες του στο Σουδάν, στην Ελλάδα, τη Συρία και αλλού.

Ο Ιμπραήμ αναμίχθηκε για πρώτη φορά στα Ελληνικά πράγματα όταν ο σουλτάνος Μαχμούτ ανέθεσε (Ιαν. 1824) στον πατέρα του, που ως τότε ήταν ουδέτερος, την καταστολή της Επανάστασης στην Πελοπόννησο. Η δράση του Ιμπραήμ στην Ελλάδα είναι γνωστή. Η παραμονή των Αιγυπτιακών δυνάμεων του Ιμπραήμ στην Πελοπόνησσο αντιμετωπίστηκε απο τους Ελληνες με αποφασιστικότητα, και στις 8 Οκτωβρίου 1827 ο Τουρκοαιγυπτιακός στόλος υπέστη συντριβή στη ναυμαχία του Ναυαρίνου απο τις ναυτικές μοίρες της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας.

Μετά το τέλος της επανάστασης, η Κρήτη, που έμεινε έξω απο τα σύνορα του Ελληνικού κράτους, παραχωρήθηκε απο την Πύλη στον Μωχάμετ Αλυ, ο οποίος όμως απαιτούσε και την εκχώρηση σ’αυτόν της Συρίας

Η άρνηση της Πύλης να ικανοποιήσει την απαίτησή του αυτή προκάλεσε ένοπλη ρήξη και το 1831 ο Ιμπραήμ επικεφαλής ισυρού στρατού εξεστράτευσε εναντίον της Συρίας και κατέλαβε σημαντικό τμήμα της. Ο Τουρκοαιγυπτιακός πόλεμος συνεχίστηκε με διακυμάνσεις και με διαλείμματα, με πρωταγωνιστή πάντοτε τον Ιμπραήμ, ως το 1840, οπότε η Αγγλία, η Αυστρία, η Πρωσία και η Ρωσία υπέγραψαν συνθήκη με την Τουρκία στο Λονδίνο με την οποία υποχρέωναν την Αίγυπτο να εγκαταλείψει τα εδάφη της Μικράς Ασίας που είχαν καταληφθεί, καθώς και τη Συρία και την Κρήτη.

Στα επόμενα χρόνια ο Ιμπραήμ ασχολήθηκε κυρίως με τη διοικητική αναδιοργάνωση της Αιγύπτου και με τον εκσυγχρονισμό των καλλιεργητικών μεθόδων. Η κλονισμένη όμως υγεία του τον ανάγκασε να παραμείνει στην Ευρώπη απο το 1844 ως το 1846. Το 1848, όταν ο Μωχάμετ Αλυ είχε καταστεί ανίκανος να κυβερνήσει την Αίγυπτο λόγω ηλικίας, ο Ιμπραήμ με σουλτανικό φιρμάνι ορίστηκε αντιβασιλέας. Πέθανε όμως λίγους μήνες αργότερα (πριν απο τον πατέρα του) και στην αντιβασιλεία τον διαδέχτηκε ο ανηψιός του Αμπάς Α Χιλμί.

Ο Ιμπραήμ θεωρείται ένας απο τους προοδευτικότερους στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες του ισλαμικού κόσμου του 19ου αιώνα, που συνδύαζε στρατιωτική ικανότητα και πολιτική ευστ